زمین
زمین جایی است که همه موجودات زنده روی آن زندگی می کنند.
در زمین ملکی خود، چاه عمیقی از منافع بین سال احداث کردم که آب زیادی از آن به دست آمد، آیا خمس دارد یا خیر؟
مقداری از آب چاه که در تحصیل مؤونه زندگی از آن استفاده میشود و به همان نسبت از ارزش چاه، مشمول خمس نیست و زاید بر این مقدار از آب چاه و ارزش چاه مشمول خمس است.
مقداری از آب چاه که در تحصیل مؤونه زندگی از آن استفاده میشود و به همان نسبت از ارزش چاه، مشمول خمس نیست و زاید بر این مقدار از آب چاه و ارزش چاه مشمول خمس است.
عنوان سوال:
در زمین ملکی خود، چاه عمیقی از منافع بین سال احداث کردم که آب زیادی از آن به دست آمد، آیا خمس دارد یا خیر؟
پاسخ:
مقداری از آب چاه که در تحصیل مؤونه زندگی از آن استفاده میشود و به همان نسبت از ارزش چاه، مشمول خمس نیست و زاید بر این مقدار از آب چاه و ارزش چاه مشمول خمس است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر کسی از درآمد بین سال، زمینی را برای احداث خانه بخرد، ولی در همان سال، زمین را بفروشد و با پول آن خانهای تهیه کند، آیا باید خمس بدهد؟ آیا گرانتر فروختن زمین نسبت به قیمت خرید، تأثیری در حکم مسأله دارد یا خیر؟
- این جانب از دریای عام و بدون مانع، با پول قرضی و یا از منافع بین سال، آب به زمین موات میرسانم و زراعت میکنم. آیا خمسی برعهده من میآید یا خیر؟
- کسی که خمس مالش را دستگردان کرده و مقداری بدهکار است، آیا میتواند مقدار بدهی را در سال بعد، از منافع آن سال پرداخت کند یا از مال خمس داده شده باید بپردازد؟
- کسی که یک میلیون تومان سرمایه دارد و خمس آن را داده است، اگر در بین سال، مقدار زیادی از سرمایه او از بین برود، ولی تا پایان سال، دوباره مقدار زیادی سود کند و کسری سرمایه جبران شود، آیا لازم است خمس این مقدار را بپردازد؟ اگر تمام کسری جبران نشود، آیا جایز است از درآمد سال بعد، کسری سرمایه جبران شود؟
- شخصی زمینی را میخرد و سال بر آن میگذرد و در سال دوم، خمس آن زمین را از درآمد سال دوم که خمس آن را نپرداخته است، میپردازد. آیا این شخص، خمس کامل زمین را پرداخت کرده است یا باز هم بدهی دارد؟
- عدهای زمین زراعی را با درآمد بین سال و برای زراعت خریدهاند و پس از چند سال فروختهاند. خمس آن چگونه محاسبه میشود؟
- اگر به فردی از باب ردّ مظالم یا کفّاره یا خمس و یا زکات چیزی بدهند و از خرج سال او زیاد بیاید، آیا لازم است خمس زیادی را پرداخت کند یا خیر؟
- بچههای گاو و گوسفند که نگهداری می‌شوند تا مثلا پس از دو سال، از خود آنها یا منافع آنها در مؤونه زندگی استفاده شود، آیا متعلّق خمس قرار میگیرند؟
- کسی که سال خمسی دارد و چند روز قبل از رسیدن سال، محصول گندمش را به دست میآورد، آیا لازم است خمس گندمها را هم بدهد؟
- یک قطعه زمین به مساحت 300 متر مربع توسط انجمن اسلامی یک روستا در حدود 30 سال قبل جهت احداث یک مرکز فرهنگی و کتابخانه خریداری شد صاحب زمین نیز صرفاً به منظور ایجاد کتابخانه آن را فروخته است. حالا چند نفر از اعضای انجمن میخواهند آن را فروخته و در جای دیگر هزینه کنند. با توجه به اینکه برخی از اعضای اصلی مخالف این کار هستند و با توجه به اینکه فروشنده صرفا جهت فعالیتهای فرهنگی و احداث کتابخانه زمین را فروخته است در این مورد حکم چیست؟ در صورت فروش چه مسئولیت شرعی بر عهده فروشنده می‌باشد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر کسی از پول خمس داده شده یا از منافع بین سال، سرقفلی ملکی را بخرد، سرقفلی جزو مؤونه است یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] مکانی حدود 40 سال پیش قبرستان بوده پس از مقداری حفر برای احداث چاه به استخوان اموات برخورد نمودیم آیا کندن چاه جایز است؟
- [آیت الله نوری همدانی] فاصله چاه آب آشامیدنی و چاه آب توالت چند متر باید باشد و آیا زمین نسفت با زمین نرم فرق دارد و یا اگر زمینی که همهاش سنگ است و چند متر از چاهی که همهاش نرم است پائینتر کنده شود به نحوی که رطوبت چاه توالت به چاه آب آشامیدنی سرایت نماید و مزه آب چاه تغییر کند نجس میشود یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] نوشیدن آب از قنات ها و چاه ها که در زمین دیگران است، جایز است؟
