پس انداز
به آنچه براى نیاز آینده کنار گذاشته و اندوخته مى‌شود، ذخیره گویند. از احکام ذخیره در باب هاى خمس، حج و تجارت سخن رفته است.
آیا به پس انداز مسکن و ازدواج خمس تعلق می گیرد؟
اگر خمس دادن از پس‌انداز موجب می‌شود که شخص مزبور نتواند ازدواج کند و یا مسکن مناسب شأن خود تهیه نماید و یا به سبب خمس دادن خرید مسکن و ازدواج به تأخیر بیافتد در این صورت خمس واجب نیست وگرنه باید خمس مبلغ پس‌انداز پس از گذشت سال بر آن پرداخت شود.
اگر خمس دادن از پس‌انداز موجب می‌شود که شخص مزبور نتواند ازدواج کند و یا مسکن مناسب شأن خود تهیه نماید و یا به سبب خمس دادن خرید مسکن و ازدواج به تأخیر بیافتد در این صورت خمس واجب نیست وگرنه باید خمس مبلغ پس‌انداز پس از گذشت سال بر آن پرداخت شود.
پاسخ:
اگر خمس دادن از پس‌انداز موجب می‌شود که شخص مزبور نتواند ازدواج کند و یا مسکن مناسب شأن خود تهیه نماید و یا به سبب خمس دادن خرید مسکن و ازدواج به تأخیر بیافتد در این صورت خمس واجب نیست وگرنه باید خمس مبلغ پس‌انداز پس از گذشت سال بر آن پرداخت شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در یکی از مراکز تحقیقاتی، عدهای از اساتید متدیّن دانشگاهها در طول چند سال، اندک اندک مبلغی را با قصد خرید مسکن پس انداز نمودهاند. با فرض نداشتن مسکن و عدم امکان خرید مسکن از غیر این طریق، بفرمایید. الف. آیا به پس انداز ویژه مسکن، خمس تعلّق میگیرد؟ ب. اگر از این مبلغ پس انداز شده، گاهی برای هزینههای مناسب شأن خود مقداری را مصرف کرده باشند، آیا به این مقدار مصرف شده، خمس تعلّق میگیرد یا نه؟
- آیا به مبغلی که به عنوان ودیعه مسکن در اختیار صاحب خانه قرار دارد، خمس تعلّق میگیرد؟
- شخصی برای تهیه خانه و مانند آن از مؤونه لازم زندگی، مجبور است درآمد چند سال خود را پس انداز کند. آیا با گذشت چند سال از این پس انداز، خمس به آن تعلّق میگیرد یا خیر؟
- آیا به پولی که برای ازدواج کردن پس انداز می‌شود، خمس متعلّق می‌شود یا خیر؟ اگر پول را برای مخارج ازدواج فرزند خود (غیر از جهیزیه) پس انداز کنیم، چه حکمی دارد؟
- مقداری پول پس انداز دارم که آن را چند ماه در بانک گرو میگذارم تا وام دریافت کنم و با پس انداز خود و وام دریافتی و البته طی چند سال پس انداز و استقراض مجدد خانهای برای خود بسازم با توجه به این که قیمت مسکن و هزینه ساخت آن هر روز افزایش دارد در صورت پرداخت خمس ساخت خانهام عقب افتاده و شاید درآمدم دیگر کفاف آن را ندهد، و منبع اصلی پرداخت هزینههایم هم وام دولتی با بهره است. آیا در این شرایط باید باز هم خمس پس انداز در گروی بانک را بپردازم؟
- مقداری پول پس انداز دارم که آن را چند ماه در بانک گرو میگذارم تا وام دریافت کنم و با پس انداز خود و وام دریافتی و البته طی چند سال پس انداز و استقراض مجدد خانهای برای خود بسازم با توجه به این که قیمت مسکن و هزینه ساخت آن هر روز افزایش دارد در صورت پرداخت خمس ساخت خانهام عقب افتاده و شاید درآمدم دیگر کفاف آن را ندهد، و منبع اصلی پرداخت هزینههایم هم وام دولتی با بهره است. آیا در این شرایط باید باز هم خمس پس انداز در گروی بانک را بپردازم؟
- مقداری پول پس انداز دارم که آن را چند ماه در بانک گرو میگذارم تا وام دریافت کنم و با پس انداز خود و وام دریافتی و البته طی چند سال پس انداز و استقراض مجدد خانهای برای خود بسازم با توجه به این که قیمت مسکن و هزینه ساخت آن هر روز افزایش دارد در صورت پرداخت خمس ساخت خانهام عقب افتاده و شاید درآمدم دیگر کفاف آن را ندهد، و منبع اصلی پرداخت هزینههایم هم وام دولتی با بهره است در این شرایط باید باز هم خمس پس انداز در گروی بانک را بپردازم؟
- آیا پولی که در بانک مسکن جهت اخذ وام مسکن و خرید مسکن (در حالی که مسکنی ندارم) سپردهگذاری نمودهام و سال بر آن گذشته است، خمس دارد؟
- اگر کسی مقیّد به پرداخت خمس نباشد و بمیرد، آیا به پول و املاک او خمس تعلّق میگیرد؟ اگر خمس تعلّق میگیرد، از چه چیز باید پرداخت شود؟
