حج استحبابی
حج مستحب مقابل حج واجب است و از آن در باب حج سخن گفته‌اند.
اگر پدری وصیت کند که فرزندش از طرف او حجّ استحبابی انجام دهد و سپس خودِ فرزند مستطیع شود، آیا جایز است با استفاده از نوبت پدرش، برای خودش حج به جا آورد و برای پدرش نایب بگیرد؟ و آیا در این حال، حجّ فرزند، حَجّة الاسلام محسوب میشود؟
اگر فرزند از راه دیگری غیر از استفاده از نوبت پدرش بتواند حج به جا آورد، باید از طرف خودش حج انجام دهد و نمیتواند نایب پدرش شود، وگرنه چنانچه بداند که نظر پدرش این نبوده که فقط این فرزندش حج را از طرف او به جا آورد، بلکه نظرش انجام شدن مطلق حج از طرف او بوده، اگر باقی ورثه اجازه دهند، با استفاده از نوبت پدرش برای خودش حج انجام دهد و برای پدرش نایب بگیرد.
اگر فرزند از راه دیگری غیر از استفاده از نوبت پدرش بتواند حج به جا آورد، باید از طرف خودش حج انجام دهد و نمیتواند نایب پدرش شود، وگرنه چنانچه بداند که نظر پدرش این نبوده که فقط این فرزندش حج را از طرف او به جا آورد، بلکه نظرش انجام شدن مطلق حج از طرف او بوده، اگر باقی ورثه اجازه دهند، با استفاده از نوبت پدرش برای خودش حج انجام دهد و برای پدرش نایب بگیرد.
عنوان سوال:
اگر پدری وصیت کند که فرزندش از طرف او حجّ استحبابی انجام دهد و سپس خودِ فرزند مستطیع شود، آیا جایز است با استفاده از نوبت پدرش، برای خودش حج به جا آورد و برای پدرش نایب بگیرد؟ و آیا در این حال، حجّ فرزند، حَجّة الاسلام محسوب میشود؟
پاسخ:
اگر فرزند از راه دیگری غیر از استفاده از نوبت پدرش بتواند حج به جا آورد، باید از طرف خودش حج انجام دهد و نمیتواند نایب پدرش شود، وگرنه چنانچه بداند که نظر پدرش این نبوده که فقط این فرزندش حج را از طرف او به جا آورد، بلکه نظرش انجام شدن مطلق حج از طرف او بوده، اگر باقی ورثه اجازه دهند، با استفاده از نوبت پدرش برای خودش حج انجام دهد و برای پدرش نایب بگیرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کسی در زمان حیاتش حَجّة الاسلام را انجام داده و بعد وصیت کرده که از طرف او حج به جا آورند و معلوم نیست به جهت این که حَجّة الاسلام خود را باطل میدانسته، وصیت کرده یا احتیاط نموده یا حجّ نذری برعهده اوست یا مرادش انجام حجّ استحبابی است. در این صورت، حجّ او را به چه نیّتی باید انجام دهند؟
- اگر بچه یا دیوانهای برای انجام حجّ استحبابی به مکه برود و در حج، بچه نابالغ، بالغ شود و یا دیوانه، عاقل شود، آیا برای این که حجّ آنها مجزی از حَجّة الاسلام باشد، استطاعت شرط است یا خیر؟
- کسی که مأیوس از به دست آوردن استطاعت بدنی است و برای خود، جهت انجام دادن حج نایب میگیرد و بعدها استطاعت بدنی پیدا میکند، آیا دوباره لازم است حَجّة الاسلام را خودش به جا آورد یا خیر؟
- کسی که خمس بدهکار است و مالی به او بذل میشود تا با آن حج به جا آورد، آیا میتواند به حج برود؟ و آیا حجش، حَجّة الاسلام محسوب میشود؟
- در تزاحم بین حجّ نذری و حَجّة الاسلام، کدام یک مقدّم است و باید زودتر انجام شود؟ اگر در همان سالی که نذر کرده، مستطیع شود چه باید بکند؟
- کسی که مقداری مال دارد و برای انجام دادن حج، بدون احتساب پول قربانی کافی است و میتواند به جای قربانی کردن روزه بگیرد، آیا مستطیع محسوب میشود؟
- کسی که وقت گرفتن طلبش از بدهکار نرسیده و یا اگر زمانش فرارسیده، اکنون بدهکار طلب او را پس نمیدهد. در صورتی که مقدار طلبش آن قدر است که مستطیع میشود و پس از ایّام حج نیز میتواند طلب خود را دریافت کند، آیا لازم است که اکنون قرض کند و به حج برود یا هنوز مستطیع محسوب نمیشود؟
- اگر کسی از وجوه شرعی، نظیر خمس و زکات ارتزاق میکند، اگر از آن وجوه مقداری اضافه بیاید که به اندازه مخارج حج باشد، آیا با وجود سایر شرایط، این شخص مستطیع محسوب میشود یا خیر؟
- شخصی نفر دیگری را برای انجام دادن حج، نایب گرفته و پس از آن، خود نایب مستطیع شده است. در صورتی که نایب، منوبٌ عنه را نشناسد، وظیفهاش چیست؟
- نایب میداند برای حجّ تمتّع اجیر شده است؛ اما نمیداند برای حَجّة الاسلام نایب شده یا حجّ نذری یا حجّ مستحب. اگر نیّت کند که (حجّ تمتّع به جا میآورم برای منوبٌ عنه) یا (حجّی به جا میآورم که برای آن اجیر شدهام)، آیا کافی و صحیح است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی به خیال این که استطاعت دارد به قصد عمره تمتع محرم شد و به ترتیب کلیه اعمال حج تمتع حجه الاسلام را انجام داد و بعد از تمام شدن اعمال معلوم شد که مستطیع نبوده است بفرمایید احرام و اعمال گذشته اش چگونه است و نسبت به اینده اگر مستطیع شد ایا حجه الاسلام بر او واجب است یا نه
