وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
شخصی نذر کرده و متعلّق نذر و آن چه برای آن نذر کرده و مقدار آن را فراموش نموده است، وظیفه چیست؟
احتیاطا مقدار متیقّن را صدقه بدهد.
احتیاطا مقدار متیقّن را صدقه بدهد.
عنوان سوال:
شخصی نذر کرده و متعلّق نذر و آن چه برای آن نذر کرده و مقدار آن را فراموش نموده است، وظیفه چیست؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- نذر کننده ای نوع نذر را فراموش کرده است. چه وظیفه ای دارد؟
- نذر کننده ای نذر نموده است که نمازش را در مسجد و به جماعت بخواند. در مسجد جا نبوده و در حیاط مسجد به جماعت خوانده است. آیا همین مقدار کفایت می کند؟
- شخصی نذر کرده سالی ده بیست روز، روزه بگیرد؛ ولی اکنون به علّت کهولت توان آن را ندارد، وظیفه اش چیست؟
- اگر شخصی در رکعت دوم نماز تشهد را فراموش کند و در حالت قیام رکعت سوم یادش بیاید، وظیفه اش چیست؟
- شخصی سلام نماز را فراموش کرده و بدون این که صورت نماز را به هم بزند، بلافاصله داخل نماز دیگری شد، در این صورت وظیفه اش چیست؟
- فردی نذر اطعام در روز معیّن یا خواندن زیارت عاشورا در روز معیّن را نموده، ولی فراموش می کند آن را به جا آورد. آیا قضای آن بر وی لازم است؟
- شخصی نذر می کند که در ایّام هفته یک روز را روزه بگیرد. چون وسعت وقت بوده، سهل انگاری می کند و روز آخر هم فراموش می نماید، وظیفه اش چیست و فرقی هم بین روزه و غیر روزه هست یا نه؟
- اگر شخصی تشهد رکعت دوم را فراموش کند و در حالت رکوع رکعت سوم و یا بعد از آن رکوع، یادش بیاید، وظیفه اش چیست؟
- شخصی در تشهّد آخر نماز امام جماعت تکبیرة الاحرام می گوید و برای درک فضیلت می نشیند، لکن نیّت فرادا نموده نه جماعت یعنی بر خلاف وظیفه عمل نموده است ، آیا نماز او درست است یا اعاده دارد؟
- تا چه مقدار زیورآلات زنان متعلّق خمس نمی باشد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی نذر کرده هشت جلسه پشت سرهم روضه بخواند، یک جلسه را فراموش کرده، وظیفه چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی نذر کرده پنج روز پشت سر هم روزه بگیرد، لکن یک روز را فراموش کرده وظیفه چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی نذر کرده که گوسفندان خود را صدقه بدهد و قبل از عمل به نذر، گوسفندان متعلّق زکات شدهاند. اکنون وظیفه او چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی چند سال قبل انگشتر طلایی پیدا می کند ولی به وظیفه ی شرعی خود عمل نمی کند،الان وظیفه ی او چه می باشد؟ اگر باید جبران نماید ولی مقدار آن را فراموش کرده باشد چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی نذر کرده که مبلغی، به کسی بدهد، ولی آن شخص قبول نمی کند، وظیفه نذر کننده چیست؟
- [آیت الله سبحانی] اگر شخصی نذر کند که چهل روز، کار مستحبی را انجام دهد و لکن یک روز را فراموش نماید. وظیفه اش در صورتی که نذر او چهل روز معیّن باشد و یا چهل روز به صورت مطلق نذر کرده باشد، چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی نذر کرده است ولی در مورد منذور شک دارد، لطفاً وظیفه او را در موارد زیر بیان فرمایید: الف اصلاً فراموش کرده است که چه چیزی را نذر کرده است. ب مردّد است که بین دو امر کدام را نذر کرده است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شخصی نذر کرد روز جمعه روزه بگیرد و اتّفاقاروز جمعه مسافر شد، وظیفه او چیست؟
- [سایر] کسی نذر کرده به فقیر مبلغی پول بدهد، ولی فراموش کرده که مقدار آن چقدر است ؛ تکلیف چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا ورزش می تواند متعلّق نذر باشد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- زن مستحاضه اگر پیش از آنکه خود را وارسی کند، مشغول نماز شود با اینکه میتوانسته خود را وارسی کند، چنانچه قصد قربت داشته و به وظیفه خود عمل کرده مثلاً استحاضهاش قلیله بوده و به وظیفه استحاضه قلیله عمل نموده، نماز او صحیح است. و اگر قصد قربت نداشته یا عمل او مطابق وظیفهاش نبوده مثل آنکه استحاضه او متوسطه بوده و به وظیفه قلیله رفتار کرده، نماز او باطل است.
