دیه
دیه دارای دو معنی لغوی_ به معنای راندن و رد کردن _و اصطلاحی_ به معنای مالی که در صورت وقوع جنایت باید ادا شود_ است و از آن در معنی اصطلاحی به خون بها و دیه مقدَّر نیز تعبیر می شود.
کسی بدن کسی را طوری ضربه زده که دیه واجب شده حال دیه فقط باید طلای سکّه‌دار باشد یا طلای معمولی هم می‌شود و قیمت طلای سکّه‌دار می‌شود داد و درحال حاضر طلای سکّه‌دار چه طلائی است؟
طلای مسکوک همان سکّه بهار آزادی است که بعد از آنکه دیه مشخص شد با رضایت مجنی علیه می‌توان به پول تبدیل کرد.
طلای مسکوک همان سکّه بهار آزادی است که بعد از آنکه دیه مشخص شد با رضایت مجنی علیه می‌توان به پول تبدیل کرد.
عنوان سوال:
کسی بدن کسی را طوری ضربه زده که دیه واجب شده حال دیه فقط باید طلای سکّه‌دار باشد یا طلای معمولی هم می‌شود و قیمت طلای سکّه‌دار می‌شود داد و درحال حاضر طلای سکّه‌دار چه طلائی است؟
پاسخ:
طلای مسکوک همان سکّه بهار آزادی است که بعد از آنکه دیه مشخص شد با رضایت مجنی علیه می‌توان به پول تبدیل کرد.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی به سر دیگری ضربه زده است که آن ضربه موجب جراحت پوست سر نشده، ولی منجر به خونریزی مغزی مضروب شده است. آیا ضارب باید به حکم مأمومه ثلث دیه را بپردازد یا ارش بدهد؟
- [آیت الله بهجت] کسی که یک عدد زنجیر طلای گران قیمت به مادرش هدیه نموده است، با توجّه به این که امکان مالی اهداءکننده طوری نبوده است که بتواند چنین طلایی را تهیّه نماید و احتمال قوی است که از دزدی باشد. مرقوم فرمایید مصرف و تصرّف در این طلا چگونه می باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا در قرنیّه ای که از بدن میّت جدا شده و به بدن انسان دیگری پیوند زده می شود و در حالی که این کار غالباً بدون اجازه اولیاء میّت انجام می شود، دیه واجب است؟ و بر فرض وجوب، مقدار دیه هر یک از چشم و قرنیّه چقدر است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در ساق پا و ساعد دست دو استخوان به نام های درشت نی و نازک نی وجود دارد، چنانچه با یک ضربه، هردو استخوان شکسته شود. آیا برای هردو یک دیه واجب است یا برای هرکدام یک دیه لازم است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر بر سر موضوعی خانمی از شوهرش اطاعت نکند و سپس مشاجره ای بین آنها صورت گیرد و بر اثر ضربه هایی که آقا به خانم وارد می آورد بدن خانم کبود شود آیا دیه واجب می شود ؟ اگر بله به چه مقدار؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شخصی عمداً با چاقو یا مانند آن، جراحت جائفه ای به شخصی وارد کند، و در اثر آن ضربه، صدمه ای به طحال، یا قلب، یا سایر امحاء و احشاء وی وارد شود، که طبق نظریّه پزشکی قانونی، نقص عضوی در داخل بدن ایجاد گردد، آیا علاوه بر ثلث دیه کامله، که دیه مقدّر جائفه است، برای صدمات دیگر هم ارش در [ 463 ] نظر گرفته می شود؟ اگر نقایص فوق به صورت شبه عمد، مثل تصادف باشد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شخصی عمداً با چاقو یا مانند آن، جراحت جائفه ای به شخصی وارد کند، و در اثر آن ضربه، صدمه ای به طحال، یا قلب، یا سایر امحاء و احشاء وی وارد شود، که طبق نظریّه پزشکی قانونی، نقص عضوی در داخل بدن ایجاد گردد، آیا علاوه بر ثلث دیه کامله، که دیه مقدّر جائفه است، برای صدمات دیگر هم ارش درنظر گرفته می شود؟ اگر نقایص فوق به صورت شبه عمد، مثل تصادف باشد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] احتراماً نظر به اینکه شغل بنده طلا فروشی میباشد و ظاهراً دو نوع طلا از نظر خرید و فروش داریم: نوع اوّل: طلائی که عیار آن مشخص و طبق عیار مشخص معامله می‌شود. نوع دوّم: طلائیکه با شمارش - که آن شماره هم جزء عیار میباشد - خرید و فروش می‌شود مثلاً طلای شماره 745 را به قیمت طلای شماره 742 از همکار آگاه خریداری نموده و همین شماره 742 را به شخص همکار آگاه به شماره 745 میفروشیم لذا مستدعی است نظر مبارک را در مورد اینگونه معاملات بفرمائید؟ آیا تفاوت در شماره و سود فروش طلاء جایز میباشد یا خیر؟ در صورت امکان طریقه صحیح خرید و فروش طلای فرسوده با همین شمارههای عنوان شده را ذیلاً مرقوم فرمائید.