- اگر منزلی غیر از منزل مسکونی جهت پس‌انداز در زمان بحرانی همچون بیماری و ازدواج فرزندان با وام خریده شود، آیا به آن خمس تعلق میگیرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] اینجانب مقلد مقام معظم رهبری می باشم،نزدیک 4 سال است که حساب قرض الحسنه مسکن دارم و قصد استفاده از وام جهت تهیه مسکن را دارم . آیا به پس انداز اینجانب خمس تعلق می گیرد یا نه؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا پولی که جوانان جهت ازدواج یا خرید مسکن پس انداز میکنند یا برای حجّ میپردازند که سالها در بانک میماند خمس دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر پول مخمس را به همراه پول خمس نداده ای در بانک مسکن برای دریافت وام مسکن و ازدواج و ادامه تحصیل به صورت حساب پس انداز قرار دهیم، این وام چه حکمی دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] در یکی از مراکز تحقیقاتی و پژوهشی عدهای از اساتید معتقد و متدین دانشگاهها که تحصیلاتشان را در خارج از کشور گذارندهاند حضور دارند، بعضی از ایشان در طول چند سالی در داخل و خارج کشور اندک اندک مبلغی را با قصد خرید مسکن پس انداز نمودهاند با فرض نداشتن مسکن و عدم امکان خرید مسکن از غیر این طریق، بفرمائید: 1 - آیا به این پس انداز ویژه مسکن، خمس تعلق میگیرد یا نه؟
- [آیت الله بهجت] مکلّفی، پولی را برای خریداری مسکن تا چند سال پس انداز کرده است. آیا خمس دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] معلّمی هستم که با پدر و مادرم زندگی می کنم و هر ماه مبلغی از حقوق خود را پس انداز می کنم تا بتوانم برای خود مسکن تهیه کنم، آیا به این پول خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعضی اشخاص برای فرزندان خود حساب های پس انداز جهت خرید مسکن، حج یا غیره باز می کنند و ممکن است چندین سال بگذرد، آیا به این پولها، خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا به پولی که از حقوق ماهیانه ام برای خرید لوازم ازدواج در آینده، پس انداز می کنم، خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] آیا به پس انداز دانشجویی که تحت تکفل خانواده است، خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی خانه ای برای سکونت ندارد و برای خرید مسکن یا تهیه مایحتاج زندگی، مالی را پس انداز کرده است، آیا این مبلغ خمس دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هر جنس و مالی که یک بار خُمس آن داده شود، دیگر خُمس به آن تعلّق نمیگیرد، مگر این که رشد کرده یا قیمت آن افزایش یابد که مقدار رشد کرده یا افزایش یافته، متعلّق خمس است؛ ولی اگر رشد قیمت بر اثر کاهش ارزش پول باشد به گونهای که درآمد و غنیمت محسوب نشود خُمس آن لازم نیست.
- اگر برای حجّ واجب ناچار باشد از چند سال قبل ثبت نام کند و هزینه را بدهد، خُمس به آن تعلق نمیگیرد؛ ولی چنانچه ثبتنام برای حجّ، فقط به معنی حقّ اولویّت باشد و پول در ملکیّت او باقی بماند، پس از گذشت سال، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بپردازد.
- اگر از معدن طلا، نقره، سرب، مس، آهن، نفت، زغال سنگ، فیروزه، عقیق، زاج، نمک و سایر معادن چیزی به دست آورد و به مقدار نصاب برسد،استخراج کننده باید خُمس آن را بدهد؛ ولی در مثل معادن نفت، طلا و نقره که دولت استخراج میکند، تعلق خُمس محلّ اشکال است.
- مخارج خوراک، پوشاک و مسکن شخص ورشکسته و کسانی که تحت سرپرستی او میباشند با مراعات شئون آنان تا هنگام تقسیم، از اموال او برداشته می‌شود و اگر بمیرد، هزینه کفن و دفن او بر بدهیهای او مقدّم می‌باشد.
- اگر دختر در معرض ازدواج باشد و انسان نتواند جهیزیّه او را از درآمد سالی که در آن ازدواج میکند تهیّه کند و مجبور باشد که از قبل، هر سال مقداری از آن را تهیّه نماید و دادن خمس جنس تهیّه شده، موجب عدم توانایی برای تهیّه جهیزیّه و یا تأخیر در تهیّه آن از وقت حاجت شود و یا در شهری باشد که معمولاً هر سال مقداری از جهیزیّه دختر را تهیّه میکنند به گونهای که تهیّه نکردن آن عیب باشد، چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیّه بخرد و سال بر آن بگذرد، خُمس ندارد.
