وصیت
وصیت به معنای توصیه و سفارش فردی با فرد دیگر است.
زید وصیت نموده بعد از مرگ از ثلث او مبلغ معینی را خمس بدهند، چون فوت نمود، زوجهء سیدهء فقیرهء او می‌تواند از خمس شوهر چیزی بگیرد یا خیر؟
بلی می‌تواند بگیرد.
بلی می‌تواند بگیرد.
عنوان سوال:
زید وصیت نموده بعد از مرگ از ثلث او مبلغ معینی را خمس بدهند، چون فوت نمود، زوجهء سیدهء فقیرهء او می‌تواند از خمس شوهر چیزی بگیرد یا خیر؟
پاسخ:
بلی می‌تواند بگیرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زید فوت نموده وصیت کرده از ثلث مبلغ معین را بعد از فوت برایش خرج کنند و معین نکرده که در چه راهی مصرف شود، میّت نام برده نماز و روزه قضایی هم دارد که بر پسر بزرگتر واجب است، حال پسر بزرگتر میخواهد نماز و روزه پدر را از همین ثلث، اجیر بگیرد، جایز است یا خیر؟
- زید در حال حیات و زندگی به ثلث مال خود وصیت نموده و شخص معینی را غیر از وارث، وصیّ قرار داده و مصارف را هم معین نموده و حال که از دنیا رفته وارث میگوید که زید در حال حیات به من گفته که یک قطعه از ملک را برایم وقف محل معینی قرار بدهید، وصی میگوید در وصیتنامهای که به دست ما است از وقف چنین ملکی نامی نیست و من به مصارفی که زید معین نموده میرسانم و ملکی را وقف نمیکنم، با فرض چنین مسئلهای وارث چه کند؟ آیا بگذارد وصی به وظیفه خود عمل کند یا آنکه در قسمت وقف، وارث دخالت کند؟ آنچه حکم است بیان فرمائید.
- شخصی فوت نموده و مبلغ 250000 تومان دارایی بجا گذاشته و به اظهار عیالش، شخصی با تقوا نبوده و میگفته میخواهم وجوهات بدهم و حج بکنم و بیوصیت فوت نموده یک مادر و عیال و دو دختر از او باقی مانده. آیا وظیفه ورثه است که وجوهات بدهند و از طرف او حج کنند یا خیر؟ چون یقین ندارند به عین مال، خمس تعلق گرفته باشد، فقط میدانند که وجوهات نمیداده.
- شخصی تصادف نموده و بر اثر آن، مبلغی به وارث آن به عنوان دیه و خون بها دادهاند، چنانچه وصیت نموده آیا ثلث آن را هم باید وارث بدهد یا خیر؟ و خمس آن بر متوفی لازم است یا خیر؟ و نیز اگر از مخارجات سال وارث اضافه باشد خمس آن را بدهد یا حکم ارث دارد؟
- شخصی فوت نمود و مبلغ 000,250 تومان دارایی بجا گذاشته و به اظهار عیالش شخصی با تقوا نبوده و میگفته میخواهم وجوهات بدهم و حج بکنم و بیوصیت فوت کرده یک مادر و عیال و دو دختر از او باقی مانده، آیا وظیفه ورثه هست که وجوهات بدهند و از طرف او حج کنند یا خیر؟ چون یقین ندارد به عین مال خمس تعلق گرفته باشد فقط میدانند که وجوهات نمیداده.
- زنی وصیت کرده بابت ثلث، طلای زینت او را به مصرفی برسانند، ترقی قیمت طلا، خمس دارد یا خیر؟
- شخصی تصادف نموده و بر اثر آن مبلغی به وارث آن به عنوان دیه و خون بها دادهاند، چنانچه وصیت نموده آیا ثلث آن را هم باید وارث بدهد یا خیر؟ و خمس آن را بدهد یا حکم ارث را دارد؟
- زیدی در حال حیات خود از بابت خمس مبلغی دستگردان مینماید که به تدریج پرداخت کند و رسید خمس را دریافت دارد، به فوت ناگهانی به رحمت خدا می‌رود و وصیت ننموده با داشتن بعض از وارث صغیر باید تمام بدهکاری را ورثه کبیر بدهند و دفترچه حساب سال هم معلوم نمیشود که آیا از سهم سادات داده است چیزی یا نه، و یا آنکه سهم سادات را مصالحه کند با چیز کمی و آیا اذن حاکم شرع لازم است در پرداخت یا نه؟
- زیدی مقداری زنبور عسل تهیه نموده و یا خریده است بفرمائید سر سال وظیفه زید راجع به خمس آنها چیست؟ زیرا امکان دارد این زنبورها و یا بعض آنها بروند و برنگردند و گاهی این مطلب واقع شده است.
