منزل
به محل سکونت خانه می‌گویند و از احکام مرتبط با عنوان خانه در بابهاى طهارت، صلات، زکات، خمس، حج، جهاد، تجارت، دین، صلح، اجاره، نکاح، اطعمه و اشربه و دیات سخن گفته‌اند.
زید منزل مسکونی خود را فروخته که منزل دیگر بخرد، در این بین سال رسید، از خمس معاف است یا باید بدهد؟
اگر موروثی بود و فروخته‌اید چیزی بر آن نیست، و اگر خریده بودید و بیشتر از قیمت خرید فروخته‌اید و تا یک سال ماند و تهیه منزل با آن ننمودید فقط در مقدار زیاده آن خمس واجب است و هم چنین چیزهای دیگر از لوازم زندگی.
اگر موروثی بود و فروخته‌اید چیزی بر آن نیست، و اگر خریده بودید و بیشتر از قیمت خرید فروخته‌اید و تا یک سال ماند و تهیه منزل با آن ننمودید فقط در مقدار زیاده آن خمس واجب است و هم چنین چیزهای دیگر از لوازم زندگی.
عنوان سوال:
زید منزل مسکونی خود را فروخته که منزل دیگر بخرد، در این بین سال رسید، از خمس معاف است یا باید بدهد؟
پاسخ:
اگر موروثی بود و فروخته‌اید چیزی بر آن نیست، و اگر خریده بودید و بیشتر از قیمت خرید فروخته‌اید و تا یک سال ماند و تهیه منزل با آن ننمودید فقط در مقدار زیاده آن خمس واجب است و هم چنین چیزهای دیگر از لوازم زندگی.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زیدی زمینی میخرد برای ساختن منزل مسکونی با پول غیر مخمّس، موفق به ساختن نمیشود بعد از چند سال میفروشد، و فوری در وسط سال خمس خود منزل مسکونی میخرد ولی فروشنده تا سر سال خمس، تخلیه نمیکند که سکنی بگیرد، آیا باید خمس منزل را بدهد یا نه؟
- منزل مسکونی را فروخت و سر سال رسید و به منزل جدید هم احتیاج دارد، آیا وجه منزل خمس دارد یا خیر؟ و اگر احتیاج ندارد به منزل جدید خمس دارد یا خیر؟
- زیدی مقداری از زمین منزل مسکونی خود را یک یا دو باب اطاق ساخته که بعداً خود در آن کاسبی کند و یا به دیگری به اجاره بدهد اما سال خمس زید به آخر رسیده و این دکان درب و پنجره ندارد و از لحاظ دکان قابل استفاده نیست ولی از جهت گذاردن لوازم اضافی خانهء زید، قابل استفاده و مثل انبار او می‌باشد بفرمائید آیا این مقدار از ساختمان با این وصف خمس دارد یا نه؟ و بر فرض وجوب خمس مصالح و آهن و آجر و غیره که در این بنا به کار رفته متعلق خمس است یا ارزش روز؟
- زیدی منزلی در کنار شارع عام دارد و چون بنا بوده خیابان توسعه داده شود زمین دیگری خریده که منزل بسازد برای سکونت خود، اتفاقاً توسعه خیابان موقتاً تعطیل شده آیا تکلیف زید در آخر سال خود راجع به خمس زمین ابتیاعی، و یا منزل ثانوی چیست؟ و آیا به قیمت خرید خمس بدهد یا ارزش روز؟
- منزل مسکونی یا چیزهای دیگری که از مؤونه می‌باشد، اگر بعد از استفادهء از آن‌ها، فروخته شوند و حال آنکه هنوز احتیاج به آن‌ها باقی است بفرمائید اگر سال بر آن وجوه گذشت، تخمیسش واجب است یا نه؟
- زیدی در خارج از مسافت شرعیه منزلی خریده که فرزندش که شاگرد مدرسه دولتی است کرایه منزل ندهد، خود زید شاید هفتهای یک دفعه به آن محل و آن منزل برود، بفرمائید آیا خمس این منزل را باید بدهد یا خیر، و در صورت وجوب خمس قیمت خرید را حساب کند یا ارزش روز را حساب کند؟
- زیدی وسیله سواری خودش را فروخته است که احتیاج به آن داشته است تا وسیله دیگری تهیه نماید. سال او رسیده است، آیا وجهی که برای خرید وسیله سواری اخذ کرده که دو مرتبه وسیله بخرد خمس دارد یا نه؟
- زیدی از ربح سال جاری میتواند مؤونه سال آینده را از قبیل خوراک، لباس مهمانی، ماشین، منزل، جهیزیه دختر کسر کند و از مازاد خمس بدهد یا خیر؟
- این بنده منزل مسکونی مؤونه داشتم که چند سال است آن را تخلیه کرده و به اجاره دادهام و در ضمن اجاره در حدود 4000 تومان تعمیر و نقاشی برای این منزل خرج کردهام و محتمل است که در آتیه نزدیک یا دور، باز ساکن در همان منزل بشوم خواهشمند است بفرمائید این مبلغ خمس دارد یا نه؟