- اگر دو همسفر یکی معتقد به مقدار مسافت شرعی، یعنی هشت فرسخ است و دیگری معتقد است که هشت فرسخ نیست، باید هر کدام به وظیفه خود عمل کند و بنابر احتیاط واجب هیچ کدام به دیگری اقتدا نکند.
- اگر رساندن آب به صورت و دستها به مقدار کمی که وضو با آن صحیح است ضرر ندارد و بیشتر از آن ضرر داشته باشد، باید با همان مقدار وضو بگیرد. شرط سیزدهم: در اعضای وضو مانعی از رسیدن آب نباشد، وگرنه وظیفه او وضوی جبیرهای یا تیمم خواهد بود.
- اگر از غیر کسب مالی بهدست آورد، مثلاً چیزی به او ببخشند یا جایزه بدهند، یا اینکه از راه وصیت یا نذر شخصی یا عمومی یا وقف، چیزی به او برسد، اگر از مخارج سالش زیاد بیاید، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد.
- اگر مقداری از مال میت در دست وصی تلف شود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی کرده و یا تعدی نموده، مثلاً میت وصیت کرده است که فلان مقدار به فقرای فلان شهر بده و او مال را به شهر دیگری برده و در راه از بین رفته، ضامن است، و اگر کوتاهی نکرده و تعدی هم ننموده، ضامن نیست.
- اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خمس بوده، باید در مقداری که میداند از خمس بیشتر است، به وظیفه فعلی خود عمل نماید و در مقداری که نمیداند و احتمال میدهد، مطابق مسئله قبلی عمل نماید.
- در مضاربه تعیین نسبت منفعت لازم است؛ بنابراین اگر شخصی سرمایه به دیگری دهد و از قرائن معلوم شود که قصد بخشش یا قرض و مانند آن ندارد، و بدون اینکه قراری در مورد سود و نحوه تقسیم آن بگذارند، دیگری با آن کسب کند، این مضاربه نیست؛ نتیجه آنکه، سود حاصل، متعلق به صاحب سرمایه است و عامل، فقط مستحق اجرةالمثل است، یعنی فقط میتواند به اندازه کاری که انجام داده اجرت دریافت کند.
- اگر کسی در مرضی که به آن مرض میمیرد، مقداری از مالش را به شخصی ببخشد و وصیت کند که بعد از مردن او هم مقداری به شخصی دیگر بدهند، آنچه را که در حال زندگی بخشیده، از اصل مال است و احتیاج به اذن ورثه ندارد، و چیزی را که وصیت کرده، اگر به مقدار ثلث میراث یا کمتر باشد، وصیت نافذ است و اگر زیادتر از ثلث باشد، زیادی آن احتیاج به اذن ورثه دارد.
- اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، باید سجده را نه به قصد ادا و نه به قصد قضا، بجا آورد، و ما بعد آن را که تشهد و سلام است انجام دهد، و بنابراحتیاط واجب دو سجده سهو برای سجده فراموش شده و دو سجده سهو برای زیاد شدن تشهد و سلام بجا آورد، و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد و بعد از سلام یادش بیاید، در صورتی که چیزی که نماز را باطل کند انجام نداده باشد، بنابراحتیاط واجب آن تشهد را نه به قصد ادا و نه قضا بجا آورد و سلام را هم بگوید و سپس دو سجده سهو به قصد وظیفه فعلیه انجام دهد.
- اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، باید سجده را نه به قصد ادا و نه به قصد قضا، بهجا آورد، و ما بعد آن را که تشهد و سلام است انجام دهد، و بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو برای سجده فراموش شده و دو سجده سهو برای زیاد شدن تشهد و سلام بهجا آورد، و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد و بعد از سلام یادش بیاید، در صورتی که چیزی که نماز را باطل کند انجام نداده باشد، بنابر احتیاط واجب آن تشهد را نه به قصد ادا و نه قضا بهجا آورد و سلام را هم بگوید و سپس دو سجده سهو به قصد وظیفه فعلیه انجام دهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] در عهد هم مثل نذر باید صیغه خوانده شود و متعلق عهد نباید مرجوح باشد ولی اعتبار رجحان در متعلق ان چنانکه مشهور فرموده اند محل اشکال است
- [آیت الله اردبیلی] اگر نذر کند که مقدار معیّنی را به مصرف خاصی برساند مثلاً نذر کند صد تومان صدقه بدهد چنانچه پیش از به مصرف رساندن آن بمیرد، لازم نیست آن مقدار را از مال او به مصرف نذر برسانند؛ ولی بهتر این است که وارثین بالغ او از سهم خود آن مقدار را از طرف میّت به مصرف نذر برسانند.
