گوسفند
در قرآن کریم گوسفند با الفاظی مانند غنم آمده است.
شخصی تعدادی گوسفند برای استفاده زندگی خود دارد. اگر از بچه و پشم گوسفندان در غیر مؤونه استفاده کند، آیا خمس گوسفندان را باید بپردازد؟
نسبت منافعی از گوسفندان که در مؤونه مصرف نمیشوند را به کلّ منافع آنها حساب میکند و سپس به همان نسبت از عین گوسفندان را تخمیس مینماید.
نسبت منافعی از گوسفندان که در مؤونه مصرف نمیشوند را به کلّ منافع آنها حساب میکند و سپس به همان نسبت از عین گوسفندان را تخمیس مینماید.
عنوان سوال:
شخصی تعدادی گوسفند برای استفاده زندگی خود دارد. اگر از بچه و پشم گوسفندان در غیر مؤونه استفاده کند، آیا خمس گوسفندان را باید بپردازد؟
پاسخ:
نسبت منافعی از گوسفندان که در مؤونه مصرف نمیشوند را به کلّ منافع آنها حساب میکند و سپس به همان نسبت از عین گوسفندان را تخمیس مینماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی تعدادی گوسفند دارد که خمس آنها را داده است. سال بعد تعداد گوسفندان همین مقدار است؛ ولی قیمت آنها دو برابر شده است. آیا باید خمس بدهد؟
- ما تعدادی زیادی گوسفند داریم که در بیشتر سال از علف صحرا و بیابان تغذیه میکنند و چند ماهی را هم به آنها علوفه میدهیم، آیا به این گوسفندان زکات یا خمس تعلّق میگیرد؟
- ما از طرف جماعتی در حج به مسلخ رفتیم تا ذبح گوسفندان را از طرف حجّاج انجام دهیم و یقین داریم که به تعدادی که لازم بوده، گوسفند سر بریدهایم؛ ولی به اندازه پول سه گوسفند در دست ما باقی مانده و اکنون مطمئن هستیم که پول صاحب گوسفندان را به طور کامل پرداخت نکردهایم. حالا چه وظیفهای داریم؟
- بچههای گاو و گوسفند که نگهداری میشوند تا مثلا پس از دو سال، از خود آنها یا منافع آنها در مؤونه زندگی استفاده شود، آیا متعلّق خمس قرار میگیرند؟
- کسی که تعدادی گوسفند دارد و باید در سر سال خمسی، خمس آنها را بدهد و از این گوسفندها تعدادی برّه هم متولد شده است، چگونه باید خمس را حساب کند؟
- آیا صاحبان گوسفند میتوانند قیمت علوفه مصرف شده در زمستان را از نموّ گوسفندان کسر کنند و خمس باقی مانده را بپردازند؟
- کسی که از درآمد سال خود تعدادی گاو و گوسفند که بیشتر از حدّ نصاب زکات است بخرد، آیا باید هم زکات و هم خمس آنها را بدهد؟
- شخصی برای تهیه خانه و مانند آن از مؤونه لازم زندگی، مجبور است درآمد چند سال خود را پس انداز کند. آیا با گذشت چند سال از این پس انداز، خمس به آن تعلّق میگیرد یا خیر؟
- کسی که تعدادی گوسفند مخمّس دارد و تا سال بعد بر تعداد آنها افزوده نمیشود، ولی بعضی از آنها عوض میشود، آیا برای گوسفندهای عوض شده، باید خمس بدهد یا خیر؟
- شخصی که خمس اموال خود را نمیدهد، آیا مسئول امور مالی او میتواند بدون اجازه او به طوری که او متوجه نشود، خمس اموال را بپردازد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی تعدادی گوسفند برای استفاده زندگی خود دارد اگر از بچه و پشم آنها در غیر مؤونه استفاده کند، آیا خمس گوسفند را باید بپردازد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی تعدادی گوسفند دارد که خمس آنها را داده است. سال بعد تعداد گوسفندان همین مقدار است ولی قیمت آنها دو برابر شده است، آیا خمس دارد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی تعدادی گاو و گوسفند دارد که خمس آن ها را داده است. سال بعد تعداد گاو و گوسفندان همین مقدار است ولی قیمت آن ها دو برابر شده است، آیا خمس دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بچه های گاو و گوسفند که نگهداری می شوند تا مثلا بعد از دو سال از شیر آنها استفاده شود، آیا خمس دارند؟ و آیا پشم آنها که در ضمن این دو سال استفاده می شود، خمس دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا صاحبان گوسفند می توانند قیمت علوفه مصرف شده در زمستان را، از نموّ گوسفندان کسر کنند و خمس باقیمانده را بپردازند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا صاحبان گوسفند می توانند قیمت علوفه مصرف شده در زمستان را از نموّ گوسفندان کسر کنند و خمس باقیمانده را بپردازند؟
- [آیت الله سبحانی] اگر گله گوسفندان را بچه کوچک به صحرا ببرد و گرگ برخی از گوسفندان را تلف کند، آیا شخصی که از بچه برای این کار استفاده کرده ضامن است؟
- [آیت الله بهجت] آیا تلفن منزل جزو مایحتاج زندگی و مؤونه حساب می شود و خمس ندارد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی، تعدادی گوسفند داشته که از حد نصاب بالاتر بوده است. اما تعداد دقیق آن ها را نمی دانست. قبل از این که شروع به محاسبه و پرداخت زکات نماید، در اثر بیماری و حمله ی حیوانات وحشی تعداد زیادی از گوسفندان از بین می روند به نحوی که گوسفندان باقیمانده از حد نصاب کمتر می شود. تکلیف این فرد نسبت به پرداخت و محاسبه ی زکات چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اینجانب فردی دامدار هستم، پدرم تعدادی گوسفند به عنوان معیشت به بنده داده است و آن را ملک تامّ بنده قرار داده، امّا معلوم نیست، اینها را بعنوان سهم الارثی داده یا حقّ الزحمه و یا بخشش، آیا خمس اصل این گوسفندان به ذمّه اینجانب است یا نه؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- سرمایهای که با آن تنها مؤونه زندگی را به دست میآورد، نه بیش از آن را، خمس ندارد و اگر بیش از مؤونه خود را از سرمایه به دست آورد، باید به نسبت مقدار زیادی، خمس سرمایه را پرداخت کند. این حکم در تمام مسایل دیگری که در مورد سرمایه گفته میشود، جاری است.
- کسی که از درآمد سال خود به مردم قرض داده و در پایان سال از آنها طلبکار است، اگر طلب او با مطالبه دریافت شده و مانند نقد محسوب شود، باید در پایان سال خُمس آن را بپردازد؛ ولی اگر هنوز وقت دریافت آن نرسیده باشد یا فعلاً وصول نشود، خُمس آن واجب نیست؛ امّا هنگامی که وصول نمود، باید بلافاصله خُمس آن را بدهد، مگر آن که آن را در مؤونه لازم و فوری خود مصرف نماید.
- اگر با سودی که از کسب و کار به دست آورده، پیش از پرداختن خُمس، اثاثیه ولوازم منزل یا کتاب و مانند اینها را بخرد، هر وقت به طور کلّی احتیاج او از آنها برطرف شد، تا وقتی آنها را نفروخته، لازم نیست خمس آنها را بدهد و پس از فروش چنانچه پول آنها را در مؤونه دیگری صرف نکند، باید خُمس آن را بپردازد. حکم زیورآلات زنانه نیز اگر وقت زینت کردن با آنها بگذرد همین است.
