ممیز
نابالغی است كه قدرت تشخيص داشته باشد. معيار مميّز بودن در هرموردی، تشخيص وی نسبت به همان مورد است.
مقصود از صبیی ممیز چیست؟
کسی است که تمیز دهد بین فعل بد و خوب را.
کسی است که تمیز دهد بین فعل بد و خوب را.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا واجب است بر زن بپوشاند مابین ناف و دو زانوی خود را از زن یا از صبیی ممیز و صبیه ممیزه؟
- مقصود از(فقاع) که در رساله عملیه آمده چیست؟ و فرق او با ماءالشعیر چیست؟
- مقصود از رکون در قرآن مجید (ولا ترکنوا الی الذین ظلموا) چیست؟
- مقصود از رجعت چیست؟ و آیا واجب است ایمان آوردن به آن؟
- مقصود از(فقاع) که در رساله عملیه آمده چیست؟ و فرق او با ماءالشعیر چیست؟
- در جلد دوّم منهاج مسئله (1379) فرموده‌اید جایز نیست سقط نمودن حمل اگر چه نطفه باشد، مقصود از نطفه چیست؟
- آیا خرید و فروش ماهی حرام (که بنا به اظهار بعضی از مطلعین جز خوردن گوشت و تخم آن منفعتی مقصود نیست) چه صورت دارد؟
- کسی که صیغه عقد نکاح خوانده و یک غلط نحوی نموده در صیغه، به طوری که اخلال به معنای مقصود نمی‌زند، ولیکن بعد از دخول این مطلب برای او آشکار شده، آیا نکاح او صحیح است؟
- زید برای فرزند ممیز خود که بالغ نشده دکانی گرفته که برای خود سبزی فروشی کند و نفع و ضرر به عهده خود بچه باشد، بعد که به صاحبان سبزی گفته که پسرم هر چه خواست به او بدهید من راضی هستم. حال، صاحبان سبزی، فروختن به چنین پسر ممیزی که ولی او چنین گفته چه صورت دارد جایز است یا خیر؟
- در اکثر نقاط متعارف است که در اوقات عروسی هدایایی از طرف فامیل و دوستان زوجین به آنها می‌دهند و چون مشخص نیست که مقصود آورنده به داماد یا عروس بوده است در صورت فوت احد الزوجین اینگونه هدایا را جزو ترکه کدام یک از زوجین منظور باید داشت؟ سیما در صورتی که بعضی از ورثه صغیر باشند.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] در مورد بچه ممیّز اولاً بچه ممیّز چه خصوصیاتی دارد و دوم حد حجاب در مقابل بچه ممیّز چه اندازه است؟
- [آیت الله سبحانی] معیار ممیّز بودن بچه چیست و بچه از چندسالگی ممیّز است؟
- [آیت الله خامنه ای] ملاک ممیز بودن
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا برای ممیّز و غیر ممیّز بودن کودکان سنّ خاصّی قائل هستید یا تشخیص آن معیار دیگری دارد و آیا برای بچّههای ممیّز احکام جزائی مثل بالغ اجراء میشود یا نحوه آن فرق میکند؟
- [سایر] آیا بوسیدن دختر بچه ممیز جایز است؟
- [آیت الله مظاهری] آیا اعتکاف صغیر ممیّز صحیح است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا اعتکاف کودک ممیّز صحیح است؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا اعتکاف کودک ممیّز صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] حکم نماز بچه ممیّز و غیر ممیّز چیست؟ اگر به صورت صحیح نماز بخواند، می تواند واسطه بین امام و مأموم باشد؟
- [آیت الله جوادی آملی] اگر در صف اول نماز جماعت دو یا چند نوجوان ممیّز غیر بالغ فاصله شوند چه صورت دارد؟ معیار ممیّز بودن چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلالزاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند، و نیز اگر مأموم مرد است امام او هم باید مرد باشد و اقتدا کردن بچه ممیز که خوب و بد را میفهمد به بچه ممیز دیگر مانعی ندارد اگرچه آثار جماعت بر او مترتب نمیشود.