- زیدی سال برای خمس نداشته است و از منافع که در اثر گذشت چند سال بدست آورده مبلغ سی و پنج هزار تومان منزل برای سکنی تهیه نموده است، آیا این مبلغ خرید منزل متعلق است یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] مردی زمین کشاورزی خود را به همسرش هبه نموده (اتّفاقازن پیش از شوهر فوت کرده) و قبل از فوت وصیّت نموده، زمین بعد از فوت من بین فرزندان دختر تقسیم شود ولی شوهر این زمین را بعد از فوت او وقف نموده و نگذاشته وصیّ به وصیّت عمل نماید، آیا وقف چه صورتی دارد و وصیّ از نظر حکم شرعی چه وظیفهای دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی در وصیت نامهاش نوشته که خمس اموالم را ندادهام و آن را بپردازید و همچنین ثلث اموالش را برای خودش وصیت نموده تا صرف عبادات از طرف او شود. در این صورت، خمس اموال را باید از اصلِ مال او حساب کرد و برداشت نمود یا از ثلث مال؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی وصیت نموده که ثلث اموال را به فرزندانش که درطریق تحصیل باشند بدهند و سپس به اولادی که فقیر است بدهند اگر فرزندان آن مرحوم در طریق تحصیل و یا فقیر نباشند ثلث اموال چگونه تقسیم می شود؟
- [آیت الله بهجت] شخص متوفّی پنجاه سال پیش وصیت کرده که مبلغ معینی را بابت زکات بدهند ولی ورثه عمل نکرده اند. حال که می خواهند عمل کنند، همان مبلغ را بدهند یا ارزش امروزی آن را حساب کنند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی وصیت کرده که از ثلث مالش بیست سال نماز و روزه استیجار کنند. و اندازه معینی هم از ثلث به پسر بچه صغیری که دارد بدهند. حال برای هردو کافی نیست، کدام از آنها مقدم است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه زنی بعد از مرگ همسرش برای شوهر مرده خود حج تمتع وصیت زبانی کند و مبلغی برای این وصیت کنار بگذارد که در حال حاضر این مبلغ مکفی برای حج نمی باشد و زن نیز بعد از وصیت فوت کند، تکلیف چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی وصیت کرده است یک مبلغ معینی را به دیگری بدهند، ولی متصدی به وصیت عمل نمی کند آیا آن شخص می تواند مقداری که اختصاص به او داده شده، خودش از آن مال بردارد یا نه؟
- [آیت الله بروجردی] هندی وفات نموده و در وصیت نامه خود ذکر نموده که: حج مرا از اصل مالم بدهند، در این صورت حج او را از اصل مال او باید بدهند یا از ثُلث؟ یا این که اجرت از میقات از اصلِ مال و بقیه از ثُلث است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی مبلغی پول در بانک مسکن گذاشته تا بعد از رسیدن به مبلغ معینی به او خانه بدهند، اگر بر این پول سال بگذرد، آیا خمس دارد؟
- [آیت الله بروجردی] زیدی بعد از فوت زوجه اوّلیه خود - که دارای اولاد است – زوجه ثانیه به طور دایم اختیار مینماید، پس از وفات بدون وصیت با داشتن اولاد از زوجه اوّلی زوجه ثانوی از زید متوفّی - شوهر خود - چه ارث میبرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر وصیت کند چیز معینی را به کسی بدهند بعد وصیت کند که نصف همان را به دیگری بدهند، باید آن چیز را دو قسمت کنند و به هر کدام از آن دو نفر یک قسمت آن را بدهند.
- اگر وصیت کند که از ثلث او خمس و زکات یا بدهی دیگر او را بدهند، و برای نماز و روز او اجیر بگیرند، و کار مستحبی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند، باید اول بدهی او را از ثلث او بدهند و اگر چیزی زیاد آمد برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و اگر از آن هم زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازة بدهی او باشد و ورثه هم اجازه ندهند که بیشتر از ثلث مال مصرف شود، وصیت برای نماز و روزه و کارهای مستحبی باطل است.