- اگر شخصی در بین سال مغازهاش را بفروشد و با همان مبلغ مغازه دیگری بخرد خمس ترقی سوقیه سرقفلی را باید بدهد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی زمینی خریده برای ساختن منزل مسکونی، لکن زمین را فروخته و ماشینی برای امرار معاش خریده، آیا به پول زمین خمس تعلّق میگیرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زن ناشزه ای با ترک منزل بدون اجازه شوهر درخواست کرده که مهر خود را بگیرد و چون شوهر نقداً نمی تواند بپردازد، می گوید به صورت قسطی در چند سال می دهم. اما زن اصرار دارد که شوهرش منزل مسکونی خود را بفروشد و مهریه او را بدهد، آیا بر مرد لازم است خانه را فروخته و مهریه او را بدهد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که با پول خمس داده خانهای خریده و بعد به قیمت بالاتری فروخته و به جهت این که منزل مسکونی ندارد، خانه دیگری برای سکونت خریده، آیا لازم است خمسی پرداخت کند یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] زمین مزروعی که سرمایه است و متعلق خمس، فی الحال فروخته شده و منزل مسکونی خریده شده نمازهایی که در آن خوانده شده چه صورتی دارد آیا اعاده لازم است؟
- [آیت الله جوادی آملی] خرید یا ساخت منزل مسکونی برای فرزند (اعم از پسر و دختر) آیا متعلق خمس می‌باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] خرید یا ساخت منزل مسکونی برای فرزند (اعم از پسر و دختر) آیا متعلق خمس می‌باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی اصلاحساب سال نداشته و کارمند دولت بوده در سال 60 یک قطعه زمینی خریده به مبلغ 100 هزار تومان، و حالا در سال 80 فروخته 24 میلیون تومان آیا این 24 میلیون تومان خمس دارد یا خیر و در صورتی که خمس 100 هزار تومان را داده باشد آیا الان 24 میلیون تومان خمس دارد یا خیر و در صورت وجوب خمس اگر با این 24 میلیون تومان منزل مسکونی ساخته باشد تصرّف در این منزل و نماز خواندن در آن چه صورتی دارد و اگر کسی نداند و یا بداند فرقی دارد یا خیر؟
- [آیت الله جوادی آملی] خرید یا ساخت منزل مسکونی برای فرزند (اعم از پسر و دختر) آیا متعلق خمس می‌باشد.
- [آیت الله اردبیلی] چنانچه شخصی منزل مسکونی مورد نیازش را اجاره دهد و با پول آن منزل دیگری اجاره کند، آیا منزل نخست مشمول خمس است؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] فردی منزل مسکونی خود را به اجاره میدهد و منزل وسیعتری تهیه میکند، آیا خمس منزل اول یا دوم واجب است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر کسی از منافع کسب خود در اثناء سال ملکی بخرد که از لوازم و مخارج سالیانهاش حساب نشود واجب است بعد از تمامی سال خمس او را بدهد و چنانچه خمس او را نداد و قیمت آن ملک بالا رفت، لازم است خمس مقداری را که آن ملک فعلًا ارزش دارد بدهد و همچنین است غیر ملک از فرش و مانند آن.
- اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهد. و نیز اگر خانه و دکان و مانند اینها را از مسلمان بخرد، باید خمس زمین آن را بدهد و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست، بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او میگیرد، لازم نیست قصد قربت نماید.
- اگر از منفعت کسب پیش از دادن خمس اثاثیهای برای منزل بخرد، هر وقت احتیاجش از آن برطرف شد، احتیاط مستحب آن است که خمس آن را بدهد. و همچنین است زیورآلات زنانه، درصورتی که وقت زینت کردن زن با آن‌ها گذشته باشد.
- اگر جنسی را بخرد و بعد از معامله قیمت آن را از پول خمس نداده بدهد معاملهای که کرده صحیح است. و خمس پولی را که بفروشنده داده بصاحبان خمس مدیون می‌باشد.
- کسی که در محلی مالک منزل مسکونی است اگر شش ماه متصل با قصد در آنجا بماند، تا وقتی که منزل مال او است هر وقت در مسافرت به آنجا برسد، باید نماز را تمام بخواند.
- اگر درخت بید و چنار و مانند اینها را بکارد، باید هر سال خمس زیادی آن‌ها را بدهد، و همچنین اگر مثلًا از شاخههای آن که معمولًا هر سال میبرند، استفادهای ببرد و به تنهایی یا با منفعتهای دیگر کسبش از مخارج سال او زیاد بیاید، در آخر هر سال باید خمس آن را بدهد.
- اگر باغی احداث کند برای آن که بعد از بالا رفتن قیمتش بفروشد، باید خمس میوه و نمو درختها و زیادی قیمت باغ را بدهد، ولی اگر قصدش این باشد که میوة آن درختها را فروخته و از قیمتش استفاده کند، فقط باید خمس میوه و نمو درختها را بدهد.
