وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
کسی نذر کرده که گوسفندان خود را صدقه بدهد و قبل از عمل به نذر، گوسفندان متعلّق زکات شده‌اند. اکنون وظیفه او چیست؟
در مسأله مذکور، باید به نذر خود عمل کند و احتیاطا قیمت مقدار زکات گوسفندان را به عنوان زکات بپردازد، مگر این که پس از نذر کردن و قبل از تعلّق زکات به گوسفندان، آنها را تملیک کرده، ولی تحویل نداده باشد که در این صورت فقط عمل به نذر لازم است.
در مسأله مذکور، باید به نذر خود عمل کند و احتیاطا قیمت مقدار زکات گوسفندان را به عنوان زکات بپردازد، مگر این که پس از نذر کردن و قبل از تعلّق زکات به گوسفندان، آنها را تملیک کرده، ولی تحویل نداده باشد که در این صورت فقط عمل به نذر لازم است.
عنوان سوال:
کسی نذر کرده که گوسفندان خود را صدقه بدهد و قبل از عمل به نذر، گوسفندان متعلّق زکات شده‌اند. اکنون وظیفه او چیست؟
پاسخ:
در مسأله مذکور، باید به نذر خود عمل کند و احتیاطا قیمت مقدار زکات گوسفندان را به عنوان زکات بپردازد، مگر این که پس از نذر کردن و قبل از تعلّق زکات به گوسفندان، آنها را تملیک کرده، ولی تحویل نداده باشد که در این صورت فقط عمل به نذر لازم است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- عدهای بدون نذر کردن در هواپیما مُحرم شده‌اند، حکم آن چیست؟
- کسی که در سر سال، خمس قیمت گوسفندان یا درختان خود را میدهد و تا سال بعد، قیمت گوسفندان و درختان رشد می‌کند و ارزش آنها بسیار بیشتر میشود، آیا باید دوباره خمس بدهد؟
- شخصی تعدادی گوسفند دارد که خمس آنها را داده است. سال بعد تعداد گوسفندان همین مقدار است؛ ولی قیمت آنها دو برابر شده است. آیا باید خمس بدهد؟
- آیا تصرّف در مالی که متعلّق زکات واقع شده و هنوز زکاتش پرداخت نشده، جایز است؟
- ما تعدادی زیادی گوسفند داریم که در بیشتر سال از علف صحرا و بیابان تغذیه میکنند و چند ماهی را هم به آنها علوفه میدهیم، آیا به این گوسفندان زکات یا خمس تعلّق میگیرد؟
- آیا در حال حاضر، زکات طلا ونقره، فرض تحقّق دارد یا خیر؟ و آیا طلا و نقرههای ساخته شده، مانند دست بند، گردن بند و سکّههای بهار آزادی، متعلّق زکات هستند؟
- اگر صاحب معنوی اثری (مثل یک cd) برای استفاده تجاری از اثرش مبلغی طلب کند که از ارزش واقعی اثر خیلی بیشتر باشد و به هیچ عنوان حاضر به گرفتن مبلغ واقعی آن نگردد، وظیفه استفاده کننده از آن اثر چیست؟ آیا میتواند بر اساس قیمت کارشناسی اثر از طرف صاحب اثر صدقه بدهد؟
- اگر صاحب معنوی اثری (مثل یک cd) برای استفاده تجاری از اثرش مبلغی طلب کند که از ارزش واقعی اثر خیلی بیشتر باشد و به هیچ عنوان حاضر به گرفتن مبلغ واقعی آن نگردد، وظیفه استفاده کننده از آن اثر چیست؟ آیا میتواند بر اساس قیمت کارشناسی اثر از طرف صاحب اثر صدقه بدهد؟
- اگر صاحب معنوی اثری (مثل یک cd) برای استفاده تجاری از اثرش مبلغی طلب کند که از ارزش واقعی اثر خیلی بیشتر باشد و به هیچ عنوان حاضر به گرفتن مبلغ واقعی آن نگردد، وظیفه استفاده کننده از آن اثر چیست؟ آیا میتواند بر اساس قیمت کارشناسی اثر از طرف صاحب اثر صدقه بدهد؟
- اگر صاحب معنوی اثری (مثل یک cd) برای استفاده تجاری از اثرش مبلغی طلب کند که از ارزش واقعی اثر خیلی بیشتر باشد و به هیچ عنوان حاضر به گرفتن مبلغ واقعی آن نگردد، وظیفه استفاده کننده از آن اثر چیست؟ آیا میتواند بر اساس قیمت کارشناسی اثر از طرف صاحب اثر صدقه بدهد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] شخصی نذر کرده و متعلّق نذر و آن چه برای آن نذر کرده و مقدار آن را فراموش نموده است، وظیفه چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر شخصی نذر کند به فقیر معینی صدقه بدهد، آیا میتواند به فقیر دیگری بدهد؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر شخصی نذر کند که مقدار معینی صدقه بدهد، چنانچه پیش از دادن صدقه بمیرد تکلیف ورثه چیست؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی نذر کند صدقه بدهد، چنان چه آن را در صندوق های نصب شده برای صدقه بیاندازد، کفایت می کند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی نذر کرده که مبلغی، به کسی بدهد، ولی آن شخص قبول نمی کند، وظیفه نذر کننده چیست؟