- [آیت الله جوادی آملی] برای احداث باغ پسته، باید حدود پانزده سال روی زمین کار کنند تا باغ شروع به باردهی کند. کسانی که در طول این مدت، سال خمسی نداشته و مبالغی که برای کود، آب، شخم و … هزینه کردهاند، غیر مخمّس بوده است، آیا اکنون برای محاسبهی خمس، باید آنچه خرج کردهاند را کسر کنند؟
- [آیت الله جوادی آملی] برای احداث باغ پسته، باید حدود پانزده سال روی زمین کار کنند تا باغ شروع به باردهی کند. کسانی که در طول این مدت، سال خمسی نداشته و مبالغی که برای کود، آب، شخم و ... هزینه کردهاند، غیر مخمّس بوده است، آیا اکنون برای محاسبهی خمس، باید آنچه خرجکردهاند را کسر کنند؟
- [آیت الله جوادی آملی] برای احداث باغ پسته، باید حدود پانزده سال روی زمین کار کنند تا باغ شروع به باردهی کند. کسانی که در طول این مدت، سال خمسی نداشته و مبالغی که برای کود، آب، شخم و … هزینه کردهاند، غیر مخمّس بوده است، آیا اکنون برای محاسبهی خمس، باید آنچه خرج کردهاند را کسر کنند؟
- [آیت الله خامنه ای] منافع و محصولات زمین و اموال موقوفه، از جهت خمس و زکات چه حکمی دارد؟
- [امام خمینی] اگر به قرض ربایی جدی ملکی را خرید و پس از چند سال از منافع کسب قرض را پرداخت آیا مالک آن ملک میشود یا نه؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شخصی زمین موقوفه ای را از متولّی اجاره نماید، سپس چاه آبی در آن زمین حفر نماید. آیا مستأجر می تواند از آب زمین موقوفه به صورت مجانی استفاده نماید، یا باید برای آب هم اجاره بپردازد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر برای زیاد کردن مال یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد قرض کند، چنانچه از منافع کسب آن قرض را بدهد، در سر سال باید خمس ارزش مال یا ملک در سر سال را بپردازد، ولی اگر مالی که قرض کرده و چیزی که از قرض خریده از بین برود و ناچار شود که قرض خود را بدهد، میتواند از منافع کسب، قرض را ادا نماید.
- اگر از درآمد بین سال باغی احداث کند تا بعد از بالا رفتن قیمت، آن را بفروشد، علاوه بر خمس قیمت کلّ باغ در سر سال اوّل، باید خمس میوه و زیادی قیمت باغ را در سالهای بعد بدهد؛ ولی اگر قصدش این باشد که خودش از میوه آن استفاده کند، فقط باید خمس میوهای را که از مصارف سالانه وی زیاد آمده است، بپردازد.
- اگر شخصی ملکی را بر افراد معیّنی (مثلاً بر اولاد خود) وقف نماید، چنانچه در آن ملک زراعت و درختکاری کنند و از آن چیزی به دست آورند و از مخارج سال آنان زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهند.
- اگر خُمس را با حاکم شرع یا وکیل او یا با سیّدی دستگردان کند و بخواهد در سال بعد بپردازد، نمیتواند از منافع آن سال کسر نماید، پس اگر مثلاً هزار تومان دستگردان کرده و از منافع سال بعد دو هزار تومان بیشتر از مخارج خود داشته باشد، باید خُمس دو هزار تومان را بدهد و هزار تومانی را که بابت خُمس سال قبل بدهکار است، از بقیّه بپردازد.
- اگر مالی که فقیر بابت خُمس و زکات گرفته از مخارج سال او زیاد بیاید، بنابر احتیاط واجب باید برای تصرف در مقدار زیادی از حاکم شرعی اجازه بگیرد؛ ولی اگر از مالی که به او دادهاند منفعتی ببرد، مثلاً از درختی که بابت خُمس به او دادهاند میوهای به دست آورد، باید خُمس مقداری را که از مخارج سال او زیاد میآید بدهد.
- اگر در اوّل سال منفعتی نبرد و از سرمایه خرج کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی به دست آورد، نمیتواند مقداری را که از سرمایه برداشته از منافع کسر کند.
- هر کس در زمین خود یا در اراضی مباح به قصد تملّک، قنات یا چاهی حفر کند تا به آب برسد و یا چشمهای جاری کند، مالک آب آن میشود. حکومت میتواند برای حفر چاه و استفاده از آب قواعدی وضع نماید.
- آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خوراک، پوشاک، اثاثیه، خرید منزل، عروسی، جهیزیه دختر، زیارت و مانند اینها میرسد، در صورتی که از شأن او زیاد نباشد و زیادهروی هم نکرده باشد، خُمس ندارد.
- کسی که میخواهد خمس مالی را که در سال قبل به دست آورده، از درآمد سال بعد خود بدهد، باید به اندازه یک چهارم مال متعلّق خمس را بپردازد.