- اگر کسی در مرضی که به آن مرض میمیرد، مقداری از مالش را به کسی ببخشد و وصیت کند که بعد از مردن او هم مقداری به کس دیگر بدهند، باید مالی را که بخشیده از اصل ترکه خارج نمایند چنانکه در مسألة (2264) گذشت ولی مالی را که وصیت کرده باید از ثلث خارج کنند.
- کسی که نشانههای مرگ را در خود میبیند، اگر خمس و زکات و مظالم بدهکار است، باید فوراً بدهد و اگر نمیتواند بدهد، چنانچه از خودش مال دارد، یا احتمال میدهد کسی آنها را ادا نماید، باید وصیت کند، و همچنین است اگر حج بر او واجب باشد.
- کسی که از مستحق طلبکار است و میخواهد طلب خود را بابت خمس حساب کند، بنابر احتیاط واجب باید خمس را به او بدهد و بعداً مستحق بابت بدهی خود به او برگرداند. و می‌تواند از مستحق وکالت گرفته و خود از جانب او قبض نموده و بابت طلبش دریافت کند.
- تاجر و کاسب و صنعتگر و مانند اینها از وقتی منفعت میبرند، یک سال که بگذرد باید خمس آنچه را که از خرج سالشان زیاد میآید بدهند و کسی که شغلش کاسبی نیست، اگر اتفاقاً منفعتی ببرد، بعد از آنکه یک سال از موقعی که فایده برده بگذرد، باید خمس مقداری را که از خرج سالش زیاد آمده بدهد. (مسألة 1775)- انسان می‌تواند در بین سال هر وقت منفعتی بهدستش آید خمس آن را بدهد، و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد. و اگر برای دادن خمس سال شمسی قرار دهد، مانعی ندارد.
- کسی را که برای نمازهای میت اجیر کردهاند، اگر پیش از تمام کردن نمازها بمیرد و اجرت همه آنها را گرفته باشد، چنانچه شرط کرده باشند که تمام نمازها را خودش بخواند، اگر قادر بر عمل بوده اجاره صحیح و اجاره کننده می‌تواند اجرت المثل باقی مانده را بگیرد یا آنکه اجاره را فسخ نموده و اجرت المثل مقداری را که بهجا آورده کسر و مابقی را بگیرد و اگر قادر نبوده اجاره نسبت به ما بعد فوت اجیر باطل است و می‌تواند اجرتالمسمای باقی مانده را گرفته یا آنکه اجارة مقدار گذشته را فسخ نموده و اجرت المثل او را بدهد، و اگر شرط نکرده باشند که خودش بخواند باید ورثهاش از مال او کسی را اجیر بگیرند، اما اگر مال نداشته باشد بر ورثه او چیزی واجب نیست.
- اشخاصی که مغازهای را میسازند و مبالغی خرج میکنند و مبلغ اجارة مغازة مزبور در هر ماه مثلًا ده هزار ریال ارزش دارد ولی چون پول لازم دارند با رضا و رغبت خود این مغازه را به مدت یک سال به ماهی یک هزار ریال به علاوه مبلغ پانصد هزار ریال اجاره داده و در ضمن شرط میکنند که تا زمانی که مستأجر در محل مزبور ساکن است سال به سال اجاره را به همان یک هزار ریال تمدید نموده و حق افزودن را بر وجه اجاره نداشته باشند و چنانچه مستأجر بخواهد محل اجاره را به دیگری واگذار نماید موجر با همان شخص طبق اجارة مستأجر اول رفتار نماید یعنی بر مبلغ اجاره نیفزوده و سال به سال به همان مبلغ اول اجاره را تجدید نماید در این صورت مستأجر می‌تواند محل را به دیگری واگذار نماید و سرقفلی را که داده یا زیادتر یا کمتر در مقابل تخلیة محل و رفع ید از سکونت در آن از آن شخص که به او واگذار کرده اخذ نماید، و صاحب ملک حق مخالفت نداشته چون مستأجر طبق شرطی که نموده به أخذ سرقفلی و واگذاری ذیحق خواهد بود و سرقفلی که گرفته مشروع است.