- خمس مال حلال مخلوط به حرام را مانند خمس اموال دیگر میتواند از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خُمس که بدهکار است، پول بدهد.
- کسی که از مستحقِّ خمس، طلبکار است، میتواند طلب خود را بابت خُمس حساب کند.
- اگر کافر ذِمّی هنگام خریدن زمین شرط کند که خُمس را ندهد یا شرط کند که فروشنده خُمس آن را بدهد، شرط او صحیح نیست و باید خُمس را بدهد؛ ولی اگر شرط کند که فروشنده مقدار خُمس را از طرف او به صاحبان خُمس بدهد، اشکال ندارد.
- اگر مالی به انسان ارث برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث مانده خُمس آن را نداده، باید خُمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال خُمس نباشد ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث مانده، خُمس بدهکار است، باید به نسبت سهم الارثی که به وی رسیده، از خمس میّت پرداخت نماید.
- به سیّدی که عادل نیست میتوان خُمس داد، ولی به سیّدی که دوازده امامی نیست، نباید خُمس بدهند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] جوایزی که به پس اندازها تعلّق می گیرد اگر قراردادی میان پس انداز کننده و بانک یا صندوق نباشد حلال است و با گذشتن سال خمس آن واجب می شود، این در صورتی است که پس انداز کننده خود را طلبکار جایزه نداند، بلکه پس انداز گیرنده شخصاً برای تشویق پس انداز کنندگان جوایزی می دهد. 2 معدن
- [آیت الله مکارم شیرازی] هزینه زندگی خمس ندارد، یعنی آنچه را انسان از درآمدش در بین سال مصرف خوراک و پوشاک و مسکن و اثاث خانه و ازدواج و جهیزیه دختر و زیارت واجب یا مستحب و بذل و بخشش و میهمانی و مانند آن می کند، چنانچه در آن زیاده روی نکرده باشد خمس ندارد و تنها آنچه در آخر سال اضافه می ماند خمس دارد؛ ولی هرگاه چیزی جزء مؤونه سال گردد، مانند خانه و فرش و وسایل دیگر، اگر بعداً آن را بفروشند به قیمت آن خمس تعلّق نمی گیرد؛ مخصوصاً اگر بخواهند آن را تبدیل به مثل کنند.
- [آیت الله جوادی آملی] .به سید فقیر بیش از مقد ار هزینه سالانه نمیتوان خمس (سهم سادات) داد؛ ولی میتوان از خمس برای سادات فقیر، مسکن و لوازم زندگی خرید، هرچند قیمتش چند برابر هزینه یک سال او باشد. جابه جایی خمس و هزینه آن
- [آیت الله بهجت] در تعلق خمس به سودی که به مال طفل تعلق میگیرد، اشکال است و ظاهر عدم تعلق خمس است به مال طفل، ولی احوط ادای خمس بعد از بلوغ است و وقت تعلق آن گذشتن سال بر اولین سودی است که علم به وقت آن دارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .تعلّق خمس مانن د زکات نیست که پس از حلول سال، واجب گردد, بلکه با پدید آمدن سود، خمس به آن تعلّق می گیرد, بنابراین اگر کسی تجارت و یا کاری انجام داد و درآمدی به دست آورد، خمس به آن تعلّق میگیرد و می تواند همان زمان خمس آن را بپردازد , نیز می تواند تا پایان سال صبر کرده و هزینههای سال را کسر کند و خمس مانده درآمد را بپردازد. خمس انواع درآمدها
- [آیت الله سبحانی] اگر حکومت اسلامی معدنی را استخراج کند، خمس به آن تعلق نمی گیرد. 3 گنج
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر حکومت اسلامی معدنی را استخراج کند خمس به آن تعلق نمی گیرد.
- [آیت الله بهجت] کسی که زکات یا خمس یا واجبات مالیه دیگری که به عین مال تعلق میگیرد و هم کفّاره یا قرض و مانند آنکه به عین مال تعلق نمیگیرد بدهکار است، اگر بمیرد و اموالش برای ادای همه آن‌ها کافی نباشد، ادای زکات و خمس و واجبات مالی که به عین مال تعلق میگیرد، مقدم است.
- [آیت الله جوادی آملی] .خمس به عین مال و درآمد تعلق می گیرد; نه ذمّه و (به نحو اشاعه است ; نه کلّی فی المعیّ ن). مالک و خمس دهنده نمیتواند خمس را به ذمّه خود منتقل نماید , هرچند میتواند خمس را از مال دیگر بپردازد و در مال مورد تعلّق خمس تصرف کند , چنان که میتواند با اذن فقیه جامع شرای طِ فتوا خمس متعلّق به عین را به ذمّه بگیرد و در آن مال تصرف کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هر مالی را که یک بار خمس آن را بدهند دیگر خمس به آن تعلق نمی گیرد، مگر این که نمو کند یا قیمت آن اضافه شود.