- انسان میتواند در بین سال هر وقت منفعتی به دست آورد، خُمس آن را بدهد و جایز است دادن خُمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و همچنین میتواند برای هر منفعتی سال جداگانه قرار دهد و اگر برای دادن خُمس، سال شمسی قرار دهد، مانعی ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر کسی از پول خمس داده شده سرقفلی ملکی را بخرد چنان چه بخواهد در آخر سال آن را بفروشد، مازاد را باید جزء منافع سال به حساب آورد، و اگر از منافع بین سال برای تجارت، سرقفلی را خریده باشد مانند منافع دیگر تجاری است که باید در آخر سال حق سرقفلی را قیمت کرده و خمس آن را پرداخت کند، قیمت آن زیاد شده باشد یا کم، ولی اگر برای کسب در آن محل خریده چون سرقفلی عین خارجی نیست و ترقی قیمت آن در صورتی که برای کسب در آن محل خریده در نظر عرف ربح حساب نمی شود تا نفروخته خمس همان مقدار که خریده واجب است و ترقی قیمت آن خمس ندارد، بلی هر وقت آن را فروخت زیادی قیمت جزء منافع همان سال است.
- [امام خمینی] اگر خمس را با حاکم شرع یا وکیل او یا با سید، دست گردان کند و بخواهد در سال بعد بپردازد نمی تواند از منافع آن سال کسر نماید، پس اگر مثلا هزار تومان دست گردان کرده و از منافع سال بعد دو هزار تومان بیشتر از مخارجش داشته باشد، باید خمس دو هزار تومان را بدهد، و هزار تومانی را که بابت خمس بدهکار است از بقیه بپردازد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کسی از منافع کسب خود در اثناء سال ملکی بخرد که از لوازم و مخارج سالیانه اش حساب نشود؛ واجب است بعد از تمامی سال؛ خمس آن را بدهد و چنانچه خمس آن را نداد و قیمت آن ملک بالا رفت لازم است خمس مقداری را که آن ملک فعلا ارزش دارد بدهد و همچنین است غیر ملک از فرش و مانند آن.
- [آیت الله خوئی] اگر کسی از منافع کسب خود در اثناء سال ملکی بخرد که از لوازم و مخارج سالیانهاش حساب نشود واجب است بعد از تمامی سال خمس او را بدهد و چنانچه خمس او را نداد و قیمت آن ملک بالا رفت، لازم است خمس مقداری را که آن ملک فعلًا ارزش دارد بدهد و همچنین است غیر ملک از فرش و مانند آن.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی از منافع کسب خود در اثنای سال ملکی بخرد که از لوازم و مخارج سالیانه اش حساب نشود واجب است بعد از تمامی سال خمس ان را بدهد و چنانچه خمس ان را نداد و قیمت ان ملک بالا رفت باید خمس مقداری را که ان ملک فعلا ارزش دارد بدهد و همچنین است غیر ملک از فرش و مانند ان
- [آیت الله سیستانی] اگر برای زیاد کردن مال ، یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد ، قرض کند ، اگر از منافع سالش بدون پرداخت خمس آن قرض را ادا نماید ، باید پس از رسیدن سال خمس آن عین را بپردازد مگر اینکه مالی را که قرض کرده ، و یا چیزی را که با قرض خریده در عرض سال از بین برود .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر برای زیاد کردن مال یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد قرض کند؛ نمی تواند از منافع کسب آن قرض را ادا نماید؛ بلی اگر مالی را که قرض کرده و چیزی را که از قرض خریده از بین برود و ناچار شود که قرض خود را بدهد؛ اداء آن قرض از منافع سال بعد مانعی ندارد. و اگر خمس به واسطه تلف شدن مالی که خمس آن را نداده بود یا به واسطه دستگردان با حاکم شرع یا وکیل او دین شود اداء آن از منافع سال بعدی از مؤنه حساب نمی شود و لازم است منفعتی را که با آن اداء قرض خمس می کند؛ تخمیس کند.
- [آیت الله مظاهری] آبی که از زمین بجوشد و جریان نداشته باشد اگر روی زمین باشد به آن آب چشمه گفته میشود و اگر در زیر زمین باشد به آن آب چاه گفته میشود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که سال خمس دارد اگر در وسط سال بمیرد باید مخارج او را تا موقع مرگش از منافع او کم کنند و خمس باقیمانده را بدهند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر ملکی را بر افراد معیّنی، مثلاً بر اولاد خود وقف نماید، چنانچه در آن ملک زراعت یا درختکاری کنند و از آن چیزی به دست آورند و از مخارج سال آنان زیاد بیاید باید خمس آن را بدهند؛ و اگر قیمت زراعت و درختکاری هم در اثر رشد زیاد شود، خمس مقدار زیادی لازم است و اگر طور دیگری هم از ملک نفع ببرند، مثلاً اجاره آن را بگیرند، باید خمس مقداری را که از مخارج سالشان زیاد میآید بدهند.