جنایت
جِنایت، اصطلاحی در فقه و حقوق ، به معنای وارد کردن هرگونه صدمه به تمامیت جسمانی افراد، که کیفری شرعی، مانند قصاص یا دیه ، دارد.
آیا پرداخت دیه جنایت بر میّت به صورت حالّ است یا مؤجّل؟
دیه جنایت بر میّت به صورت حالّ است زیرا تأجیل خلاف اصل است مگر در مواردی که نصّ بر آن شده باشد و لذا در مواردی که خلاف اصل است اکتفاء به مورد نصّ می‌شود و این مورد از موارد منصوصه نیست
دیه جنایت بر میّت به صورت حالّ است زیرا تأجیل خلاف اصل است مگر در مواردی که نصّ بر آن شده باشد و لذا در مواردی که خلاف اصل است اکتفاء به مورد نصّ می‌شود و این مورد از موارد منصوصه نیست
پاسخ:
دیه جنایت بر میّت به صورت حالّ است زیرا تأجیل خلاف اصل است مگر در مواردی که نصّ بر آن شده باشد و لذا در مواردی که خلاف اصل است اکتفاء به مورد نصّ می‌شود و این مورد از موارد منصوصه نیست
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در مورد ارش بفرمائید : الف - آیا پرداخت ارش همانند پرداخت دیه مؤجّل است یا فوری؟ ب - در صورت تأجیل مهلت پرداخت، در موارد عمد، شبه عمد و خطای محض چگونه است؟
- اگر به میّتی جنایت وارد شود، آیا دیه دارد و اگر دارد به چه کسی میرسد؟
- چنانچه جنایت وارده فاقد دیه مقدّره باشد ارش آن چگونه محاسبه میگردد؟
- چنانچه فرد محکوم به پرداخت دیه فوت نماید و ورثه او قادر به پرداخت دیه مذکور نباشند، آیا میتوان آن را از بیت المال پرداخت نمود؟
- درباره ماهیّت دیه بفرمائید : الف - آیا جعل دیه از طرف شارع مقدّس بعنوان مجازات بوده یا نوعی خسارت تلّقی شده است؟ ب - آیا عمد، شبه عمد یا خطای محض بودن جنایت در پاسخ به سئوال فوق تأثیری دارد؟
- در موارد لزوم پرداخت فاضل دیه چنانچه اولیاء دم خواهان قصاص باشند و با وجود تمکّن مالی، از پرداخت فاضل دیه خودداری کنند و باعث تأخیر اجرای حکم قصاص شوند بفرمائید : الف - آیا حاکم شرع میتواند ولیّ دم را به پرداخت فاضل دیه مجبور کند؟ ب - در این فرض تبدیل قصاص به دیه چه حکمی دارد؟ ج - اگر تبدیل قصاص به دیه جایز باشد، آیا رضایت یا عدم رضایت جانی در این امر تأثیری دارد؟
- اگر پرداخت کننده دیه، در پرداخت تا مدّت دو سال تعلّل ورزید، آیا باید قیمت تعیین شده را پرداخت کند یا قیمت یوم الاداء را؟
- اگر کسی مقدّمات جنایت را آماده کند ولی موفّق به جنایت نشود، تعزیر می‌شود؟
- در مواردی که قاتل معیّن است امّا مقتول (مستحقّ دیه) بین دو نفر مردّد باشد بفرمائید نحوه پرداخت دیه به اولیاء دم چگونه است؟
- آیا آماده کردن مقدّمات جنایت از جانب شخصی، برای آن که دیگری جنایت را انجام بدهد تعزیر دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] پرداخت دیه ی جنایت بر میّت از جهت حالّ یا مؤجّل بودن چگونه است؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا پرداخت دیه جنایت بر میت به صورت حال است یا مؤجل؟ - در صورت تأجیل، مهلت پرداخت آن چقدر است؟
- [آیت الله نوری همدانی] در مورد ارش بفرمائید: الف - آیا پرداخت ارش همانند پرداخت دیه مؤجل است یا فوری؟
- [آیت الله نوری همدانی] در خصوص جنایت بر میّت بفرمائید:الف - آیا سوزاندن کامل بدن میّت دیه دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در خصوص جنایت بر میّت بفرمایید: الف) آیا سوزاندن کامل بدن میّت دیه دارد؟ ب) در صورت مثبت بودن پاسخ، میزان آن چقدر است؟ ج) در فرض فوق، آیا جانی علاوه بر دیه، تعزیر نیز می شود؟ د) در موارد وجوب دیه، آیا بین عمدی و غیر عمدی بودن جنایت تفاوتی هست؟ ه) آیا در مقدار دیه، بین میّت زن و مرد تفاوتی وجود دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در خصوص جنایت بر میّت بفرمایید: الف) آیا سوزاندن کامل بدن میّت دیه دارد؟ ب) در صورت مثبت بودن پاسخ، میزان آن چقدر است؟ ج) در فرض فوق، آیا جانی علاوه بر دیه، تعزیر نیز می شود؟ د) در موارد وجوب دیه، آیا بین عمدی و غیر عمدی بودن جنایت تفاوتی هست؟ ه) آیا در مقدار دیه، بین میّت زن و مرد تفاوتی وجود دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] فقها در مورد ازاله بکارت در اثر زنا مهر المثل را معین کرده اند. نحوه محاسبه آن چگونه است؟ و آیا نحوه پرداخت آن بصورت حال است یا مانند دیه مؤجّل است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا در جنایت عمدی میتواند برای قسمتی از جنایت طلب قصاص کرده و برای بخش دیگر دیه بگیرد؟
