حاجت
حاجت در نیاز و احتیاج استعمال شده است.از اين عنوان در بسياری ابواب فقهی از قبيل طهارت، صلات، حج، امر به معروف و نهی از منکر، تجارت، دین و نکاح سخن رفته است.
اگر خانه اول محل سکنی و حاجت بود، در طول چند سال قیمت آن ترقی کرده، آیا این ترقی قیمت نیز از خمس مستثنی است یا نه؟
مستثنی نیست چنانکه گذشت ولی می‌تواند در مؤونه مناسب شأن خود مثل سایر ارباح در اثنای سال مصرف و متعلق خمس نشود،
مستثنی نیست چنانکه گذشت ولی می‌تواند در مؤونه مناسب شأن خود مثل سایر ارباح در اثنای سال مصرف و متعلق خمس نشود،
عنوان سوال:
اگر خانه اول محل سکنی و حاجت بود، در طول چند سال قیمت آن ترقی کرده، آیا این ترقی قیمت نیز از خمس مستثنی است یا نه؟
پاسخ:
مستثنی نیست چنانکه گذشت ولی می‌تواند در مؤونه مناسب شأن خود مثل سایر ارباح در اثنای سال مصرف و متعلق خمس نشود،
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زیدی شغلش بنایی است زمین میخرد خانه میسازد و بعد از ساختن خودش در آن مینشیند و هر وقت مشتری پیدا کند این خانه را که سکنی کرده میفروشد باز یک زمین دیگر میخرد و خانه میسازد باز در آن خانه سکنی میکند و غیر از این خانه سرمایه یا خانه دیگری ندارد، بفرمائید سر سال که میرسد با اینکه در خانه چنینی سکنی کرده باید خمس این خانه را بدهد، یا این از مؤونه است و خمس ندارد، مورد ابتلا است.
- و بر فرض فروش خانه اول و استثنای آن از وجوب خمس، چنانکه ظاهر بعض مسائل توضیح است، آیا لازم است ثمن آن خانه را در خانه دوم صرف کند یا می‌تواند جزو سرمایه مخمس قرار داده و قیمت خانه دوم را از ارباح بین سال خریداری کند؟ و بر فرض مزبور آیا تمام قیمت خانه دوم مستثنی از وجوب است یا نه؟
- خانهای که قبلاً محل سکنی بوده و جزو مؤونه بوده است ولی در اثر ضیق محل، یا امور اجتماعی، صاحب آن، محتاج به تعویض و تحصیل منزل بزرگتر شده است، آیا مقدار قیمت منزل اول مورد خمس می‌شود یا خیر؟
- قبلاً سؤال شد که اشخاصی خانه مسکونی اول خود را در اثر ضیق محل یا عدم تطابق با شأن فعلی خود آن را تخلیه کرده و به منزل دیگر مناسب منتقل میشوند، فرمودید اصل قیمت خانه اول از خمس مستثنی است ولی زیادی قیمت مثل سایر ارباح بین سال است، آیا اگر خانه اول را نفروخته و جهت ایجار و امثال آن نگهداری میکند باز هم زیادی قیمت فعلی بر قیمت خریداری از ارباح محسوب می‌شود که باید خمس آن را در آخر سال بپردازد یا اینکه با فرض عدم فروش، زیادی قیمت فعلاً جزو ارباح بین سال نیست و بنابر این جزو زیادی سرمایه محسوب نمیشود و نمیتوان به آن زیادی قیمت جبران خسارات تجارت بین سال را نمود؟ لطفاً جواب مرقوم فرمائید.