- [آیت الله سیستانی] شخصی بی آن که مستطیع باشد از شهر خود راه می افتد. سپس چون به میقات می رسد، در آن جا مستطیع می گردد. آیا این حجش برایش از حجة الاسلام (حج واجب) مُجزی است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شخصی پدرش وصیت کرده است که فرزندش از جانب او حج به جا اورد بعد از مرگ پدر فرزند مستطیع می شود ایا لازم است حج خود را بر حج پدر مقدم بدارد و اگر حج خود را مقدم بدارد ایا صحیح است یا نه
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] شخصی در زمانی که بدهکاری زیادی به بانکها و یا اشخاص داشته به مکه مشرّف شده و مستطیع نیست، آیا حج او از حجة الاسلام مجزی است است یا باید دوباره حج انجام دهد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خدمه کاروانها و پزشکان و امدادگران و افراد دیگری که با مأموریت به میقات آمده اند، آیا مستطیع هستند و باید حجة الاسلام بجا آورند؟
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر در میقات مستطیع شد و حجه الاسلام به جا اورد مجزی است یا نه و ایا در فرض مساله رجوع به کفایت شرط است یا نه
- [آیت الله مظاهری] اگر پدری استطاعت برای حج پیدا کند و در عین حال فرزندش بخواهدازدواج کند آیا می تواند هزینه حج را صرف ازدواج فرزندش نماید و به حج نرود؟
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی مستطیع بوده و در نوبت حج باشد، در این صورت می تواند به نیابت دیگری به حج برود؟
- [امام خمینی] کارمند دولت که شرعا مستطیع نیست یعنی زندگانی خود را با در آمدش نمیتواند تأمین کند، اگر از طرف دولت به جهت کاری مثل طبابت یا مخابره یا غیرهما مأمور بشود و به مکه برود و مناسک حج و عمره را بجا آورد، این حج مسقط حجة الاسلام است (که اگر آن کارمند بعدا استطاعت پیدا کند حج بر او واجب نشود) یا مسقط نیست؟
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مستنیب یا منوب عنه در وقت نیابت بدانند که نایب جزو معذورین است و او را نایب کنند اولا ایا اجرت نیابت برای نایب حلال است یا نه و ثانیا ایا حج نیابتی او صحیح و از حجه الاسلام یا غیر حجه الاسلام منوب عنه کفایت می کند یا نه
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی مریض یا پیر است و قدرت برای رفتن مکه ندارد اگر همان سال مستطیع شده است حجّ بر او واجب نیست و اگر قبلاً مستطیع بوده است و میتوانسته به حجّ برود و نرفته است حجّ بر او واجب است و باید در حال حیات نایب بگیرد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسانی که خود مستطیع هستند تا حج خود را بجا نیاوردهاند، نباید در انجام حجّ نایب دیگری بشوند و اگر انجام بدهند، ظاهراً حجّ آنها باطل است و برای خودشان نیز واقع نمیشود. کسانی که نمازشان صحیح نیست یا توانایی انجام اعمال اختیاری عمره یا حجّ را ندارند (مثلاً نمیتوانند رمی جمرات نمایند) در حج واجب نیابتشان باطل است، هر چند مجّانی باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر کسی مستطیع شود و به مکّه نرود تا از استطاعت بیفتد، باید اگر چه به زحمت باشد، بعداً حجّ کند. بلی چنانچه بدون اختیار انجام حجّ بر او با مشقّت شدید همراه گردد، تأخیر حجّ تا رفع مشقّت شدید جایز است، ولی حجّ از عهده او ساقط نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] شخص بالغ و عاقل که استطاعت مالی دارد ولی برخی از شرایط دیگر استطاعت را ندارد، چنانچه احتمال دهد که بتواند استطاعت بدنی یا طریقی را فراهم کند باید برای ایجاد آن شرایط اقدام کند و تأخیر حج تا زمان فراهم شدن شرایط جایز است و چنانچه از فراهم شدن آن شرایط در آینده مأیوس است، واجب است با قصد قربت برای انجام حجّ خود در اولین سال ممکن نایب بگیرد، هر چند امسال، اولین سالی باشد که استطاعت مالی پیدا کرده است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وکالت، عقد جایز است و هر یک از دو طرف می تواند آنرا بهم بزند، مگر اینکه در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد مثلا فرزند مغازه خود را به پدرش میفروشد و در ضمن عقد بیع شرط می کنند که فرزند وکیل باشد مغازه را تا 5 سال اجاره بدهد و مال الاجاره را بپردازد که در این صورت پدر جائز نیست فرزندش را از وکالت عزل نماید.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی که مستطیع شده حج نکند ، و بعد بواسطه پیری یا مرض و ناتوانی ، نتواند حج نماید ، یا حرجی باشد و ناامید باشد از اینکه بعداً خودش حج کند ، باید دیگری را از طرف خود بفرستد ، ودر صورتی که بعداً قدرت پیدا کرد ، خودش نیز حج نماید و همچنین است اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده ، بواسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند وناامید از توانائی خود باشد ، و در تمام این صور احتیاط مستحب آن است که چنانچه منوب عنه مرد باشد ، نائب صروره باشد ، یعنی کسی باشد که برای اولین بار به حج میرود .