- [آیت الله بهجت] 2) در فرض فوق، اگر گروهی به گروهی جنایت متعدّد وارد کنند و ضارب هر جنایت معیّن نباشد، حکم دیه چگونه است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر جانی و مجنیّ علیه هر دو صغیر باشند، آیا تقاضای قسامه عاقله مجنیّ علیه برای اثبات جنایت خطایی صغیر پذیرفته می شود؟ آیا در فرض فوق می توان عاقله جانی را محکوم به پرداخت دیه نمود؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- جائز نیست بریدن عضوی از اعضأ بدن مرده مسلمان مانند چشم و یا عضو دیگر بمنظور پیوند زدن آن عضو به بدن شخص زنده دیگر وقطع کننده ملزم است که دیه آن عضو را با اجازه حاکم شرع صرف حج یا سایر خیرات ومبّرات خود میّت نماید، ولی چنانچه زنده ماندن یک فرد مسلمان متوقّف گردد که عضو بدن مرده مسلمانی را ببرند و به او پیوند زنند، جائز است بریدن آن عضو ولیقطع کننده باید دیه آن را بپردازد و در هر دو صورت پیوند زدن عضو قطع شده به بدن دیگری اشکال ندارد وپس از پیوند چون جزو بدن شخص زنده میگردد، احکام بدن زنده بر او جاری است. و ظاهر این است که جائز نباشد شخصی در حال حیات خود وصیت کند که پس از مردن او عضوی از اعضأ او را قطع کنند و به دیگری پیوند زنند و در این صورت بریدن عضو آن میّت دیه دارد.
- اگر زنده ماندن یک مسلمانی متوقّف شود به تشریح بدن مرده مسلمانی وتشریح بدن غیر مسلمان و یا مشکوک الاسلام ممکن نباشد و راه دیگری برای زنده نگه داشتن آن مرد مسلمان نباشد، در این صورت جائز است که بدن مرده مسلمان را تشریح کنند ونسبت به لزوم پرداخت دیه در چنین صورت در باب دیات ذکر شده است.
- دیه چند چیز مثل دیه کشتن است که مقدار آن در مسأله پیش گفته شد. اوّل - آن که دو چشم کسی را کور کند، یا چهار پلک چشم او را از بین ببرد و اگر یک چشم او را کور کند، باید نصف دیه کشتن را بدهد. دوم - دو گوش کسی را ببرد، یا کاری کند که هر دو گوش او کر شوند و اگر یک گوش او را ببرد یا کر کند، باید نصف دیه کشتن را بدهد و اگر نرمه گوش او را ببرد، احوط این است که با او صلح نماید گرچه دادن ثلث دیه کامل کفایت میکند. سوم - تمام بینی یا نرمه بینی کسی را ببرد. چهارم - زبان کسی را از بیخ ببرد و اگر مقداری از آن را ببرد باید به نسبت مخارج حروفی که به جهت قطع زبان از بین رفته است ملاحظه نماید ودیه تمام را نسبت بمخارج حروف تقسیم کنند ونسبت آن مقدار را بدهد واولی این است که با مقداری که در ملاحظه مساحت یعنی نصف یا ثلث یا ربع ومانند اینها واجب می‌شود، ملاحظه نموده هرکدام بیشتر است آن را بدهد. پنجم - تمام دندانهای کسی را از بین ببرد و در صورتی که بعضی از دندانها را ازبین ببرد در صورتی که صاحب دندان مرد باشد باید برای هر دندانی از دندانهای جلو که دوازده عدد است پانصد درهم دیه بدهد و برای هر یک از دندانهای دیگر که شانزده عدد است دویست وپنجاه درهم بدهد و اگر زن باشد دیه آن تا به مقداریکه به ثلث دیه نرسد با دیه مرد مساوی است و در صورتی که به ثلث برسد، دیه دندانهای او نصف دیه دندانهای مرد است. ششم - هر دو دست کسی را از بند جدا کند و اگر یک دست را از بند جدا کند، باید نصف دیه کشتن او را بدهد. هفتم - ده انگشت کسی را ببرد ودیه هر انگشت یک دهم دیه کشتن است، ودیه در زن اگر به ثلث برسد نصف دیه مرد است. هشتم - هر دو پستان زنی را ببرد و اگر یکی از آنها را ببرد، باید نصف دیه کشتن او را بدهد. نهم - هر دو پای کسی را تا مفصل یا همه ده انگشت پا را ببرد ودیه هر انگشت پا مثل دیه آن انگشت از دست است. دهم - تخمهای مردی را از بین ببرد. یازدهم - طوری به کسی آسیب برساند که عقل او از بین برود، و اگر پشت کسی را طوری بشکند که دیگر درست نشود باید تمام دیه را بدهد.
