امکان
امکان ، در یکی از کاربردهایش از مواد ثلاث، قسیم وجوب و امتناع ذاتی و به معنای سلب ضرورت وجود و عدم از ماهیت من حیث هی میباشد.
اگر مریض صعب العلاجی را با اذن خودش منجمد کنند به احتمال اینکه بعداً امکان معالجه داشته باشد جایز است؟
اگر صدق مرگ کند جایز نیست که شخص منجمد گردد ولی اگر صدق مرگ نمی‌کند و غرض اهمّی که عقلاء بر آن عنایت می‌کنند وجود دارد و ضرورتی هم در کار باشد دلیلی بر منع نداریم.
اگر صدق مرگ کند جایز نیست که شخص منجمد گردد ولی اگر صدق مرگ نمی‌کند و غرض اهمّی که عقلاء بر آن عنایت می‌کنند وجود دارد و ضرورتی هم در کار باشد دلیلی بر منع نداریم.
عنوان سوال:
اگر مریض صعب العلاجی را با اذن خودش منجمد کنند به احتمال اینکه بعداً امکان معالجه داشته باشد جایز است؟
پاسخ:
اگر صدق مرگ کند جایز نیست که شخص منجمد گردد ولی اگر صدق مرگ نمی‌کند و غرض اهمّی که عقلاء بر آن عنایت می‌کنند وجود دارد و ضرورتی هم در کار باشد دلیلی بر منع نداریم.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در بعضی از موارد برای معالجه بیمار باید رضایت بگیرند تا ضمان متوجّه دکتر نشود، حالا اگر وضعیت بیمار یا مصدوم طوری بود که پزشک باید فوراآن را عمل جرّاحی کند و این کار را کرد امّا مصدوم از بین رفت، آیا پزشک که بدون اذن چنین کاری، کرده ضامن است؟
- محقّقان علم پزشکی برای کشف داروها و روشهای جدید درمان و یا کاهش هزینه درمان بیماریهای مختلف اقدام به انجام آزمایشهائی بر روی بیماران به دو روش مینمایند : 1 - دارو درمانی 2 - روش دارونما (در این روش مریض تصوّر میکند موّاد مصرفی که پزشک به او میدهد موجب بهبودی او میشود و حال آنکه در واقع دارویی در کار نبوده و صرفاً جهت بررسی تأثیر تلقین به کار گرفته میشود) این آزمایشها که بیشتر در مورد بیماریهای مهلک و صعب العلاج مانند سرطان، ایدز و... انجام میشود در برخی موارد موجب آسیب دیدن یا تأخیر در بهبودی بیماران مورد آزمایش میگردد.با عنایت به مطلب مذکور بفرمائید : انجام چنین آزمایشهایی که برای پیشرفت علم پزشکی انجام میگیرد از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
- آیا جایز است برای کسی که بر تقلید از میّت باقی مانده است در مسائل مستحدثه به فتوای مجتهدش عمل کند در حالیکه نمیتواند نظر مجتهد میّت را بدست بیاورد و آیا در اینگونه مسائل هم باید از اعلم تقلید کند و اگر امکان شناخت اعلم نباشد وظیفه چیست؟
- شخصی بر اساس بیّنه شرعیّه، یعنی دو مجتهد عادل که گفتهاند زید جایز التقلید است بر اساس همین بیّنه افراد زیادی را ارجاع به زید داده و بعد برای این مبلّغ علم یا ظنّ حاصل شده و یا احتمال میدهد که عمرو اعلم است حال آیا لازم است که به آن افراد مرجوع اعلام کند یا نه؟
- بنا به گفته بزرگان محلّی زمینهای کشاورزی و مسکونی آنجا وقف اولاد ذکور میباشد قابل ذکر است که نه دارای سند (وقف نامه) است و نه در اداره اوقاف ثبت شده آیا حرف و گفتار معتمدین کفایت میکند، در صورت صدق وقف از شهادت بزرگان، ساختن مسجد چه حکمی دارد و در صورت عدم امکان تصرّف آیا فروش و تبدیل آن به احسن جایز است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] شخصی نیاز فوری به عمل جراحی دارد و اگر بخواهند از ولیّ او اذن بگیرند وقت نیست و احتمال خطر برای مریض دارد. چنان چه بدون اذن ولیّ عمل جرّاحی انجام گیرد و منجر به مرگ مریض شود، از نظر شرعی چه کسی ضامن است و دیه لازم است یا نه؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پزشکی از معالجه امتناع کرد و در نتیجه مصدوم یا مریض فوت کرد، مجازات او چیست؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا پدیدهی منجمد کردن جسد انسانها (کرایونیک) درباره فرد مسلمان جایز است؟