- زنی وصیت کرده بابت ثلث، طلای زینت او را به مصرفی برسانند، ترقی قیمت طلا، خمس دارد یا خیر؟
- کسی که خمس سرقفلی دکان را داده، خمس ترقی آن را سال به سال باید حساب کند، یا تا نفروخته خمس ندارد؟
- کسانی که گوسفند یا ماشین برای انتفاع دارند نه تجارت، آیا باید هر سال تقویم و اضافه قیمت را خمس بدهد و اگر چه اصل گوسفند یا ماشین کمتر شده باشد مثلاً صد رأس گوسفند را قیمت آن 50 هزار تومان است خمس کرد و بعد در سال آینده ملاحظه شد که گوسفند 50 عدد است ولکن قیمت صد هزار تومان، آیا ترقی قیمت را باید خمس بدهد یا خیر؟
- شخصی زمینی خریده برای خانه از درآمد بین سال ولی نتوانست خانه بسازد، آیا خمس آن را باید بدهد یا نه؟ و بر فرض اول، قیمت سابق معتبر است یا قیمت حال؟
- شخصی ماشینی خریده است برای مسافربری و یا بارکشی و یا زراعت به مبلغی و خمس آن را داده است و در آخر سال اگر ترقی کرد و یا کسر نمود آیا خمس ترقی را باید بدهد و یا نه؟ و همین طور کسر آن را می‌تواند از منافع بین سال جبران کند یا خیر؟
- زیدی سال برای خمس نداشته است و از منافع که در اثر گذشت چند سال بدست آورده مبلغ سی و پنج هزار تومان منزل برای سکنی تهیه نموده است، آیا این مبلغ خرید منزل متعلق است یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] مالی که به ارث رسیده و خمس ندارد اگر ترقّی قیمت کند، چه موقع پرداخت خمس آن ترقّی واجب است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب زمینی خریداری کرده ام تا پس از ترقی قیمت بفروشم، آیا پس از فرارسیدن سال خمسی خمس قیمت فعلی آن را باید بپردازم یا خمس قیمت خرید را؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زمینهای موروثی که متعلّق خمس نیست، اگر قیمت آن بالا رود، آیا ترقی قیمت آن خمس دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی با مال مخمّس زمینی را خریده است تا خانهای برای سکونت خود بسازد و قیمت این زمین، ترقی کرده است. صاحب زمین نیز از ساختن خانه منصرف شده است. آیا اضافه قیمت، خمس دارد یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] هدیهای دریافت کردهایم و پس از دریافت، قیمت آن بالا رفته است. آیا ترقی قیمت آن خمس دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا ترقی قیمت بازار و به عبارت دیگر تورم مشمول خمس می شود؟
- [آیت الله بهجت] کشاورزی زمین هایی را برای کشاورزی خریده، آیا اصل زمین و ترّقی قیمت آن خمس دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی 20 رأس گوسفند دارد که خمس آنها را داده، سالآینده تعداد همین است لکن قیمت دو برابر شده آیا به ترقّی قیمت خمس واجب می‌شود؟
- [امام خمینی] شخصی که زمینی را از ارباح مکاسب برای تجارت میخرد و همه ساله قیمت بازارش ترقی میکند و پس از گذشت چند سال میفروشد آیا پرداخت خمس قیمت فروش در ادای خمس واجب کافی است یا آن که باید حساب کند و به علاوه خمس قیمت فروش ارتفاع قیمت سوقی چهار پنجم مانده در سال اول را در رأس سال دوم بدهد و همچنین خمس ارتفاع قیمت سوقی مخمس شده را در سال سوم ... و خلاصه آن که در سال اول خمس زمین ملک ارباب خمس می‌شود و ترقیقیمت سوقی آن ملک خود آنهاست و در سال دوّم معادل خمس ارتفاع سوقی بقیه، ملک ارباب خمس می‌شود و ترقی این هم ملک خود آنهاست و همچنین در تمام سالها ...
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب مقداری سهام خریداری کرده ام و خمس آنها را نیز پرداخته ام، حال اگر بخواهم این سهام را چند سال نگهداری کنم، آیا خمس ترقی قیمت آن را همه ساله باید بپردازم یا پس از فروش آنها؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- جایز نیست جنسی را به زیادتر از قیمت واقعی حساب نموده و بابت خمس بدهد و در مسألة (1797) گذشت که دادن جنس دیگر غیر از پول طلا و نقره و مانند آنها مطلقاً محل اشکال است.
- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود و به امید این که قیمت آن بالاتر رود، تا بعد از تمام شدن سال آن را نفروشد و قیمتش پایین آید، خمس مقداری را که بالا رفته بر او واجب نیست، بلکه مقدار خمس چه نسبتی بمجموع اصل و ربح داشته به همان نسبت از موجودی عیناً و یا قیمةً باید بدهد.
- آذوقهای که برای مصرف سالش از منافع کسبش خریده، اگر در آخر سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد و چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد، در صورتی که قیمتش از وقتی که خریده زیاد شده باشد، باید قیمت آخر سال را حساب کند.