- اگر کسی زن حامله را بکشد، باید دیه زن وبچه را بدهد.
- نمازگزار باید از میّت دور نباشد، ولی کسی که نماز میّت را به جماعت میخواند، اگر از میّت دور باشد، چنانچه صفها به یکدیگر متصل باشد، اشکال ندارد.
- کسی که مسّ میّت کرده یعنی جایی از بدن خود را به بدن میّت رسانده، میتواند بدون غسل مسّ میّت روزه بگیرد، و اگر در حال روزه هم میّت را مسّ نماید، روزه او باطل نمیشود.
- نمازگزار باید مقابل میّت بایستد، ولی اگر نماز بجماعت خوانده شود وصف جماعت از دو طرف میّت بگذرد، نماز کسانی که مقابل میّت نیستند اشکال ندارد.
- مکروه است بر میّت چند مرتبه نماز بخوانند، ولی اگر میّت اهل علم وتقوی باشد مکروه نیست.
- اگر چند میّت را مسّ کند یا یک میّت را چند بار مسّ نماید، یک غسل کافی است.
- بین میّت ونمازگزار باید پرده ودیوار یا چیزی مانند اینها نباشد ولیاگر میّت در تابوت ومانند آن باشد، اشکال ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی به عمد جنایتی کرده، پرداختن دیه یا ارش و غرامت مانند جنایت خطای ی جزء هزینه او شمرده می شود; اما اگر کسی بی مبالات است و مال یا جان مردم را از بین می برد و مجبور می شود کفاره، دیه و غرامت بپردازد، بعید است این هزینه ها جزء هزی نه او محسوب شود و در این گونه موارد نیز باید خمس آن را بپردازد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه خود میت در حال حیات اجازه داده باشد که اعضای او را برای پیوند در اختیار دیگران بگذارند یا اولیاء میت بعد از وفات او اجازه دهند، حکم دیه و سایر احکام تغییر نمی کند و احتیاط آن است که دیه را در هر حال بپردازند.
- [امام خمینی] اگر حفظ جان مسلمانی موقوف باشد بر پیوند عضوی از اعضای میت مسلمانی، جایز است قطع آن عضو، و پیوند آن، و بعید نیست دیه داشته باشد، و آیا دیه بر قطعکننده است یا بر مریض، محل اشکال است، لکن میتواند طبیب با مریض قرار دهد که او دیه را بدهد و اگر حفظ عضوی از مسلمان موقوف باشد بر قطع عضو میت، در این صورت بعید نیست جایز نباشد و اگر قطع کند دیه دارد، لکن اگر میت در حال زندگی اجازه داد ظاهراً دیه ندارد، لکن جواز شرعی آن، محل اشکال است و اگر خود او اجازه نداد، اولیای او بعد از مرگش نمیتوانند اجازه بدهند و دیه از قطعکننده ساقط نمیشود، و معصیتکار است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر حفظ جان مسلمانی متوقّف بر پیوند عضوی از اعضای میّت مسلمان به بدن او باشد، قطع و پیوند آن عضو جایز است و دیه ندارد.
- [آیت الله سیستانی] کالبدشکافی بدن میت مسلمان مرده جایز نیست، و اگر کسی چنین کند به تفصیلی که در کتاب دیات آمده است بر او دیه واجب است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] برادران یا خواهران مادری و فرزندان آنها و هر کس که به جهت برادری یا خواهری مادری با میّت قرابت دارد، از دیه ارث نمیبرد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] دادن کفن میت بر خویشان او واجب نیست، اگر چه پرداخت مخارج او در حال زندگی بر آنان واجب باشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر سر میّت را ببرد دیهاش صد مثقال شرعی طلا است ولی اگر اعضای او را قطع کند یا جراحتی بر او وارد کند، تعیین آن با حاکم شرع است. و در هر صورت این دیه به ورثه نمیرسد و صرف خیرات برای میّت میگردد و ادای دین میّت نیز از آن جایز است.
- [آیت الله مظاهری] اگر حفظ جان مسلمانی یا عضوی از او بر پیوند عضوی از اعضای میّت مسلمانی متوقف باشد قطع و پیوند آن عضو با اذن آن میّت قبل از مردن یا اذن ولیّ او یا حاکم شرع بعد از مردن او جایز است و دیه هم ندارد و اگر آن میّت غیر مسلمان باشد اذن هم لازم نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر میّت هیچ وارثی نداشته باشد، همه مال او متعلّق به امام مسلمین است که در زمان غیبت باید به فقیه جامعالشرایط پرداخت شود.