- [آیت الله بهجت] 2) اگر پزشک، حضور داشته باشد و با امکان و تمکّن از معالجه، خلاف تکلیف نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا رجوع به فالگیرها و جادوگران برای معالجه جایز است در حالی که گاهی از اوقات امراض سختی را معالجه می کنند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا رجوع به فالگیرها و جادوگران برای معالجه جایز است در حالی که گاهی از اوقات امراض سختی را معالجه می کنند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر دو نفر که قصد ازدواج دارند بعد از آزمایش خون متوجه شوند که هر دو نفر دچار تالاسمی مینور هستند و در صورت ازدواج با احتمال 25 درصد فرزند آنها دچار تالاسمی ماژور خواهد شد و امکان تشخیص در سه ماهگی و امکان سقط جنین، اولا آیا ازدواج جایز است و دوما آیا سقط جنین جایز است؟
- [آیت الله خامنه ای] مباحث من راجع به تحقیقاتی است که در محافل علمی غرب راجع به تسکین درد از طریق معالجه با موسیقی، معالجه با لمس، معالجه با رقص، معالجه با دارو و معالجه از طریق الکتریسیته مطرح است و مباحث آنان در این زمینه نتیجه هم داده است، آیا شرعاً مبادرت به این تحقیقات جایز است؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی با عمل جراحی خود را عقیم کرده، آیا واجب است دوباره خود را معالجه کند تا در صورت امکان به حالت اول درآید؟
- [آیت الله خوئی] شربتی از طبیب به مریض داده میشود که بعضی از اجزای آن از مسکرات است خوردن آن برای مریض جایز است یا نه؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- رو به قبله کردن محتضر بر هر مسلمان واجب است و بنابر احتیاط واجب اجازه گرفتن از خود محتضر اگر ممکن باشد لازم است و اگر ممکن نباشد بنابر احتیاط وجوبی لازم است اذن گرفتن از ولی او وگرنه از حاکم شرع در صورت امکان البته بشرط آنکه حرکت دادن او موجب سرعت مرگ او نشود.
- اگر با عین پولی که خمس آن را نداده ملکی بخرد، تصرّف او در آن ملک حرام ونمازش هم در آن باطل است در صورتی که با امکان و دسترسی بحاکم شرع جهت کسب اذن، اجازه نگرفته باشد وقصد ادأ خمس را هم نداشته باشد ولی در زکاْ بعید نیست معامله صحیح باشد و خواندن نماز در آن ملک بلا اشکال است ولی گناه بزرگی مرتکب شده است.
- جائز است گرفتن نطفه مرد به تنهائی در صورتی که مقدّمات حرام نداشته باشد وگذاشتن آن نطفه در رحم مصنوعی وتربیت کردن آن بمنظور تولید بچه و چنانچه امکان داشته باشد از این راه بچهای تولید گردد، آن بچه مال صاحب نطفه است واحکام پدر و فرزندی بین آنها برقرار میشود ولکن این بچه مادر ندارد.
- اگر ملکی را برای تعمیر مسجدی وقف نمایند، چنانچه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد وانتظار هم نمیرود که تا مدّتی احتیاج به تعمیر پیدا کند، نمیتوانند عایدات آن ملک را به مصرف مسجدی که احتیاج به تعمیر دارد برسانند بلکه باید ذخیره کنند مگر آن که احتمال تلف داده شود که در اینصورت جائز است به مصرف تعمیر مسجد دیگری برسانند.