- [آیت الله جوادی آملی] اگر شخصی نا محرم در حمام یا استخر مصدوم شده باشد آیا پوشاندن بدن وی، پیش از نجات در صورتی که پوشاندن برایش مضر باشد، مثل گرما زده باز هم واجب است؟ همچنین اگر پوشاندن بدن باعث تأخیر در نجات مصدوم و یا منجر به مرگ وی شود، چطور؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در خصوص جنایت بر میّت بفرمایید: الف) آیا سوزاندن کامل بدن میّت دیه دارد؟ ب) در صورت مثبت بودن پاسخ، میزان آن چقدر است؟ ج) در فرض فوق، آیا جانی علاوه بر دیه، تعزیر نیز می شود؟ د) در موارد وجوب دیه، آیا بین عمدی و غیر عمدی بودن جنایت تفاوتی هست؟ ه) آیا در مقدار دیه، بین میّت زن و مرد تفاوتی وجود دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر انسان کاری کند که زن حامله سقط کند، و آن سقط آزاد و محکوم به اسلام باشد، چنانچه چیزی که سقط شده نطفه باشد، دیهاش بیست مثقال شرعی طلای سکّه‌دار است، که هر مثقال آن 18 نخود میباشد، و اگر علقه یعنی خون بسته باشد، چهل مثقال است، و اگر مضغه یعنی پاره گوشت باشد، شصت مثقال و اگر استخوان شده باشد، هشتاد مثقال و اگر گوشت آورده ولی هنوز روح در او دمیده نشده، صد مثقال، و اگر روح در او دمیده شده، چنانچه پسر باشد دیه او هزار مثقال و اگر دختر باشد، دیه او پانصد مثقال شرعی طلای سکهدار است و در جمیع این صور اگر عوض هر یک مثقال طلا ده درهم نقره بدهد کافی است.
- اگر چیزی را که غصب کرده به طوری تغییر دهد که از اوّلش بهتر شود، وصاحب مال بگوید باید آن را بصورت اوّل درآوری، واجب است آن را بصورت اوّلش در آورد و چنانچه قیمت آن به واسطه تغییر دادن از اوّلش کمتر شود، باید تفاوت آن را به صاحبش بدهد پس طلایی را که غصب کرده اگر گوشواره بسازد وصاحب آن بگوید باید به صورت اوّلش درآوری، در صورتی که بعد از آب کردن، قیمت آن پیش از گوشواره ساختن کمتر شود، باید تفاوت آن را بدهد و چنانچه کمی قیمت آن مستند به نقص در عین یا در صفت طلا باشد، وامّا اگر از جهت اختلاف قیمت بازار باشد، ضامن نیست.
- اگر دو نفر گنجی پیدا کنند که قیمت آن به نصاب گنج که 20 مثقال طلای شرعی است، برسد، اگرچه سهم هریک آنان به این مقدار نباشد، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهند.
- جائز نیست بدن مرده مسلمان را تشریح کردن و اگر تشریح کنند، بر گردن تشریح کننده دیه لازم می‌شود به طوری که تفصیل آن را در کتاب دیات بیان کردهایم.
- اگر کسی بچهای را طوری بزند که دیه واجب شود، دیه مال طفل است و اگر مرده باید به ورثه او بدهد و چنانچه مثلاً پدر بچه به قدری او را بزند که بمیرد، دیه او را ورثه دیگرش میبرند و به خود پدر از دیه چیزی نمیرسد.
- اگر چیزی را که غصب کرده به طوری تغییر دهد که از اوّلش بهتر شود مثلاً طلایی را که غصب کرده گوشواره بسازد، چنانچه صاحب مال بگوید مال را به همین صورت بده، باید به او بدهد ونمیتواند برایزحمتی که کشیده مزد بگیرد، بلکه بدون اجازه مالک حقّ ندارد آن رابهصورت اوّلش در آورد و اگر بدون اجازه او آن چیز را مثل اوّلش کند،باید مزد ساختن آن را به صاحبش بدهد بلکه تفاوت قیمت هم را ضامناست.
- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود وبامید این که قیمت آن بالاتر رود نگاهدارد ونفروشد تا این که قیمتش پایین آید، چنانچه به اندازهای نگهداشته که تجّار معمولاً برای گران شدن جنس آن را نگاهمیدارند به شرط این که سال او تمام نشود، خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست بلکه همچنین است اگر نگهداریش غیر معمولی باشد ولی اگر سال آن گذشته بنابر احتیاط باید خمس آن داده شود.
- اگر بر جایی از بدن، آیه قرآن یا اسم خداوند تعالی نوشته شده باشد، بنابر احتیاط واجب اگر ممکن است باید آن را از بین ببرد و اگر ممکن نیست، باید وضو وغسل را ارتماسی انجام دهد، و چنانچه بخواهد وضو یا غسل راترتیبیبجا آورد، باید آب را طوری به بدن برساند که دست او به نوشته نرسد.