- [آیت الله خوئی] اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطة پیری یا مرض و ناتوانی نتواند حج نماید و ناامید باشد از این که بعداً خودش حج کند باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر ناامید هم نباشد احتیاط واجب آن است که اجیر بگیرد و درصورتی که بعداً قدرت پیدا کرد خودش نیز حج نماید و همچنین است اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده، به واسطة پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند و ناامید از توانائی خود باشد و در تمام این صور بنابر احتیاط واجب چنانچه منوب عنه مرد باشد باید نائب صروره باشد یعنی کسی که اولین مرتبة حج رفتن او باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج نماید و یا بر او حرجی باشد و ناامید باشد از این که بعد خودش بدون حرج حج را به جااورد باید دیگری را از طرف خود فورا بفرستد بلکه اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند و یا بر او حرجی باشد و ناامید باشد از این که بعد خودش حج کند احتیاط واجب ان است که کسی را از طرف خود بفرستد که حج نماید و احتیاط مستحب ان است که چنانچه منوب عنه مرد باشد کسی را نایب بگیرد که اولین مرتبه حج رفتن او باشد
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض و ناتوانائی نتواند حج نماید و نا امید باشد از اینکه بعدا خودش حج کند؛ باید دیگری را از طرف خود بفرستد؛ بلکه اگر نا امید هم نباشد احتیاط واجب آن است که اجیر بگیرد و در صورتی که بعدا قدرت پیدا کرد خودش نیز حج نماید و همچنین است اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده؛ به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند و نا امید از توانائی خود باشد و در تمام این صور بنا بر احتیاط واجب باید نائب صروره باشد یعنی کسی که اولین مرتبه حج رفتن او باشد.
- [آیت الله سیستانی] حج : زیارت کردن خانه خدا و انجام اعمالی است که دستور دادهاند در آنجا بجا آورده شود . و در تمام عمر بر کسی که این شرایط را دارا باشد ، یک مرتبه واجب میشود : اول : آنکه بالغ باشد . دوم : آنکه عاقل و آزاد باشد . سوم : بواسطه رفتن به حج مجبور نشود که کار حرامی را که ترک آن از حج مهمتر است انجام دهد ، یا عمل واجبی را که از حج مهمتر است ترک نماید ، ولی اگر در این حال به حج برود گر چه گناه کرده اما حجش صحیح است . چهارم : آنکه مستطیع باشد ، و مستطیع بودن به چند چیزاست : اول : آنکه توشه راه و همچنین مرکب سواری در صورت احتیاج به آن یا مالی که بتواند با آن مال آنها را تهیه کند ، داشته باشد . دوم : سلامت مزاج و توانائی آن را داشته باشد که بدون مشقت زیاد بتواند مکه رود ، و حج را بجا آورد . و این شرط در وجوب مباشرت حج معتبر است و کسی که توانایی مالی دارد ولی قدرت بدنی مباشرت ندارد یا مباشرت برای او حرجی است و امید بهبودی ندارد باید نایب بگیرد . سوم : در راه مانعی از رفتن نباشد ، و اگر راه بسته باشد یا انسان بترسد که در راه جان یا عرض او از بین برود یا مال او را ببرند ، حج بر او واجب نیست . ولی اگر از راه دیگری بتواند برود اگر چه دورتر باشد ، باید از آن راه برود ، مگر آنکه آن راه آنقدر دورتر و غیر معمولی باشد که بگویند راه حج بسته است . چهارم : تمکن از سایر جهات داشته باشد که به قدر بجا آوردن اعمال حج وقت داشته باشد . پنجم : مخارج کسانی را که خرجیِ آنان بر او واجب است مثل زن و بچه ، یا ترک انفاق بر آنان برای او حرجی است ، داشته باشد . ششم : بعد از برگشتن ، کسب یا زراعت یا عایدی ملک یا راه دیگری برای معاش خود داشته باشد ، یعنی اینطور نباشد که بواسطه مخارج حج پس از برگشتن مجبور شود به زحمت زندگی کند .