احکام
احکام شرعی، قوانین دینی هستند که خواست و اراده خداوند را نشان داده و وظیفه عملی انسان را مشخص می‌کنند.
برای شخص محتاط، آیا حدود دائره احتیاط ، در احکام بین فتاوای فقها موجود است؟ و آیا واجب است داخل کردن فتاوای فقهای گذشته؟
مدار در احتیاط، تحصیل علم در انجام تکلیف واقعی است و لو این که با عمل به فتاوای فقهای گذشته باشد.
مدار در احتیاط، تحصیل علم در انجام تکلیف واقعی است و لو این که با عمل به فتاوای فقهای گذشته باشد.
عنوان سوال:
برای شخص محتاط، آیا حدود دائره احتیاط ، در احکام بین فتاوای فقها موجود است؟ و آیا واجب است داخل کردن فتاوای فقهای گذشته؟
پاسخ:
مدار در احتیاط، تحصیل علم در انجام تکلیف واقعی است و لو این که با عمل به فتاوای فقهای گذشته باشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخص محتاط ، وجوهات خمس خود را باید به مجتهد اعلم بدهد یا به هر مجتهدی بدهد کفایت میکند؟
- آیا ملاک، عمل به احکام شرع است یا اساسنامه فعلی و موجود در حسینیه که بیست سال است بدان عمل می‌شود؟
- اگر کسی چیزی را بخرد به قیمت صد هزار تومان و سپس آن را به همان شخص با توجّه به عرف بازار کرایه بدهد، حکم شرعی چیست؟
- شخصی مرتکب قتل عمدی شده است در تحقیقات مشخص شده که با آمریت و دستور صریح شخص دیگری مرتکب قتل شده است در صورتی که شخص مباشر در حال استیصال و اکراه و اجبار مرتکب قتل شده باشد حکم شرعی درباره شخص دستور دهنده (آمر) چیست؟
- در عبارات ذیل که در رساله استفاده شده در کدامیک از موارد میتوان از مجتهد دیگر تقلید کرد: الف - به احتیاطی که در کنار فتوامیآید احتیاط مستحب گفته می‌شود ب - احتیاط واجب که معمولامطلق میآید. ت - موردی که مجتهد میفرماید اشکال دارد. ث - موردی که مجتهد میفرماید مورد تأمل است.
- بنظر حضرتعالی آیا ارشاد جاهل به حکم شرعی واجب است یا خیر؟ در صورت وجوب غالب مردم مسائل شرعی را نمیدانند آیا بر ما واجب است برویم در آن مناطق مسائل را مطرح کنیم و اگر نرفتیم آیا مرتکب فعل حرام شدهایم؟
- حضرتعالی در رساله احکام زکات مسئله 1872 فرمودهاید: زکات گندم و جو و.... وقتی واجب می‌شود که به مقدار نصاب برسد حال با توجّه به این مسئله، اگر زارعی زراعت داشت ولی برداشت نکرد یا خوب حفاظت نکرد و از بین رفت، خلاصه جمعآوری نکرد، آیا زکات واجب است یا خیر؟
- آیا کسی که مادرش علویّه است از ذریّه رسول الله 9 حساب می‌شود یا خیر و آیا باید در احکام شرعیه احتیاط کند همانطور که اگر منتسب بود به هاشم از طرف پدر، امیدوارم جواب را مرقوم بدارید و دلیل مناسب آن را بگوئید؟
- در رساله حضرت آقا در مسئله 612 آمده اگر میّت وصیّت کرده باشد شخص معیّنی بر او نماز بخواند احتیاط واجب آن است که آن شخص از ولیّ میّت اجازه بگیرد.... تا آخر حال اگر وصیّت نکرده باشد آیا باز هم اجازه میخواهد در صورتی که اجازه واجب باشد در هر دو صورت کسی که 5 پسر دارد و 5 دختر از چه کسی باید اجازه بگیرد و اگر اصلاپسر نداشته باشد چطور؟
- شخصی مقلّد زید بوده، مدّت پنج سال بعد از رحلت او رجوع کرده به عمرو، سه سال بعد از رحلت او هم رجوع کرده به بکر و به تقلید زید باقی است حال آیا می‌شود در یک مسئله که زید احتیاط واجب دارد مقلّد غیر بکر شود یا نه، البتّه بر فرض اعلمیّت زید، ضمنادر جواز تقلید غیر بکر بیّنه موجود است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] آیا برای شخصی که عمل به احتیاط میکند، حدود دایره احتیاط، بین فتاوای همه فقهای زنده است یا این که داخل کردن فتاوای فقهای گذشته نیز واجب است؟
- [آیت الله خامنه ای] قلمرو احتیاط در احکام دین در بین فتاوای فقها چه اندازه است؟ آیا رعایت آرای فقیهان گذشته نیز لازم است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است کسی که اجازه از مجتهد ندارد و در بعضی از موارد مرتکب اشتباه در نقل فتوا و احکام شرعی شده است، متصدی نقل فتوای مجتهد و بیان احکام شرعی شود؟ وظیفه ما در صورتی که این شخص احکام را از روی رساله عملیه نقل می کند، چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] با توجه با این که رجوع به مجتهد، برای به دست آوردن احکام الهی از باب طریقیت است نه این که خودش موضوعیت داشته باشد و وجوب تقلید از اعلم هم از این باب است که مطمئنترین طریق برای رسیدن به احکام واقعی است، چگونه است که فقهای عظام، تقلید ابتدایی را از مجتهد میّتی مانند علامه حلّی و مقدّس اردبیلی که ممکن است از حیث علم و تقوا، نسبت به فقهای عظام فعلی بالاتر باشند و اعتماد و اطمینان برای به دست آوردن حکم واقعی از طریق ایشان بیشتر باشد، جایز نمیدانند؟
- [آیت الله سبحانی] اکثر فقهای امامیه معتقدند اخذ اجرت برای تعلیم احکام دین جایز نیست. از طرفی وظیفه ی علما یا قضات، تعلیم و اجرای احکام است آیا گرفتن مبالغی از مردم یا از دولت برای این افراد جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا داخل خودرو شخصی تابع احکام حریم خصوصی است؟
- [سایر] آیا غیر مجتهد، میتواند در احکام و مسائل شرعی نظر و فتوا بدهد؟
- [آیت الله خامنه ای] نزد فقها معروف است که تشخیص موضوعات احکام به عهده خود مکلّف است و وظیفه مجتهد تشخیص حکم است، ولی در عین حال مجتهدین در بسیاری موارد، در تشخیص موضوعات احکام نیز اظهار نظر می کنند، آیا متابعت از نظر مجتهد در موضوع نیز واجب است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسانی که مجتهد نیستند واجب است در مسائل شرعی و احکام غیر ضروری دین از دستورات مجتهد جامع الشرایط تقلید کنند، آیا در مسائل سیاسی و حکومتی نیز چنین است مثلا در نظام جمهوری اسلامی ایران آیا اطاعت از قوانین و مقرّرات دولت که به تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسیده، واجب شرعی است؟
- [آیت الله بهجت] آیا شلوغی درس خارج یک مجتهد، دلیل اعلمیّت او در استنباط احکام فقهی می تواند باشد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- خواندن قرآن در نماز، غیر از چهار سورهای که سجده واجب دارد و در احکام جنابت گفته شد3 و نیز دعا کردن در نماز اشکال ندارد، ولی احتیاط واجب آن است که در نمازهای واجب دعای غیر عربی نخواند.
- جائز است بریدن عضوی از بدن مرده کافر و یا مشکوک الاسلام، به منظور پیوند زدن آن به بدن شخص مسلمان وپس از پیوند زدن، چون جزو بدن مسلمان می‌شود، احکام بدن مسلمان بر او جاری است وهمینطور جائز است عضوی از اعضأ بدن حیوان نجس العین را به بدن شخص مسلمان پیوند زدن وچون پس از پیوند زدن جزو بدن مسلمان میگردد، احکام بدن مسلمان بر آن عضو جاری است ونماز خواندن با آن عضو نیز جائز است.
- چند چیز بر حائض حرام است: اوّل عبادتهایی که مانند نماز باید با وضو یاتیمّم بجا آورده شود ولی بجا آوردن عبادت هایی که وضو و غسل و تیمّم برای آنها لازم نیست، مانند نماز میّت مانعی ندارد، دوم تمام چیزهائی که بر جنب حرام و در احکام جنابت گفته شد، سوم جماع کردن در فرج، که هم برای مرد حرام است و هم برای زن، اگرچه به مقدار ختنهگاه داخل شود ومنی هم بیرون نیاید، بلکه احتیاط واجب آن است که مقدار کمتر از ختنهگاه را هم داخل نکند و جواز وطی در دُبُر زن حائض محلّ اشکال است.
- احتیاط وجوبی آن است که طرف جلوی بدن در موقع استبرأ که احکام آن بعداً گفته می‌شود، و عورت رو به قبله و پشت به قبله نباشد و همچنین در موقع تطهیر مخرج بول و غائط احتیاط واجب آن است که رو به قبله یا پشت به آن نباشد.
- اگر میّت وصیّت کرده باشد که شخص معیّنی بر او نماز بخواند، احتیاط واجب آن است که آن شخص از ولیّ میّت اجازه بگیرد وبر ولیّ هم واجب است که اجازه بدهد.
- فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده، اشکال ندارد ولیاگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب آن است که آن را فرو نبرد.
- مساجدی که در مسیر خیابانها قرار میگیرد و جزو خیابان می‌شود، ظاهر این است که بعد از خیابان شدن از عنوان مسجد بودن خارج می‌شود بنابراین باید در اینگونه موارد ما بین احکام مربوط به عنوان مسجدیّت واحکامی که تابع صدق عنوان مسجد بودن وصدق نکردن آن است وبین احکام وقف تفصیل قائل شد از جمله احکام مسجد این است که حرام است نجس کردن مسجد وواجب است برطرف کردن نجس از مسجد و جائز نیست شخص جنب و یا زن حائض مکث در مسجد کند و دیگر احکامی که تابع عنوان مسجد بودن است، این قبیل احکام با برطرف شدن عنوان مسجدیّت برداشته می‌شود، گرچه احتیاط مستحبّ آن است که با رفتن عنوان مسجدی، آن احکام باز رعایت شود. و از احکام وقف بودن این است که جائز نیست تصرّف کردن در مواد موجود در محل وقف از سنگ وچوب وخود زمین وغیره وجائز نیست خرید وفروش آنها مگر این که با اجازه حاکم شرع یا وکیل او که آنچه پس از خراب شدن قابل فروش بوده باشد، بفروشند ومبلغ آن را در نزدیکترین مسجد دیگری مصرف نمایند و یا خود مواد باقیمانده بنا را در مسجد دیگر نزدیک آن مصرف نمایند و از این بیان حکم مدارس وحسینیههایی که در مسیر خیابانها قرار میگیرند وخراب میشوند، معلوم گردید در صورتی که وقف بوده باشند با خراب کردن آنها زمین ومواد بنا از وقفیّت خارج نمیشود وتصرّف در آنها وخرید وفروش آنها جائز نیست مگر با اجازه حاکم شرع یا وکیل اوکه پس از فروش پول آنها را در نزدیکترین مدرسه یا حسینیّه دیگریمصرف کنند و یا خود مواد باقیمانده را در اینگونه محلها با رعایت نزدیکترین آنها بکار ببرند.
- طلاق دادن زنی که در حال نفاس است ونزدیکی کردن با او حرام می‌باشد و اگر شوهرش با او نزدیکی کند، احتیاط مستحبّ آن است به دستوری که در احکام حیض گفته شد کفّاره بدهد.
- زنی که عادت حیضش کمتر از ده روز است، اگر بیشتر از روزهای عادتش خون نفاس ببیند، باید به اندازه روزهای عادت خود نفاس قرار دهد و بعد از آن بنابر احتیاط واجب باید استظهار کند بترک عبادت تا وقتی که ظن پیدا کند که خون از ده روز میگذرد، چنانچه در احکام حیض ذکر شد.
- احکام نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خیری را برای خدا بجا آورد، یا کاری را که نکردن آن بهتر است برای خدا ترکنماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان نمیتواند برخی از مسائل را از یک مجتهد و برخی دیگر را از مجتهد دیگر تقلید کند، ولی اگر یکی از مجتهدین در یک باب از احکام - مثلاً در باب نماز - از دیگران اعلم باشد و مجتهد دیگر در باب دیگر - مثلاً روزه - اعلم باشد، باید در احکام نماز از مجتهد اول و در احکام روزه از مجتهد دوم تقلید کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر مجتهدی در احکام عبادات اعلم باشد و مجتهد دیگری در احکام معاملات، احتیاط آن است که مکلّف تقلید را تقسیم نماید یعنی در عبادات از اوّلی و در معاملات از دوّمی تقلید نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در احکام رکوع فرقی بین نماز واجب و مستحب نیست، حتی زیادی رکوع بنابر احتیاط واجب.
- [امام خمینی] عقیده مسلمان به اصول دین باید از روی دلیل باشد، ولی در احکام غیر ضروری دین باید یا مجتهد باشد که بتواند احکام را از روی دلیل به دست آورد، یا از مجتهد تقلید کند یعنی به دستور او رفتار نماید، یا از راه احتیاط طوری به وظیفه خود عمل نماید که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است، مثلًا اگرعدهای از مجتهدین عملی را حرام میدانند و عده دیگر میگویند حرام نیست آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملی را بعضی واجب و بعضی مستحب میدانند آن را به جا آورد، پس کسانی که مجتهد نیستند و نمیتوانند به احتیاط عمل کنند واجب است از مجتهد تقلید نمایند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] شخص مسلمان باید به اصول دین یقین داشته باشد، اگر چه از گفته دیگری برای او یقین حاصل شده باشد و در احکام دین کسی که قطع ندارد، باید یا مجتهد باشد که بتواند احکام را از روی دلیل بدست آورد، یا از مجتهد جامع شرایط تقلید کند، یعنی بدون سؤال از دلیل، گفتار او را بپذیرد و به آن عمل کند، یا از راه احتیاط طوری به وظیفه خود عمل نماید که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است، مثلاً اگر هیچ یک از مجتهدین عملی را واجب نمیدانند، ولی برخی آن را حرام دانسته و برخی حرام نمیدانند آن عمل را انجام ندهد و اگر عملی را هیچ یک حرام نمیدانند، ولی برخی آن را واجب دانسته و برخی واجب نمیدانند آن را به جا آورد، پس کسانی که مجتهد نیستند و نمیتوانند به احتیاط عمل کنند، واجب است از مجتهد تقلید کنند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] حقیقت تقلید در احکام، استنادعملی به دستور مجتهد است، یعنی انجام اعمال خود را موکول به دستور مجتهد کند.
- [آیت الله مظاهری] مسلمان باید به اصول دین اطمینان داشته باشد (1)، و در احکام غیر ضروری یا باید مجتهد باشد که بتواند احکام را از روی دلیل به دست آورد، یا از مجتهد تقلید کند، یا از راه احتیاط طوری به وظیفه خود عمل نماید که اطمینان پیدا کند تکلیف خود را انجام داده است.
- [آیت الله سبحانی] بنابر احتیاط واجب کسی که مرض خوره یا پیسی دارد، نباید امام جماعت شود. احکام جماعت:
- [آیت الله نوری همدانی] بنابر احتیاط واجب کسی که مرض خورده یا پیسی دارد ، نباید امام جماعت شود . احکام جماعت
- [آیت الله جوادی آملی] .تقلید در احکام، التزام به عمل نمودن به فتوای مجتهد است.