- [آیت الله بهجت] شخصی نذر کرده اگر نماز شب را نخواند، مبلغی به فقیر صدقه بدهد. اگر نماز شب ترک شد، فقط آن مبلغی که نیّت کرده به ذمّه اش می آید یا کفّاره ی نذر را هم باید بدهد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا ورزش می تواند متعلّق نذر باشد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] در بعضی جاها مرسوم است که گوسفندان خود را نوبت بندی میکنند که به چراگاه ببرند هر خانه به نوبه خود هر روز گوسفندان را در چراگاه می‌برند و بعضی به نوبت خود از اطفال کوچک استفاده میکنند و دنبال گلّه گوسفند میفرستند و گرگها از پیش بچّههای کوچک گوسفندان را می‌برند آیا تاوان این گوسفندان را چه کسی باید بدهد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه فقیری را در نذر پرداخت صدقه معین کرده آیا می تواند آن را به فقیر دیگری صدقه دهد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا ترک سیگار می تواند متعلّق نذر باشد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر نذر کند روزه بگیرد ولی وقت و مقدار آن را معیّن نکند، چنانچه یک روز روزه بگیرد کافی است و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصیّات آن را معیّن نکند، اگر یک نماز دو رکعتی بخواند کفایت می‌کند و اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معیّن نکند، اگر چیزی بدهد که بگویند صدقه داده، به نذر عمل کرده است و اگر نذر کند کاری برای خدا بجا آورد، در صورتی که یک نماز بخواند یا یک روز روزه بگیرد یا چیزی صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است.
- اگر نذر کند که به فقیر معیّنی صدقه بدهد، نمیتواند آن را به فقیر دیگری بدهد و اگر آن فقیر بمیرد، بنابر احتیاط باید به ورثه او بدهد.
- سیّد میتواند صدقات واجب یا مستحب خود را به سیّد یا غیر سیّد بدهد و غیر سیّد میتواند صدقه مستحب خود را به سیّد بپردازد، ولی نمیتواند صدقه واجب خود نظیر زکات مال و زکات فطره را به سیّد بدهد، و چنانچه پرداخت کفّارات و ردّ مظالم بر غیر سیّد واجب شود، بنابر احتیاط واجب نمیتواند آن را به سیّد بدهد.
- اگر نذر کند که مقدار معیّنی را به مصرف خاصی برساند مثلاً نذر کند صد تومان صدقه بدهد چنانچه پیش از به مصرف رساندن آن بمیرد، لازم نیست آن مقدار را از مال او به مصرف نذر برسانند؛ ولی بهتر این است که وارثین بالغ او از سهم خود آن مقدار را از طرف میّت به مصرف نذر برسانند.
- اگر گوسفندی را برای صدقه یا برای یکی از امامان نذر کنند، پشم آن و مقداری که چاق میشود جزء نذر است و اگر پیش از آن که به مصرف نذر برسد شیر بدهد یا بچّه بیاورد، آنها را هم باید به مصرف نذر برسانند.
- هرگاه تمام نصاب از جنس نر باشد، زکات آن را میتواند از جنس ماده بدهد و بر عکس؛ همچنین اگر تمام آن گوسفند باشد، میتواند بز را به عنوان زکات آن بدهد و بر عکس؛ ولی احتیاط واجب آن است که اگر مثلاً گوسفندان خوبی دارد که باید زکات آنها را بدهد و میخواهد زکات آنهارا از جنس بز بپردازد، بزی که به عنوان زکات میدهد، بز خوبی باشد و بز کمتر از آن را ندهد. این مسأله در اصناف مختلف شتر و گاو نیز جاری است.