- اگر کسی با بچة ممیز درصورتی که معامله با آن صحیح نیست معامله کند و جنس یا پولی که به بچه داده از بین برود، ظاهر این است که میتواند از بچه بعد از بلوغش یا از ولی او مطالبه نماید. و اگر بچه ممیز نباشد حق مطالبه ندارد.
- امانتداری و کسی که مال را امانت میگذارد باید هر دو عاقل باشند پس اگر انسان مالی را پیش دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه مالی را پیش کسی امانت بگذارد صحیح نیست. ولی جائز است بچة ممیز با اذن ولیّ مالش را نزد کسی امانت بگذارد و همچنین جائز است مال دیگری را با اذنش نزد کسی امانت بگذارد و امانت گذاشتن نزد بچه ممیز عیبی ندارد اگرچه ولیّ اجازه نداده باشد.
- اگر پدر و مادر و جد و جدة بچة نابالغ کافر باشند آن بچه هم نجس است، مگر درصورتی که ممیز و مظهر اسلام باشد، و اگر یکی از اینها مسلمان باشد بچه پاک است.
- کسی که نمیتواند حرف بزند، اگر با اشاره مقصود خود را بفهماند، برای هر کاری میتواند وصیت کند، بلکه کسی هم که میتواند حرف بزند اگر با اشارهای که مقصودش را بفهماند وصیت کند صحیح است.
- معامله با بچة نابالغ، که مستقل در معامله باشد باطل است، اما اگر معامله با ولی باشد و بچة نابالغ ممیز فقط صیغة معامله را جاری سازد معامله صحیح است بلکه اگر جنس یا پول مال دیگری باشد و آن بچه وکالتاً از صاحبش آن مال را بفروشد یا به آن پول چیزی بخرد ظاهر این است که معامله صحیح است اگرچه بچة ممیز مستقل در تصرف باشد و همچنین است اگر طفل وسیله باشد که پول را به فروشنده بدهد و جنس را به خریدار برساند یا جنس را به خریدار بدهد و پول را به فروشنده برساند اگرچه ممیز نباشد معامله صحیح است، چون واقعاً دو نفر بالغ با یکدیگر معامله کردهاند، ولی باید فروشنده و خریدار یقین یا اطمینان داشته باشند، که طفل جنس و پول را به صاحب آن میرساند.
- واجب است انسان وقت تخلی و مواقع دیگر عورت خود را از کسانی که مکلفند، اگرچه مثل خواهر و مادر با او محرم باشند، و همچنین از دیوانه و بچههای ممیز (که خوب و بد را میفهمند) بپوشاند، ولی زن و شوهر و کسانی که در حکم آنها هستند مثل کنیز و مالکش لازم نیست عورت خود را از یکدیگر بپوشانند.
- اگر زن یا مرد نامحرم یا بچه ممیز یعنی بچهای که خوب و بد را میفهمد به نمازگزار سلام کند، نمازگزار باید جواب او را بدهد ولی در سلام زن که (سلام علیک) بگوید باید بگوید (سلام علیک) و کاف را زیر و زبر و پیش ندهد.
- هرگاه بین کسانی که مال را برای آنان وقف کردهاند به طوری اختلاف پیدا شود که اگر مال وقف را نفروشند، گمان آن برود که مال یا جانی تلف شود، میتوانند آن مال را بفروشند و به مصرفی که به مقصود وقف کننده نزدیکتر است برسانند. و همچنین است اگر واقف شرط کند که اگر صلاح در فروش وقف باشد بفروشند.
- اگر نوشتهای به امضا یا مهر میت ببینند، چنانچه مقصود او را بفهماند و معلوم باشد که برای وصیت کردن نوشته، باید مطابق آن عمل کنند بلکه اگر بدانند که مقصودش وصیت کردن نبوده و چیزهائی را نوشته است که بعداً مطابق آن وصیت کند بعید نیست که برای وصیت کافی باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] باید از ورود بچّههای ممیّز- که خوب را از بد تمیز می‌دهند- به اطاق خواب در وقت خلوت زن با شوهر، ممانعت کنند، گرچه مباشرت زن و شوهر نباشد، و در وقت مباشرت علاوه بر وجوب ممانعت از بچههای ممیّز، نبودن بچّههای غیر ممیّز حتّی اطفال شیرخوار بسیار خوب است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدر و مادر و جد و جده بچّه نابالغ کافر باشند آن بچه هم نجس است، و اگر یکی از اینها مسلمان باشند بچه غیر ممیز پاک است و در بچه ممیز اگر اظهار کفر کند اشکال است.
- [آیت الله علوی گرگانی] امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را بطور صحیح بخواند، و نیز اگر مأموم مرد است، امام او هم باید مرد باشد واقتدا کردن بچه ممیّز که خوب و بد را میفهمد به بچه ممیّز دیگر اشکال ندارد و لکن اقتدا کردن شخص بالغ به بچه ممیّز اشکال دارد.
- [آیت الله مظاهری] امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلالزاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند و امامت زن برای زنها و بچّه ممیّز برای بچّه ممیّز اشکال ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] امانتدار و کسی که مال را به امانت میگذارد باید هر دو عاقل و ممیّز باشند، پس اگر انسان مالی را پیش دیوانه یا غیر ممیّز امانت بگذارد، یا دیوانه یا غیر ممیّز مالی را پیش کسی امانت بگذارد صحیح نیست و همچنین امانتگذارنده باید بالغ و مالک باشد و قصد ودیعه داشته با شد، ولی جایز است بچه ممیّز با اذن ولیّ مالش را نزد کسی امانت بگذارد و همچنین جایز است انسان مال دیگری را با اذن او نزد کسی امانت بگذارد.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی با بچه ممیّز در صورتی که معامله با آن صحیح نیست ، معامله کند ، و بچه جنس یا پولی را که به او داده است از بین ببرد ، میتواند از بچه بعد از بلوغش ، یا از ولیّ او مطالبه نماید ، و اگر بچّه ممیّز نباشد ، یا ممیّز باشد ولی خودش مال را تلف نکرده باشد ، بلکه نزد او تلف شده باشد هر چند در اثر اهمال ، یا تفریط او باشد ، ضامن نیست .
- [آیت الله سیستانی] - در اعتکاف، بلوغ شرط نیست و اعتکافِ بچه ممیّز هم صحیح است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که مالش را به دیگری صلح میکند، باید ممیّز و عاقل بوده و قصد صلح داشته باشد و کسی او را مجبور نکرده باشد و سفیه و مفلّس هم نباشد (توضیح این دو کلمه در مسأله 2153 گذشت). ممیّز عاقل و کسی که او را مجبور کردهاند و سفیه و مفلّس میتوانند برای دیگری عقد صلح را بخوانند و صلح ممیّز یا سفیه با اذن یا اجازه ولیّ و نیز صلح مفلّس با اذن یا اجازه طلبکاران صحیح است.
- [آیت الله بهجت] در خرید و فروش لازم نیست صیغه عربی بخوانند، مثلاً اگر فروشنده به فارسی بگوید: این مال را در عوض این پول فروختم، و مشتری بگوید: قبول کردم، معامله صحیح است. و بنابر اظهر لازم نیست ایجاب بر قبول مقدم باشد (مقصود از ایجاب، کلام فروشنده و مقصود از قبول، کلام خریدار است). و احتیاط مستحب آن است که به هر زبانی معامله میکنند، صحیح گفته شود و کاملاً بیانگر مقصود طرفین باشد.
- [آیت الله بهجت] کسی که سفر او حرام نیست و برای کار حرام هم سفر نمیکند، اگرچه در سفر، معصیتی انجام دهد، مثلاً نعوذباللّه غیبت کند یا شراب بخورد، باید نماز را شکسته بخواند. و اگر مقصود از سفر هم طاعت و هم معصیت باشد اگر هر دو قصد مستقل باشد باید نماز را تمام بخواند، ولی اگر مقصود اصلی طاعت است و معصیت مقصود فرعی و تبعی است، نماز را شکسته میخواند.