- مالی را که خرج سفر حج و زیارتهای دیگر میکند از مخارج سالی حساب می‌شود که در آن سال خرج کرده و اگر سفر او تا مقداری از سال بعد طول بکشد، آنچه در سال بعد خرج میکند باید خمس آن را بدهد.
- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود و آن را نفروشد و در بین سال قیمتش پایین آید، خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست.
- کسانی که مغازهای میسازند و مبالغی خرج نموده و به قیمت عادلانه روز اجاره میدهند و سرقفلی هم نمیگیرند ولی در اجاره شرط مینمایند که مادامی که مستأجر در آنجا ساکن است حق تخلیه و افزودن اجاره را ندارند و سال به سال باید اجاره را تمدید نمایند و با مرور زمان اجاره محل ترقی میکند در این صورت مستأجر حق انتقال دادن به دیگری را ندارد و موجر ملزم نیست به انتقال به دیگری رضایت بدهد، ولی شخص ثالثی بهعنوان مشتری پیدا می‌شود و مستأجر را تطمیع نموده میگوید اگر شما این محل را تخلیه کنی صد هزار ریال مثلًا من به شما میدهم آن وقت میرود و مالک را راضی مینماید که مبلغی بگیرد و به همین شخص اجاره دهد و آن شخص مبلغ صد هزار ریال را به مستأجر اول داده و او تخلیه کرده سپس خود مالک با دادن مبلغی که وعده نموده اجاره میکند مبلغ صد هزار ریال برای مستأجر اول حلال است زیرا که در مقابل انتقال محل مزبور چیزی نگرفته که ذیحق نباشد بلکه فقط در مقابل تخلیه محل وجه را گرفته که حق داشت تخلیه ننماید و مشتری از صاحب ملک به اجاره محل را تصرف مینماید. توضیح: آنکه در این صورت سرقفلی در مقابل تخلیة محل است و اجارة محل از صاحب ملک است.
- هرگاه چیزی که پیدا کرده نشانهای دارد که به واسط آن می‌تواند صاحبش را پیدا کند، اگرچه بداند صاحب آن سنی یا کافری است که اموالش محترم است، در صورتی که قیمت آن چیز به یک درهم برسد باید از روزی که آن را پیدا کرده تا یک سال در محل اجتماع مردم اعلان کند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر کسی از پول خمس داده شده سرقفلی ملکی را بخرد چنان چه بخواهد در آخر سال آن را بفروشد، مازاد را باید جزء منافع سال به حساب آورد، و اگر از منافع بین سال برای تجارت، سرقفلی را خریده باشد مانند منافع دیگر تجاری است که باید در آخر سال حق سرقفلی را قیمت کرده و خمس آن را پرداخت کند، قیمت آن زیاد شده باشد یا کم، ولی اگر برای کسب در آن محل خریده چون سرقفلی عین خارجی نیست و ترقی قیمت آن در صورتی که برای کسب در آن محل خریده در نظر عرف ربح حساب نمی شود تا نفروخته خمس همان مقدار که خریده واجب است و ترقی قیمت آن خمس ندارد، بلی هر وقت آن را فروخت زیادی قیمت جزء منافع همان سال است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود، و به امید این که قیمت آن بالاتر رود تا بعد از تمامشدن سال آن را نفروشد، و قیمتش پایین آید، تمام خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست، بلکه همان مقدار از عین را که در حال استقرار خمس به نسبت تمام عین خمس آن شده در حال گرانی عین و ارزانی آن باید بدهد، مثلاً اگر از سرمایه خمسداده جنسی را به هزار تومان خرید، و در سر سال قیمت آن جنس شش هزار تومان شد، شش یک آن جنس خمس آن می‌شود که اگر نپرداخت و قیمت آن در سال بعد هم ترقی کرد، سپس تنزل نمود، مثلاً به همان هزار تومان اول رسید، باید شش یک هزار تومان که قیمت روز ادا است بپردازد. بلی، اگر در حین ترقی قیمت، عین در دست او تلف شده باشد و بعد تنزل قیمت پیدا کرده باشد، و بدون عذر در ادای خمس آن تأخیر کرده باشد، خمس ترقی قیمت را تا روز تلف ضامن است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که مدتی خمس نمی داده و در آن مدت املاکی خریداری نموده و آن املاک ترقی قیمت پیدا کرده، اگر خرید آنها برای تجارت بوده، برای ادای خمس، باید قیمت فعلی را