- [آیت الله مظاهری] هرگاه نذر کند کار خیری را انجام دهد ولی وقت و مقدار آن را معیّن نکند، مثلاً نذر کند که نماز بخواند و مقدار و خصوصیات آن را معیّن نکند خواندن یک نماز دو رکعتی کافی است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که چند نماز از او قضا شده و شماره آنها را نمی داند مثلاً نمی داند چهار تا بوده یا پنج تا، چنانچه مقدار کمتر را بخواند کافی است، لکن احتیاط واجب آن است چنانچه شماره آنها را قبلاً می دانسته و بعد فراموش نموده مقدار زیادتر را بخواند.
- [آیت الله سبحانی] اگر نذر کند روزه بگیرد ولی وقت و مقدار آن را معین نکند چنانچه یک روز روزه بگیرد کافی است. و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصیات آن را معین نکند; اگر یک نماز دو رکعتی بخواند کفایت می کند و اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معین نکند اگر چیزی بدهد که بگویند صدقه داده، به نذر عمل کرده است و اگر نذر کند کاری برای خدا به جا آورد، در صورتی که یک نماز بخواند یا یک روز روزه بگیرد، یا چیزی صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر نذر کند روزه بگیرد ولی وقت و مقدار آن را معین نکند چنانچه یک روز روزه بگیرد کافی است. و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصیات آن را معین نکند، اگر یک نماز دو رکعتی بخواند کفایت می کند و اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معین نکند اگر چیزی بدهد که بگویند صدقه داده، به نذر عمل کرده است و اگر نذر کند کاری برای خدا به جا آورد، در صورتی که یک نماز بخواند یا یک روز روزه بگیرد، یا چیزی صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است.
- [آیت الله بروجردی] اگر نذر کند روزه بگیرد، ولی وقت و مقدار آن را معین نکند، چنانچه یک روز روزه بگیرد کافیست و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصیات آن را معین نکند، اگر یک نماز دو رکعتی بخواند کفایت می‌کند و اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معین نکند، اگر چیزی بدهد که بگویند صدقه داده، به نذر عمل کرده است و اگر نذر کند کاری برای خدا به جا آورد، در صورتی که یک نماز بخواند یا یک روز روزه بگیرد، یا چیزی صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است.
- [امام خمینی] اگر نذر کند روزه بگیرد ولی وقت و مقدار آن را معین نکند چنانچه یک روز روزه بگیرد کافی است. و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصیات آن را معین نکند، اگر یک نماز دو رکعتی بخواند کفایت می‌کند و اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معین نکند اگر چیزی بدهد که بگویند صدقه داده، به نذر عمل کرده است و اگر نذر کند کاری برای خدا به جا آورد، در صورتی که یک نماز بخواند یا یک روز روزه بگیرد یا چیزی صدقه بدهد نذر خود را انجام داده است.
- [آیت الله سیستانی] اگر نذر کند روزه بگیرد ولی وقت و مقدار آن را معیّن نکند ، چنانچه یک روز روزه بگیرد کافی است ، و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصیات آن را معیّن نکند ، اگر یک نماز دو رکعتی بخواند ، یا نماز وتر را بخواند کفایت می‌کند ، و اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معیّن نکند ، اگر چیزی بدهد که بگویند صدقه داده ، به نذر عمل کرده است ، و اگر نذر کند کاری برای خدا بجا آورد ، در صورتی که یک نماز ، یا یک روز روزه بگیرد ، یا چیزی صدقه بدهد ، نذر خود را انجام داده است .
- [آیت الله اردبیلی] (نذر) آن است که انسان ملتزم شود کار خیری را برای خدا بجا آورد یا کاری را که انجام ندادن آن بهتر است، برای خدا ترک نماید و بنابر این متعلّق نذر باید دارای (رجحان) باشد، یعنی فعل یا ترک فعلی که نذر شده، شرعا دارای مزیّت باشد.