- انسان می‌تواند زکات را در هشت مورد مصرف کند: (اول): فقیر، و او کسی است که مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد ولی کسی که صنعت یا ملک یا سرمایهای دارد که می‌تواند مخارج سال خود را بگذراند فقیر نیست. (دوم): مسکین، و او کسی است که از فقیر سختتر میگذراند. (سوم): کسی که از طرف امام علیهالسلام یا نایب امام مأمور است که زکات را جمع و نگهداری نماید و به حساب آن رسیدگی کند و آن را به امام علیه السلام یا نایب امام یا فقرا برساند. (چهارم): کافرهایی که اگر زکات به آنان بدهند به دین اسلام مایل میشوند یا در جنگ به مسلمانان کمک میکنند. (پنجم): خریداری بندههایی که در شدت میباشند و آزاد کردن آنان. (ششم): بدهکاری که نمیتواند قرض خود را بدهد. (هفتم): فی سبیل الله، یعنی کارهایی که میتوان با آنها قصد قربت نمود مثل ساختن مسجد، و مدرسهای که علوم دینیه در آن خوانده میشود، و تنظیف شهر و آسفالت راهها و توسعه آنها و مانند اینها. (هشتم): ابنالسبیل، یعنی مسافری که در سفر درمانده شده و احکام اینها در مسایل آینده گفته خواهد شد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] اگر وصیّت کند چیز معینی را به کسی بدهند، بعد وصیّت کند که نصف همان را به دیگری بدهند، باید به هرکدام نصف آن را بدهند.
- [آیت الله سبحانی] اگر کسی در مرضی که به آن مرض می میرد، مقداری از مالش را به کسی ببخشد و وصیت کند که بعد از مردن او هم مقداری به کس دیگر بدهند، چنانچه روی هم بیشتر از ثلث نباشد یا اگر بیشتر است ورثه اجازه بدهند باید به آنچه که گفته عمل کنند و اگر اجازه ندادند باید مالی را که پیش از مرگ بخشیده از ثلث بدهند و اگر از ثلث چیزی زیاد آمد مال دومی است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر وصیّت کند که از ثلث او خمس و زکات یا بدهی دیگر او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبّی هم مثل اطعام به فقراء بدهند، باید اوّل خمس و زکات یا بدهی دیگر او را از ثلث بدهند و چنانچه ثلث کفایت نکند باقی مانده را از اصل مال بر میدارند و اگر پس از برداشتن خمس و زکات یا بدهی دیگر میّت چیزی از ثلث زیاد آمد برای نماز و روزه او اجیر میگیرند و اگر از آن هم زیاد آمد به مصرف کار مستحبّی که معیّن کرده میرسانند و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازه خمس و زکات یا بدهی دیگر او باشد و ورثه هم اجازه ندهند که بیشتر از ثلث مال مصرف شود، وصیّت برای نماز و روزه و کارهای مستحبّی باطل است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر وصیّت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبّی هم انجام دهند، چنانچه وصیّت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبّی که معیّن کرده برسانند و در صورتی که ثلث کافی نباشد، اگر ورثه اجازه بدهند، باید وصیّت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، به مصرف کارهای مستحبّی که معیّن کرده برسانند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر وصیّت کند که بدهی او را بدهند وبرای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبّی هم انجام دهند، چنانچه وصیّت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبّی که معیّن کرده برسانند و در صورتی که ثلث کافی نباشد پس اگر ورثه اجازه بدهند، باید وصیّت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز وروزه او را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبّی که معیّن کرده برسانند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند چنانچه وصیت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند و در صورتی که ثلث کافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند باید طبق وصیت عمل شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند.
- [آیت الله سبحانی] اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند چنانچه وصیت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی از اصل مال باقی ماند، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند و در صورتی که ثلث کافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند چنانچه وصیت نکرده باشد که اینهارا از ثلث بدهند باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد امد ثلث ان را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند و در صورتی که ثلث کافی نباشد چنانچه ورثه اجازه بدهند باید به وصیت او عمل شود و اگر اجازه ندهند باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد امد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند
- [آیت الله نوری همدانی] اگر وصیّت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزة او اجیر بگیرند و کار مستحّبی هم انجام دهند چنانچه وصیّت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند ، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد ، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحّبی که معیّن کرده برسلنند و در صورتی که ثلث کافی نباشد ، پس اگر ورثه اجازه بدهند باید وصیّت او عملی شود و اگر اجازهندهند ، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحّبی که معیّن کرده برسانند .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند، و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند، و کار مستحبی هم انجام دهند. چنان چه وصیت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند، و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند، و در صورتی که ثلث کافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند، باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند، و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند.