وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
اگر کسی قسم خورد یک ماه پشت سر هم مثلاروزه بگیرد اگر در بین مانعی پیش آمد وظیفه او در مقابل قسمی که خورده چیست؟
اگر ماه مشخّصی را معیّن کرده و مانع شرعی یا مانعی که عرف آن را مانع می‌داند پیش آید که نتواند در آن وقت معیّن، روزه بگیرد نگرفتن روزه باعث حنث قسم نمی‌شود و کفّاره هم ندارد و اگر ماه معیّنی نیست بلکه مطلق، قسم خورده و مانعی پیش آید باید در وقت دیگری یک ماه متوالی روزه بگیرد گرچه قبل از مانع هم روزهائی را روزه گرفته باشد و اگر مانع سفر باشد و قسم به صورتی خورده که هم در سفر و هم در حضر بتواند روزه بگیرد، در این صورت باید در سفر هم روزه بگیرد و سفر مانع نیست و اگر قسم را به طور مطلق خورد سفر مانع است و باید بعد از سفر یک ماه متوالی هم روزه بگیرد.
اگر ماه مشخّصی را معیّن کرده و مانع شرعی یا مانعی که عرف آن را مانع می‌داند پیش آید که نتواند در آن وقت معیّن، روزه بگیرد نگرفتن روزه باعث حنث قسم نمی‌شود و کفّاره هم ندارد و اگر ماه معیّنی نیست بلکه مطلق، قسم خورده و مانعی پیش آید باید در وقت دیگری یک ماه متوالی روزه بگیرد گرچه قبل از مانع هم روزهائی را روزه گرفته باشد و اگر مانع سفر باشد و قسم به صورتی خورده که هم در سفر و هم در حضر بتواند روزه بگیرد، در این صورت باید در سفر هم روزه بگیرد و سفر مانع نیست و اگر قسم را به طور مطلق خورد سفر مانع است و باید بعد از سفر یک ماه متوالی هم روزه بگیرد.
عنوان سوال:
اگر کسی قسم خورد یک ماه پشت سر هم مثلاروزه بگیرد اگر در بین مانعی پیش آمد وظیفه او در مقابل قسمی که خورده چیست؟
پاسخ:
اگر ماه مشخّصی را معیّن کرده و مانع شرعی یا مانعی که عرف آن را مانع می‌داند پیش آید که نتواند در آن وقت معیّن، روزه بگیرد نگرفتن روزه باعث حنث قسم نمی‌شود و کفّاره هم ندارد و اگر ماه معیّنی نیست بلکه مطلق، قسم خورده و مانعی پیش آید باید در وقت دیگری یک ماه متوالی روزه بگیرد گرچه قبل از مانع هم روزهائی را روزه گرفته باشد و اگر مانع سفر باشد و قسم به صورتی خورده که هم در سفر و هم در حضر بتواند روزه بگیرد، در این صورت باید در سفر هم روزه بگیرد و سفر مانع نیست و اگر قسم را به طور مطلق خورد سفر مانع است و باید بعد از سفر یک ماه متوالی هم روزه بگیرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا کفّاره روزه حنث قسم که سه روز است باید پشت سر هم انجام شود یا لازم نیست؟
- شخصی نذر کرده پنج روز پشت سر هم روزه بگیرد، لکن یک روز را فراموش کرده وظیفه چیست؟
- اگر کسی غسل جنابت انجام داد و بعد از مدّتی متوجّه شد که طرف چپ او مانعی از رسیدن آب داشت و بعد از غسل حدث اصغری هم از او سر زده وظیفه چیست؟
- جنینی که بیش از چهار ماه داشته، به ناچار قطعه قطعه میکنند و از رحم خارج میکنند، وظیفه چیست؟
- هرگاه زوجین، در ماه مبارک با یکدیگر شوخی کنند و ترشّح ببینند، وظیفه روزه آنها چگونه است؟
- اگر زخم در محلّ مسح سر باشد و امکان پاک کردن آن نیست، وظیفه چیست؟
- اگر برای بعضی از مراجع تقلید اوّل ماه شوّال ثابت شود و عید فطر را اعلام نمایند ولی حاکم شرع (ولیّ فقیه جامع شرایط) اوّل ماه را اعلام نکند وظیفه مقلّد چیست؟
- کاسبی کالایی را نسیه فروخته و قرار بوده ظرف مدّت دو ماه پرداخت نماید، بدهکار سر موعد آمده و با فروشنده به توافق رسیدند که چند ماه دیگر پرداخت نماید، لذا سال خمسی فروشنده فرا رسیده، آیا فروشنده باید خمس این طلب را محاسبه نماید یا متعلّق به سال خمسی بعد است یا این که هر زمان طلب را وصول کرد باید خمس آن را پرداخت کند؟
- برخی از مادران، فرزندان دختر خود را که به حدّ بلوغ نرسیدهاند با سر و پای برهنه در خیابانها و مجالس در حضور نامحرمان میآورند مستدعی است وظیفه والدین را در قبال فرزندان خود بیان فرموده و این بی اعتنایی نیز چه صورتی دارد؟
- آیا تعیین سر سال بر هر مکلّفی واجب است با اینکه یقین دارد عین مالی یکسال تمام نزد او نمیماند مثلاآذوقه مصرفی منزل که خلال یکی دو ماه مصرف می‌شود و مجدداخریداری می‌شود آیا خمس چنین آذوقهای سال به سال لازم است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر پدر مانع قسم خوردن فرزند بشود و یا اینکه بدون اجازه پدرش قسمی بخورد، تکلیف چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شوهر مانع قسم خوردن همسرش بشود و یا اینکه زن بدون اجازه شوهرش قسمی بخورد، تکلیف چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که قسم می خورد چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟
- [آیت الله بهجت] زنی هستم که مدت سه ماه است پشت سر هم خون می بینم دکترها خون را از جفت می دانند. آیا باید به وظیفه حائض عمل کنم یا مستحاضه؟
- [سایر] دلیل اینکه خداوند در سوره فجر به ده شب قسم خورده چیست؟ آن ده شب چه چیزی است؟ چه زمانی است؟ چرا به عدد ده قسم خورده شده است؟
- [سایر] همسر حضرت ایوب(ع) چه گناهی انجام داده بود که او قسم خورد تا تنبیهش کند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در اثر بیماری سر شخصی بطور کامل معکوس شده و صورتش به پشت برگشته است وظیفه او در نماز چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی که قسم شرعی خورده با آن مخالفت کند و از بجا آوردن مورد قسم خودداری کند آیا باید کفاره بدهد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] من نمیدانم که قبلا قسم خورده ام یا عهد کرده ام و الان آن را شکسته ام آیا باید کفاره قسم را بدهم یا کفاره عهد؟
- [آیت الله بهجت] عادت عددیه خانمی 7 روز است. دو ماه پی در پی است که ایشان 12 روز خون می بیند آیا عادت عددیه سابق ایشان به هم خورده است؟ وظیفه ایشان چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- زنهایی که عادت وقتیّه دارند سه دستهاند: اوّل زنی که دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببیند و بعد از چند روز پاک شود ولی شماره روزهای آن در هر دو ماه یک اندازه نباشد، مثلاً دو ماه پشت سر هم روز اوّل ماه خون بیند ولی ماه اوّل روز هفتم وماه دوم روز هشتم ازخون پاک شود، که این زن باید روز اوّل ماه را عادت حیض خود قرار دهد. دوم زنی که ازخون پاک نمی‌شود ولی دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون او نشانههای حیض را دارد، یعنی غلیظ وسیاه وگرم است و با فشار وسوزش بیرون میآید وبقیه خونهای او نشانه استحاضه را دارد وشماره روزهایی که خون او نشانه حیض دارد، در هر دو ماه یک اندازه نیست مثلاً در ماه اوّل از اوّل ماه تا هفتم و در ماه دوم از اوّل ماه تا هشتم خون او نشانههای حیض وبقیّه نشانه استحاضه را داشته باشد، که این زن هم باید روز اوّل ماه را روز اوّل عادت حیض خود قرار دهد. سوم زنی که دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاک شود ودو مرتبه خون ببیند وتمام روزهایی که خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر نشود ولی ماه دوم کمتر یا بیشتر از ماه اوّل باشد، مثلاً در ماه اوّل هشت روز و در ماه دوم نه روز باشد که این زن هم باید روز اوّل ماه را روز عادت حیض خود قرار دهد.
- زنهایی که عادت وقتیّه وعددیّه دارند سه دستهاند: اوّل زنی که دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببیند و در وقت معیّن هم پاک شود، مثلاً دو ماه پشت سر هم از روز اوّل ماه خون ببیند وروز هفتم پاک شود که عادت حیض این زن از اوّل ماه تا هفتم است. دوم زنی که ازخون پاک نمی‌شود ولی دو ماه پشت سر هم چند روز معیّن مثل اوّل ماه تا هشتم خونی که میبیند نشانههای حیض را دارد، یعنی غلیظ وسیاه وگرم است و با فشار وسوزش بیرون میآید، وبقیه خونهای او نشانههای استحاضه را دارد که عادت او از اوّل ماه تاهشتم می‌شود. سوم زنی که دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببیند و بعد از آن که سه روز یا بیشتر خون دید یک روز یا بیشتر پاک شود ودوباره خون ببیند وتمام روزهاییکه خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر نشودودرهر دو ماه همه روزها که خون دیده و در وسط پاک بوده روی هم یک اندازه باشد که عادت او به اندازه تمام روزهایی است که خون دیده و در وسط پاک بوده است ولازم نیست روزهایی که در وسط پاک بوده در هر دو ماه به یک اندازه باشد، مثلاً اگر در ماه اوّل از روز اوّل ماه تا سوم خون ببیند وسه روز پاک شود ودوباره سه روز خون ببیند و در ماه دوم بعد از آن که سه روز خون دید، سه روز یا کمتر یا بیشتر پاک شود ودوباره خون ببیند ورویهم از نه روز بیشتر نشود، همه حیض است وعادت این زن نه روز می‌شود.
- زنی که در حیض عادت دارد، چه در وقت حیض عادت داشته باشد چه در عدد حیض یا هم در وقت وهم در عدد آن، اگر دو ماه پشت سر هم بر خلاف عادت خود خونی ببیند که وقت آن یا شماره روزهای آن، یاهم وقت وهم شماره روزهای آن یکی باشد، عادتش بر میگردد به آنچه در این دو ماه دیده است، مثلاً اگر از روز اوّل ماه تا هفتم خون میدید وپاک میشده چنانچه دو ماه از دهم تا هفدهم ماه خون ببیند وپاک شود، از دهم تا هفدهم عادت او می‌شود.
- زنهایی که عادت عددیّه دارند سه دستهاند: اوّل زنی که شماره روزهای حیض او در دو ماه پشت سر هم یک اندازه باشد، ولیوقت خون دیدن او یکی نباشد که در این صورت هر چند روزی که خون دیده عادت او می‌شود، مثلاً اگر ماه اوّل از روز اوّل تا پنجم وماه دوم از یازدهم تا پانزدهم خون ببیند، عادت او پنج روز می‌شود. دوم زنی که از خون پاک نمی‌شود ولی دو ماه پشت سر هم چند روز از خونی که میبیند نشانه حیض وبقیّه نشانه استحاضه را دارد وشماره روزهایی که خون نشانه حیض دارد در هر دو ماه یک اندازه است، امّا وقت آن یکی نیست، که در این صورت هر چند روزی که خون او نشانه حیض را دارد، عادت او می‌شود، مثلاً اگر یک ماه از اوّل ما ه تا پنجم وماه بعد از یازدهم تا پانزدهم خون او نشانه حیض وبقیّه نشانه استحاضه را داشته باشد، شماره روزهای عادت او پنج روز می‌شود. سوم زنی که دو ماه پشت سر هم سه روز یا بیشتر خون ببیند و یک روز یا بیشتر پاک شود ودو مرتبه خون ببیند ووقت دیدن خون در ماه اوّل یا ماه دوم فرق داشته باشد، که اگر تمام روزها که خون دیده وروزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر نشود وشماره روزهای آن هم به یک اندازه باشد، تمام روزهایی که در وسط پاک بوده عادت حیض او می‌شود، ولازم نیست روزهایی که در وسط پاک بوده در هر دو ماه به یک اندازه باشد، مثلاً اگر ماه اوّل از روز اوّل ماه تا سوم خون ببیند ودو روز پاک شود ودو باره سه روز خون ببیند وماه دوم از یازدهم تا سیزدهم خون ببیند ودو روز یا بیشتر یا کمتر پاک شود ودوباره خون ببیند وروی هم از هشت روز بیشتر نشود، عادت او هشت روزمیشود.
- کلمات تشهّد باید به عربی صحیح و به طوری که معمول است پشت سر هم گفته شود.
- انسان باید برای تیمّم انگشتر را از دست بیرون آورد و اگر در پیشانییا پشت دستها یا در کف دستها مانعی باشد مثلاً چیزی به آنها چسبیده باشد، باید برطرف نماید.
- اگر احتمال دهد که در پیشانی وکف دستها یا پشت دستها مانعیهست چنانچه احتمال اودر نظر مردم بجا باشد، باید جستجو نماید تا یقین واطمینان کند که مانعی نیست.
- اگر به واسطه خوردن یا آشامیدن عمدی، موالات نماز به هم بخورد، یعنی طوری شود که نگویند نماز را پشت سر هم میخواند، باید نماز را دوباره بخواند.
- تکبیر وحمد وسوره وذکر ودعا را باید طوری بخواند که خودش بشنود وصدق کلام بر او کند و اگر به واسطه سنگینی یا کری گوش یا سر وصدایزیاد نمیشنود، باید طوری بگوید که اگر مانعی نباشد بشنود.
- اگر سلام نماز را فراموش کند وموقعی یادش بیاید که صورت نماز به هم خورده است، احتیاط آنست که دو سجده سهو انجام دهد و بعد نماز را دوباره بخواند و همچنین است اگر کاری کهعمدیوسهوی آن نماز را باطل میکند، مثل پشت به قبله کردن انجام داده باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر از روی فراموشی یا اجبار و اضطرار به قسم عمل نکند کفاره ندارد و قسمی که آدم وسواسی می خورد مثل این که می گوید و الله الآن مشغول نماز می شوم، ولی وسواس مانع می گردد اگر وسواس او طوری باشد که بی اختیار به قسم خود عمل نکند کفاره ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر از روی فراموشی یا اجبار و اضطرار به قسم عمل نکند کفاره ندارد و قسمی که آدم وسواسی می خورد مثل این که می گوید و الله الآن مشغول نماز می شوم، ولی وسواس مانع می گردد اگر وسواس او طوری باشد که بی اختیار به قسم خود عمل نکند کفاره ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] سر سفرهای که در آن شراب خورده می‌شود نباید نشست و خوردن از غذای آن سفره نیز حرام است، بلکه به احتیاط واجب از سفرهای که پیشتر در آن شراب خورده شده است نباید غذا خورد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان از روی فراموشی یا ناچاری یا غفلت به قسم عمل نکند کفاره بر او واجب نیست و همچنین است اگر اکراهش کنند که به قسم عمل ننماید و قسمی که ادم وسواسی می خورد مثل این که می گوید والله الان مشغول نماز می شوم و به واسطه وسواس مشغول نمی شود اگر وسواس او طوری باشد که بی اختیار به قسم عمل نکند کفاره ندارد
- [آیت الله نوری همدانی] اگر انسان از روی فراموشی ، یا ناچاری به قَسَم عمل نکند ، کفّاره بر او واجب نیست ، و همچنین است اگر مجبورش کنند که به قَسَم عمل ننماید . و قسمی که آدم وسواسی می خورد ، مثل اینکه می گوید وَالله الان مشغول نماز می شوم و به واسطة وسواس مشغول نمی شود ، اگر وسواس او طوری باشد که بی اختیار به قَسَم عمل نکند کفّاره ندارد .