- اگر بعد از وجوب زکات و پیش از دادن آن، خود او و زن و فرزندانش از انگور، خرما، جو یا گندم متعلّق زکات بخورند یا مثلاً بدون قصد زکات، آن را به فقیر بدهد، باید زکات مقداری را که مصرف شده بپردازد.
- بهتر است زکات را آشکار و صدقه مستحبّی را مخفی بدهند.
- زکات مستحب یا صدقات مستحب دیگر را میتوان به سیّد داد، هرچند خلاف احتیاط است؛ ولی بنابر احتیاط واجب غیر سیّد نمیتواند کفّاره و صدقه واجب خود را به سیّد بدهد.
- کسی که خمس یا زکات بدهکار است و کفاره و نذر و مظالم هم بر او واجب است و قرض هم دارد، چنانچه نتواند همه آنها را بدهد، اگر مالی که خمس یا زکات آن واجب شده، از بین نرفته باشد، باید دادن خمس و زکات را بر بقیه مقدم کند و اگر از بین رفته باشد، پرداخت واجبات دیگر غیر از نذر و کفّاره را بر آن دو مقدّم می‌کند و بنابر احتیاط واجب مال را به نسبت بین آنها تقسیم نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] اگر نذر کند که مقدار معینی صدقه بدهد چنانچه پیش از دادن صدقه بمیرد، باید آن مقدار را از مال او صدقه بدهند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر نذر کند که مقدار معیّنی صدقه بدهد، چنانچه پیش از دادن صدقه بمیرد، باید آن مقدار را از مال او صدقه بدهند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر نذر کند که مقدار معیّنی صدقه بدهد، چنانچه پیش از دادن صدقه بمیرد، باید آن مقدار را از مال او صدقه بدهند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر نذر کند که مقدار معینی صدقه بدهد، چنان چه پیش از دادن صدقه بمیرد، باید آن مقدار را از مال او صدقه بدهند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر نذر کند که مقدار معیّنی صدقه بدهد ، چنانچه پیش از دادن صدقه بمیرد ؛ باید آن را از مال او صدقه بدهند .
- [آیت الله بروجردی] اگر نذر کند که مقدار معینی صدقه بدهد، چنانچه پیش از دادن صدقه بمیرد، باید آن مقدار را از مال او صدقه بدهند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر نذر کند عملی را انجام دهد، باید همانطور که نذر کرده بجا آورد پس اگر نذر کند که روز اوّل ماه صدقه بدهد، یا روزه بگیرد یا نماز اوّل ماه بخواند چنانچه قبل از آن روز یا بعد از آن بجا آورد کفایت نمیکند و نیز اگر نذر کند که وقتی مریض او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پیش از آن که خوب شود صدقه را بدهد کافی نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر نذر کند عملی را انجام دهد ؛ باید همانطور که نذر کرده بجا آورد پس اگر نذر کند که روز اوّل ماه صدقه بدهد ، یا روزه بگیرد ، یا نماز اوّل ماه بخواند چنانچه قبل از آن روز یا بعد از آن بجا آورد کفایت نمی کند . و نیز اگر نذر کند که وقتی مریض او خوب شود صدقه بدهد ، چنانچه پیش از آن که خوب شود صدقه بدهد کافی نیست .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر نذر کند عملی را انجام دهد، باید همان طور که نذر کرده به جا آورد پس اگر نذر کند که روز اول ماه صدقه بدهد، یا روزه بگیرد، یا نماز اول ماه بخواند چنانچه قبل از آن روز یا بعد از آن به جا آورد کفایت نمی کند. و نیز اگر نذر کند که وقتی مریض او خوب شود صدقه بدهد، چنانچه پیش از آن که خوب شود صدقه را بدهد کافی نیست.
- [آیت الله بروجردی] اگر نذر کند عملی را انجام دهد، باید همان طور که نذر کرده به جا آورد، پس اگر نذر کند که روز اوّل ماه صدقه بدهد، یا روزه بگیرد، یا نماز اوّل ماه بخواند، چنانچه قبل از آن روز یا بعد از آن به جا آورد کفایت نمیکند و نیز اگر نذر کند که وقتی مریض او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پیش از آن که خوب شود صدقه را بدهد، کافی نیست.