- کسی که از اول تکلیف خمس نداده، اگر مثلًا ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود چنانچه آن ملک را برای آن نخریده که قیمتش بالا رود و بفروشد، مثلًا زمینی را برای زراعت خریده است و از پول خمس نداده قیمت آن را داده باید خمس قیمتی را که خریده بدهد. و اگر مثلًا پول خمس نداده را بفروشنده داده و به او گفته این ملک را با این پول میخرم باید خمس مقداری را که آن ملک فعلًا ارزش دارد بدهد.
- تاجر و کاسب و صنعتگر و مانند اینها از وقتی منفعت میبرند، یک سال که بگذرد باید خمس آنچه را که از خرج سالشان زیاد میآید بدهند و کسی که شغلش کاسبی نیست، اگر اتفاقاً منفعتی ببرد، بعد از آنکه یک سال از موقعی که فایده برده بگذرد، باید خمس مقداری را که از خرج سالش زیاد آمده بدهد. (مسألة 1775)- انسان میتواند در بین سال هر وقت منفعتی بهدستش آید خمس آن را بدهد، و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد. و اگر برای دادن خمس سال شمسی قرار دهد، مانعی ندارد.
- اگر به واسط قناعت کردن چیزی از مخارج سال انسان زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] اگر از منفعت کسب پیش از دادن خمس اثاثیه ای برای منزل بخرد، چنانچه در بین سال احتیاجش از آن برطرف شود، واجب است که خمس آن را بدهد. و همچنین است زیور آلات زنانه، اگر در بین سال، وقت زینت کردن زنها به آن‌ها بگذرد.
- [آیت الله سبحانی] اگر در اثناء سال از منفعت کسب اثاثیه ای برای منزل بخرد، چنانچه در بین سال یا سال های بعد احتیاجش از آن برطرف شود، احتیاط مستحب آن است که خمس آن را بدهد و همچنین است زیورآلات زنانه، اگر در بین سال وقت زینت کردن زن ها به آن‌ها بگذرد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر از منفعت کسب، پیش از دادن خمس اثاثیه ای را که مرد احتیاجش باشد برای منزل بخرد ، چنانچه در بین همان سال احتیاجش از آن برطرف شود بطوری که در آخر سال زائد بر مخارج سال محسوب شود باید خمس آن را بدهد و مثل آن است زیور آلات زنانه ، ولی اگر بعد از انقضای سال احتیاجش از آن رفع شود خمس آن واجب نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر از منفعت کسب برای مصرف سال خود آذوقهای بخرد و در آخر سال مقداری از آن زیاد بیاید، باید خُمس آن را بدهد و چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد، باید قیمت فعلی آن را حساب کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر انسان در شهری باشد که معمولاً هر سال مقداری از جهیزیّه دختر را تهیّه میکند، چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیّه بخرد، خمس آن را نباید بدهد و اگر از منافع آن سال در سال بعد جهیزیّه تهیّه نماید، باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر انسان در شهری باشد که معمولاً هر سال مقداری از جهیزیه دختر را تهیه میکنند، و تهیه آن مورد حاجت باشد، چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیه بخرد، خمس آن را نباید بدهد، و اگر از منافع آن سال در سال بعد جهیزیه تهیه نماید، باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان در شهری باشد که معمولا هر سال مقداری از جهیزیه دختر را تهیه می کنند؛ چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیه ای بخرد و از شانش هم زیاد نباشد؛ بنا بر احتیاط لازم خمس آن را بدهد و اگر از شانش زیاد باشد یا از منافع آن سال در سال بعد جهیزیه تهیه نماید؛ باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله بروجردی] اگر انسان در شهری باشد که معمولاً هر سال مقداری از جهیزیه دختر را تهیه میکنند، چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیه بخرد، خمس آن را نباید بدهد و اگر از منافع آن سال در سال بعد جهیزیه تهیه نماید، باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر از منافع ، پیش از دادن خمس اثاثیهای برای منزل بخرد ، اگر احتیاجش پس از سال منفعت بر طرف شد ، لازم نیست خمس آن را بدهد ، و همچنین اگر در میان سال احتیاجش برطرف شد ، ولی آن چیز از چیزهائی باشد که معمولاً برای سالهای بعد گذاشته می‌شود ، مانند لباسهای زمستانی و تابستانی ، خمس ندارد ، و در غیر این گونه چیزها اگر در بین سال احتیاجش از آن برطرف شد ، احتیاط واجب آن است که خمس آن را بدهد ، و زیور آلات زنانه در صورتی که وقت زینت کردن زن با آن‌ها گذشته باشد ، نیز خمس ندارد .
- [آیت الله بهجت] اگر از منفعت کسب، پیش از دادن خمس، اثاثیهای برای منزل بخرد که خود آن اثاثیه باقی است، و از آن استفاده مینمایند، خمس آن واجب نیست.