حساب کند و اگر برای تجارت نبوده چنان چه معامله را به ذمه انجام داده و پولی که به عنوان قیمت آن ملک پرداخته خمس به آن تعلق گرفته بوده در این صورت باید خمس قیمت خرید را بپردازد، و اگر معامله را به عین آن پول واقع ساخته، در صورتی که حاکم شرع آن معامله را امضا کند خمس قیمت یوم الاداء واجب است و نیز اگر قیمت ملک را از ربح سال خرید ملک پرداخته باشد باید خمس قیمت فعلی را بپردازد خواه معامله را به ذمه انجام داده باشد و یا به عین ربح و هم چنین است حکم اگر ملک را نسیه خریده باشد و قیمت آن را از ربح بین سال پرداخت نموده باشد که در این صورت هم قیمت فعلی ملک حساب می شود.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که مقداری از درآمد خود را به تدریج برای ساختن مغازه یا آباد کردن زمین موات یا احداث باغ مصرف نموده و آن زمین یا باغ جزء مؤونه او محسوب نمیشود، باید در آخر سال خُمس آن را بپردازد و اگر اصل زمینِ آباد شده نیز افزایش قیمت پیدا کرده باشد، باید آخر سال خُمس افزایش قیمت را بدهد؛ ولی اگر قصد او از نگهداری زمین ترقی قیمت و سود بردن نباشد، چنانچه یک بار خُمس آن را بدهد، در سالهای بعد تا زمانی که آن را نفروخته دادن خُمس آن واجب نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر باغی احداث کند برای آنکه بعد از بالا رفتن قیمتش بفروشد؛ باید خمس میوه و نمو درختها و زیادی قیمت باغ را بدهد؛ ولی اگر قصدش این باشد که میوه آن درختها را فروخته و از قیمتش استفاده کند؛ فقط باید خمس میوه و نمو درختها را بدهد و تا مادامی که باغ را نفروخته ترقی قیمت باغ خمس ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هیچ گونه تفاوتی میان کسب ها و درآمدهای کسب نیست، ولی اگر انسان چیزی را به عنوان وام از دیگری بگیرد خمس ندارد، همچنین اموالی که به عنوان ارث به او می رسد مشمول خمس نیست، مگر این که بداند شخص میّت خمس آن را نداده، یا به خاطر سایر اموالش بدهکار خمس است . و اگر مال ارث ترقّی قیمت پیدا کند و سال خمسی بر آن بگذرد مقدار تفاوت آن خمس دارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که نیاز به خانه ملکی دارد آنچه را صرف خرید خانه می کند خمس ندارد، ولی اگر درآمد سالش برای خرید خانه کفایت نکند و مجبور باشد چند سال پس انداز کند تا قادر به تهیه خانه شود پولهایی که سال بر آنها گذشته خمس دارد، اما اگر فی المثل زمین خانه را در اثناء سال اول بخرد و مصالح ساختمانی را در اثناء سال بعد و اجرت بنا را در سال سوم بدهد هیچ کدام خمس ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که نیاز به خانه ملکی دارد آنچه را صرف خرید خانه می کند خمس ندارد، ولی اگر درآمد سالش برای خرید خانه کفایت نکند و مجبور باشد چند سال پس انداز کند تا قادر به تهیه خانه شود پولهایی که سال بر آنها گذشته خمس دارد، اما اگر فی المثل زمین خانه را در اثناء سال اول بخرد و مصالح ساختمانی را در اثناء سال بعد و اجرت بنا را در سال سوم بدهد هیچ کدام خمس ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 34 هرگاه چیزی جزء مؤونه سال گردد، مانند خانه و فرش و وسایل دیگر، اگر بعداً آن را بفروشند به قیمت آن خمس تعلق نمی گیرد مخصوصاً اگر بخواهند آن را تبدیل به مثل کنند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر غیر از چیزی که برای تجارت خریده، مالی داشته باشد که خُمس آن را داده یا خُمس نداشته باشد، چنانچه قیمت آن بالا رود و آن را بفروشد، مقداری که بر قیمت آن اضافه شده، چنانچه در مخارج سال مصرف نشود خُمس دارد و چنانچه درختی که خریده رشد کند و بزرگ شود و یا گوسفندی که خریده چاق شود، در صورتی که مقصود او از نگهداری آنها این بوده که از ترقّی عین آنها سود ببرد، باید خُمس آنچه را که زیاد شده بدهد.