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان از روی فراموشی یا ناچاری یا ندانستن؛ به قسم عمل نکند؛ کفاره بر او واجب نیست و همچنین است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننماید. و قسمی که آدم وسواسی می خورد؛ مثل اینکه می گوید واللّه الان مشغول نماز می شوم و به واسطه وسواس مشغول نمی شود؛ اگر وسواس او طوری باشد که بی اختیار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر انسان از روی فراموشی، یا ناچاری به قسم عمل نکند، کفاره بر او واجب نیست، و همچنین است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننماید. و قسمی که آدم وسواسی می خورد، مثل این که می گوید والله الآن مشغول نماز می شوم و بواسطه وسواس مشغول نمی شود، اگر وسواس او طوری باشد که بی اختیار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر انسان از روی فراموشی، یا ناچاری به قسم عمل نکند کفاره بر او واجب نیست. و هم چنین است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننماید. و قسمی که آدم وسواسی می خورد، مثل این که می گوید والله الآن مشغول نماز می شوم، و به واسطه وسواس مشغول نمی شود، اگر وسواس او طوری باشد که بی اختیار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زنهای حائض بر شش قسماند: اول: صاحب عادت وقتیه و عددیه و آن زنیست که دو ماه پشت سر هم از وقت معیّن خون حیض ببیند و شماره روزهای حیض او هم در هر دو ماه به یک اندازه باشد، مثل آن که دو ماه پشت سر هم از اول ماه تا هفتم خون حیض ببیند. دوم: صاحب عادت وقتیه و آن زنیست که دو ماه پشت سر هم از وقت معیّن حیض ببیند، ولی شماره روزهای حیض او در هر دو ماه به یک اندازه نباشد؛ مثلاً دو ماه پشت سر هم از روز اول ماه خون ببیند، ولی ماه اول روز ششم و ماه دوم روز هفتم از خون پاک شود. سوم: صاحب عادت عددیه و آن زنیست که شماره روزهای حیض او در دو ماه پشت سر هم به یک اندازه باشد، ولی وقت دیدن آن دو خون یکی نباشد، مثل آن که ماه اول از اول ماه تا آخر روز هفتم و ماه دوم از هفتم تا آخر روز سیزدهم خون ببیند. چهارم: مبتدئه و آن زنیست که دفعه اول خون دیدن او است. پنجم: مضطربه و آن زنیست که چند ماه خون دیده ولی عادت معیّنی پیدا نکرده، یا عادتش بهم خورده و عادت تازهای پیدا نکرده است. ششم: ناسیه و آن زنیست که عادت خود را فراموش کرده است. و هر کدام اینها احکامی دارند که در مسائل آینده گفته می‌شود:
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . زن های حایض بر شش قسمند: اول صاحب عادت وقتیه و عددیه و آن زنی است که دو ماه پشت سر هم در وقت معین، خون حیض ببیند و شماره روزهای حیض او هم در آن دو ماه یک اندازه باشد، مثل آن که دو ماه پشت سر هم از اول ماه تا هفتم خون ببیند. دوم صاحب عادت وقتیه و آن زنی است که دو ماه پشت سر هم در وقت معین، خون حیض ببیند ولی شماره روزهای حیض او در آن دو ماه یک اندازه نباشد، مثلاً دو ماه پشت سر هم از روز اول ماه خون ببیند ولی ماه اول روز هفتم و ماه دوم روز هشتم از خون پاک شود. سوم صاحب عادت عددیه و آن زنی است که شماره روزهای حیض او در دو ماه پشت سر هم به یک اندازه باشد، ولی وقت دیدن آن دو خون یکی نباشد مثل آن که ماه اول از پنجم تا دهم و ماه دوم از دوازدهم تا هفدهم خون ببیند. چهارم مضطربه و آن زنی است که چند ماه خون دیده ولی عادت معینی پیدا نکرده، یا عادتش به هم خورده و عادت تازه ای پیدا نکرده است. پنجم مبتدئه و آن زنی است که دفعه اول خون دیدن او است. ششم ناسیه و آن زنی است که عادت خود را فراموش کرده است. و هر کدام اینها احکامی دارند که در مسائل آینده گفته می شود.