- کسی که نمیتواند وضو بگیرد یا غسل کند، جائز است نمازهای مستحبّی را که مثل نافلههای شبانه روز وقت معیّن دارد با تیمّم بخواند، ولی اگر احتمال دهد که تا آخر وقت آنها عذر او برطرف میشود، نباید آنها را در اوّل وقتشان بجا آورد.
- اگر بخواهند دو چیزی را که از یک جنس ووزن آنها معلوم است به یکدیگر صلح کنند، احتیاط واجب آن است که وزن یکی بیشتر از دیگری نباشد، ولی اگر وزن آنها معلوم نباشد، اگرچه احتمال دهند که وزن یکی بیشتر از دیگریاست، صلح جائز است.
- دیواری که مال دو نفر است، هیچکدام آنان حقّ ندارد بدون اذن شریک دیگر آن را بسازد یا سر تیر یا پایه عمارت خود را روی آن دیوار بگذارد، یا به دیوار میخ بکوبد ولی کارهائی که معلوم است شریک راضی است مانند تکیه دادن به دیوار ولباس انداختن روی آن اشکال ندارد، امّا اگرشریک او بگوید به این کارها راضی نیستم، انجام اینها هم جائز نیست بنابر احتیاط اگر عرفاً تصرّف حساب شود.
- اینگونه محل کسبها سه قسم است: در یک قسم آن کسب کردن وسرقفلی گرفتن برای آن بدون اذن ورضای مالک حرام و در دو قسم دیگر سرقفلی گرفتن مشروع است، وملاک مشروعیّت وعدم مشروعیّت آن این است که در هر مورد که موجر حق تخلیه وبالا بردن مبلغ اجاره را داشته باشد ومستاجر بزور متکی شده نه باجاره بیفزاید ونه تخلیه کند در این مورد سرقفلی گرفتن وکسب کردن در آن محل بدون رضای صاحب ملک جائز نبوده وحرام است و در هر مورد که صاحب ملک حق بالا بردن وجه اجاره و یا تخلیه را ندارد ومستاجر حق تخلیه را به دیگری دارد بدون رضای مالک سرقفلی گرفتن مشروع وکسب کردن جائز است، و در مسائل بعد برای هر سه قسمت مثال واضحی ذکر میشود تا مطلب روشن گردد.
- آنچه از زمین مساجدی که بعد از خیابان کشیدن باقی مانده است اگر به اندازهای باشد که میشود از آنها برای نماز وسایر عبادات استفاده کرد، تمام احکام مساجد بر آن باقیمانده مترتب است و اگر شخص متجاوزی آنجا را دکان و محل کار و یا خانه قرار دهد، آیا جائز است استفاده از آن به همان نحوی که قرار داده شده است؟ در این مورد باید تفصیل قائل شد. اگر استفاده از آن با مسجد بودن منافات ندارد مانند خوردن وخوابیدن در آن محل، در این صورت این نوع استفادهها بیشبهه جائز است، چون مانع از استفاده در جهت مسجدیت مانند اقامه نماز جماعت ومجالس وعظ وتبلیغ از طرف غاصب میباشد و با بودن این مانع وعدم امکان استفاده در آن جهات مسجدیت استفاده در جهات دیگر مانع ندارد مانند این است مسجدی که در یک محل متروک قرار گرفته و از آن استفاده مسجدی نمیشود، مانعی ندارد که زمین آن مسجد محل زراعت قرار داده شود، در صورتی که با این عمل از مسجد بودن عرفاً ساقط نگردد ولی جائز نیست در آن محل کارهای منافیبا مسجدیت انجام داد، مانند این که محل بازی و یا محل لهو ولعب ومانند اینها قرار گیرد، اگر متجاوزی آن مسجد را محل برای کاری که منافات با مسجدیت دارد قرار داده باشد استفاده از آنجا برای آن نوع کارها جائز نیست.