- اگر چند زخم در بدن باشد و به طوری نزدیک هم باشند که یک زخم حساب شود تا وقتی همه خوب نشدهاند، نماز خواندن با خون آنها اشکال ندارد، ولی اگر به قدری از هم دور باشند که هر کدام یک زخم حساب شوند، هر کدام که خوب شد بنابر احتیاط واجب باید برای نماز، بدن و لباس را از خون آن آب بکشد.
- در غسل باید موهای کوتاهی را که جز بدن حساب می‌شود، بشوید وشستن موهای بلند واجب نیست، بلکه اگر آب را طوری به پوست برساند که آنها تر نشوند، غسل صحیح است ولی اگر رساندن آب به پوست بدون شستن آنها ممکن نباشد باید آنها را بشوید که آب به بدن برسد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر انسان کاری کند که زن حامله سقط کند، گناه کرده است و اگر آن جنین محکوم به اسلام باشد، دیه آن به شرح زیر میباشد: اوّل: اگر جنین به صورت (نُطْفه) باشد، دیه آن بیست مثقال شرعی طلای سکّه‌دار است. دوم:اگر به صورت (عَلَقه) (خون بسته شده) باشد، دیه آن چهل مثقال شرعی طلای سکّه‌دار است. سوم:اگر به صورت (مُضْغه) (یک پاره گوشت) باشد، دیه آن شصت مثقال شرعی طلای سکّه‌دار است. چهارم:اگر به صورت استخوان شده باشد، دیه آن هشتاد مثقال شرعی طلای سکّه‌دار است. پنجم:اگر روی استخوان گوشت روییده و صورت بندی شده باشد، ولی هنوز روح نداشته باشد، دیه آن یکصد مثقال شرعی طلای سکّه‌دار است. ششم:اگر روح در آن دمیده شده باشد، چنانچه جنین پسر باشد، دیه او یک هزار مثقال شرعی طلای سکّه‌دار است و اگر دختر باشد، دیه او پانصد مثقال شرعی طلای سکّه‌دار است و در این صورت بنابر احتیاط، کفّاره قتل نیز بر عهده ساقط کننده میآید.
- [آیت الله بروجردی] احتیاط واجب آن است که هیجده نخود طلای کفاره را سکهدار بدهد و اگر ممکن نباشد قیمت آن را هم می‌توان داد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . نصاب گنج در غیر طلا و نقره بنابر احتیاط 105 مثقال نقره سکهدار یا 15 مثقال طلای سکهدار است، یعنی اگر قیمت چیزی را که از گنج به دست میآورد، بعد از کمکردن مخارجی که برای آن کرده به یکی از این دو نصاب برسد، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد، و اما نصاب گنج طلا، 15 مثقال طلای سکهدار، و گنج نقره 105 مثقال نقره سکهدار است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر طلای سکهدار ممکن نباشد، پولی به قیمت آن داده شود و اگر قیمت طلا در وقتی که جماع کرده با وقتی که میخواهد به فقیر بدهد فرق کرده باشد، قیمت وقتی را که میخواهد به فقیر بدهد حساب کند.
- [آیت الله خوئی] اگر طلای سکهدار ممکن نباشد، قیمت آن را بدهد، و اگر قیمت طلا در وقتی که جماع کرده با وقتی که میخواهد به فقیر بدهد فرق کرده باشد، قیمت وقتی را که میخواهد به فقیر بدهد حساب کند.
- [آیت الله خوئی] اگر به صورت کسی سیلی یا چیز دیگر بزند به طوری که صورت او سرخ شود، باید یک مثقال و نیم شرعی طلای سکهدار که هر مثقال 18 نخود است بدهد و اگر کبود شود، سه مثقال. و اگر سیاه شود، باید شش مثقال شرعی طلای سکّه‌دار بدهد ولی اگر جای دیگر بدن کسی را به واسطة زدن سرخ یا کبود یا سیاه کند، باید نصف آنچه را که گفته شد بدهد.
- [آیت الله نوری همدانی] نصاب معدن بنابر احتیاط 105 مثقال معمولی نقرة سکّه دار یا 15 مثقال معمولی طلای سکّه دار است ، یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده ، بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده به 105 مثقال نقرة سکّه ار یا 15 مثقال طلای سکّه دار برسد بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد .
- [آیت الله وحید خراسانی] نصاب معدن پانزده مثقال معمولی طلای مسکوک است یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون اورده به پانزده مثقال طلای مسکوک برسد بعد از کم کردن مخارجی که کرده است باید خمس باقی مانده را بدهد
- [آیت الله خوئی] نصاب معدن 15 مثقال معمولی طلای مسکوک است، یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده، به 15 مثقال طلای مسکوک برسد، باید خمس آنچه را که پس از کم کردن مخارجی که کرده است باقی میماند، بدهد.
- [آیت الله بهجت] سودی که از معدن برده، اگر قیمت آن به 15 مثقال طلای سکهدار نرسد، بنابر اقوی خمس آن در صورتی لازم است که بهتنهایی یا با منفعتهای دیگر کسب او، از مخارج سالش زیاد بیاید.