- کسی که مقداری از درآمد خود را به تدریج برای ساختن مغازه یا آباد کردن زمین موات یا احداث باغ مصرف نموده و آن زمین یا باغ جزء مؤونه او محسوب نمیشود، باید در آخر سال خُمس آن را بپردازد و اگر اصل زمینِ آباد شده نیز افزایش قیمت پیدا کرده باشد، باید آخر سال خُمس افزایش قیمت را بدهد؛ ولی اگر قصد او از نگهداری زمین ترقی قیمت و سود بردن نباشد، چنانچه یک بار خُمس آن را بدهد، در سالهای بعد تا زمانی که آن را نفروخته دادن خُمس آن واجب نیست.
- تشریفات منزل و زندگی و هزینه اِیاب و ذهاب و میهمانیهای انسان و خانواده او، اگر از حدّ متعارف و شأن او بیشتر نباشند، خُمس ندارند و اگر از حدّ متعارف و شأن او بیشتر باشند، باید خُمس زاید بر متعارف را بپردازد و شأن افراد به حسب زمانها و شهرها و اوضاع معیشت عمومی مردم متفاوت میباشد.
- هرگاه از درآمد سال چیزی مانند خانه یا ماشین سواری یا فرش و یا سایر وسایل زندگی را در بین سال تهیّه کند و یا بخرد و در سالهای بعد آن را بفروشد، چنانچه پول آن را در مؤونه صرف نماید، مانند این که خانه دیگری را که نیاز دارد بخرد، خُمس ندارد و هر مقدار از آن از مخارج سالانه زیاد بیاید، باید خمس آن را پرداخت نماید.
- هرگاه تمام نصاب از جنس نر باشد، زکات آن را میتواند از جنس ماده بدهد و بر عکس؛ همچنین اگر تمام آن گوسفند باشد، میتواند بز را به عنوان زکات آن بدهد و بر عکس؛ ولی احتیاط واجب آن است که اگر مثلاً گوسفندان خوبی دارد که باید زکات آنها را بدهد و میخواهد زکات آنهارا از جنس بز بپردازد، بزی که به عنوان زکات میدهد، بز خوبی باشد و بز کمتر از آن را ندهد. این مسأله در اصناف مختلف شتر و گاو نیز جاری است.
- اگر تاجر یا کاسب و یا کشاورز از درآمد سالانه خود وسیله نقلیهای بخرد، چنانچه آن را برای استفاده در کسب و کار خریده باشد، حکم سرمایه را دارد؛ و اگر برای استفاده خانوادگی و برآوردن نیاز زندگی خریده باشد، جزء مؤونه است و خُمس آن واجب نیست و چنانچه برای هر دو باشد، به نسبتی که برای کسب و کار از آن استفاده میکند، حکم سرمایه را دارد.
- اگر با عین پولی که خمس آن را نداده، ملکی بخرد، میتواند در آن نماز بخواند؛ ولی باید فورا خمس آن پول را بپردازد. البته اگر اصلاً قصد پرداخت خمس را نداشته باشد و معامله را به نحو شخصی انجام داده باشد، نماز در آن ملک باطل است و اگر با عین پولی که زکات آن را نداده ملکی بخرد، تصرّف او در آن ملک حرام و نماز او نیز در آن باطل است، مگر آن که قصد جدی داشته باشد که زکات آن را از مال دیگر خود بپردازد و اگر به ذمّه بخرد و در موقع خریدن قصد او این باشد که از مالی که خمس یا زکات آن را نداده پول ملک را بدهد، تصرّف و نماز در آن صحیح است ولی احتیاط مستحب آن است که در آن نماز نخواند.
- اگر با عین پولی که خمس به آن تعلّق گرفته، لباس بخرد، میتواند با آن نماز بخواند؛ ولی باید فورا خمس آن پول را بپردازد. البته چنانچه اصلاً قصد پرداخت خمس را نداشته باشد و معامله را به نحو شخصی انجام داده باشد (یعنی این که در هنگام معامله به فروشنده بگوید که این لباس را با عین همین پول خریداری میکنم)، نماز در آن لباس باطل است و اگر با عین پولی که زکات آن را نداده لباس بخرد، چنانچه قصد داشته باشد که از مال دیگری زکات را بپردازد، نماز او در آن لباس صحیح است وگرنه نماز در آن لباس باطل است و اگر به ذمّه بخرد و در هنگام معامله قصدش این باشد که از پولی که خمس یا زکات آن را نداده، پول لباس را بدهد، در این صورت نمازش باطل نیست، اگرچه احتیاط مستحب اعاده این نماز است. * شرط سوم: لباس نمازگزار باید از اجزای حیوان مردهای که خون جهنده دارد یعنی حیوانی که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن میکند نباشد و اگر از اجزای حیوان مرده حلال گوشتی که خون جهنده ندارد مانند ماهی فلسدار لباس تهیّه کند، احتیاط مستحب آن است که با آن نماز نخواند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] لازم نیست که مالک بالغ باشد تا خمس بر مال وی واجب گردد، بلکه در مال بچه هم خمس لازم است و ولیّ او باید خمس را بپردازد و اگر ولیّ، نپرداخت، بعد از آنکه بچه بالغ شد بر خودش واجب است خمس را بپردازد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کافر یا کسی که به خمس اعتقادی ندارد چیزی را به انسان هدیه بدهد انسان مالک آن می شود و لازم نیست خمس آن را بدهد. بلی اگر آنچه را که گرفته در طول سال صرف مؤونه او نشود و از درآمد سال او زیاد بیاید باید خمس آن را بپردازد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر بچه صغیر مالی داشته باشد که متعلق خمس شده مثلاً درآمدی کسب کرده که زائد بر مؤونه سال او بوده یا معدن استخراج کرده، پرداخت خمس آن واجب است و بنابر احتیاط واجب ولی او باید خمس آن را بدهد والا خود او بعد از بلوغ باید بلافاصله خمس آن را بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بچه صغیر سرمایه ای داشته باشد و از ان منافعی به دست اید خمس به انها تعلق می گیرد و بر ولی است که خمس ان را بدهد و اگر نداد ان صغیر بعد از بلوغ باید بپردازد
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر برای بچه صغیر یا دیوانه منافعی به دست آید، همچون دیگر افراد متعلّق خمس میباشد و باید ولیّ آنها خمس را بپردازد و اگر ندهد، بعد از آن که بچه بالغ شد یا دیوانه عاقل گردید باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر برای بچه صغیر منافعی بدست آید هر چند از هدایا باشد اگر در اثناء سال در مؤونه او مصرف نشود ، خمس به آن تعلق میگیرد ، و بر ولیّ صغیر واجب است که خمس آن را بدهد ، و چنانچه نداد ، بر صغیر پس از بلوغ واجب است که خود خمس آن را بدهد .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . گوسفندی را که برای صدقه، یا برای یکی از ائمه: نذر کرده اند، اگر پیش از آن که به مصرف نذر برسد شیر بدهد، و یا بچه بیاورد، مال کسی است که آن را نذر کرده، ولی پشم گوسفند و مقداری که چاق می شود، جزء نذر است.
- [آیت الله وحید خراسانی] گوسفندی را که برای صدقه یا برای یکی از امامان نذر کرده اند اگر پیش از ان که به مصرف نذر برسد شیر بدهد یا بچه بیاورد مال کسی است که ان را نذر کرده ولی پشم گوسفند و مقداری که چاق می شود جزء نذر است
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] گوسفندی را که برای صدقه یا برای یکی از امامان نذر کرده اند؛ اگر پیش از آنکه به مصرف نذر برسد شیر بدهد یا بچه بیاورد؛ مال کسی است که آن را نذر کرده؛ ولی پشم گوسفند و مقداری که چاق می شود جزء نذر است.
- [آیت الله بروجردی] گوسفندی را که برای صدقه، یا برای یکی از امامان نذر کردهاند، اگر پیش از آن که به مصرف نذر برسد شیر بدهد، یا بچه بیاورد، مال کسیست که آن را نذر کرده، ولی پشم گوسفند و مقداری که چاق میشود جزءِ نذر است.