- کسی که مسائل نماز وشکیّات وسهویّات را نمیداند واحتمال میدهد که یکی از اینها در نماز پیش آید، باید برای یاد گرفتن اینها نماز را از اوّل وقت تأخیر بیندازد، ولی اگر اطمینان دارد که نماز را بطور صحیح تمام میکند میتواند در اوّل وقت مشغول نماز شود، پس اگر در نماز مسألهای که حکم آن را نمیداند پیش نیاید، نماز او صحیح است و اگر مسألهای که حکم آن را نمیداند پیش آید، جائز است به یکی از دو طرفی که احتمال میدهد عمل نماید ونماز را تمام کند ولی بعد از نماز باید مسأله را بپرسد که اگر نمازش باطل بوده دوباره بخواند و اگر صحیح بوده اکتفأ به همان نماز بنماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر دکتر به دست خود به مریض دوا بدهد، یا درد و دوای مریض را به او بگوید و مریض دوا را بخورد، چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد، دکتر ضامن است، ولی اگر فقط بگوید: فلان دوا برای فلان مرض فایده دارد؛ و به واسطه خوردن دوا ضرری به مریض برسد یا بمیرد، دکتر ضامن نیست.
- [آیت الله سبحانی] اگر پزشک به دست خود به مریض دوا بدهد، یا درد و دوای مریض را به او بگوید و مریض دوا را بخورد; چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد، پزشک ضامن است. ولی اگر فقط بگوید فلان دوا برای فلان مرض فائده دارد و به واسطه خوردن دوا ضرری به مریض برسد، یا بمیرد پزشک ضامن نیست.
- [آیت الله بروجردی] اگر دکتر به دست خود به مریض دوا بدهد، یا درد و دوای مریض را به او بگوید و مریض دوا را بخورد، چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد، دکتر ضامن است؛ ولی اگر فقط بگوید:فلان دوا برای فلان مرض فائده دارد و به واسطهی خوردن دوا ضرری به مریض برسد یا بمیرد، دکتر ضامن نیست.
- [آیت الله سیستانی] اگر پزشک بدست خود به مریض دوا بدهد ، و یا برای او دوائی توصیه کند ، و بواسطه خوردن دوا ضرری به مریض برسد ، یا بمیرد ، پزشک ضامن است ، هر چند در معالجه کوتاهی نکرده باشد .
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر طبیب به دست خود به مریض دوا بدهد چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد طبیب ضامن است ولی اگر بگوید فلان دوا برای فلان مرض فایده دارد و اختیار را به مریض واگذارد و به واسطه خوردن دوا ضرری به مریض برسد یا بمیرد طبیب ضامن نیست
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر پزشک بدست خود به مریض دوا بدهد یا تزریق کند، یا به عنوان طبابت نسخه ای برای بیمار بنویسد یا دستوری به او بدهد و مریض دارو را بخورد، چنانچه در طبابت و معالجه اش خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد، پزشک ضامن است. ولی اگر در مقام طبابت و معالجه نباشد بلکه بعنوان نظریه پزشکی در کتاب بنویسد یا بگوید فلان دارو برای فلان مرض فائده دارد و بواسطه خوردن دارو ضرری به مریض برسد یا بمیرد پزشک ضامن نیست.
- [آیت الله خوئی] اگر دکتر بهدست خود به مریض دوا بدهد چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد، دکتر ضامن است، ولی اگر فقط بگوید فلان دوا برای فلان مرض فایده دارد و به واسطة خوردن دوا ضرری به مریض برسد یا بمیرد دکتر ضامن نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر دکتر به دست خود به مریض دوا بدهد؛ چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد؛ دکتر ضامن است؛ ولی اگر بگوید فلان دوا برای فلان مرض فائده دارد و به واسطه خوردن دوا ضرری به مریض برسد یا بمیرد؛ دکتر ضامن نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر زن ناچار باشد برای معالجه به مرد نامحرم مراجعه کند و مرد هم برای معالجه ناچار باشد که او را نگاه کند و دست به بدن او بزند جایز است ولی اگر با نگاه کردن بتواند معالجه کند نباید دست ببدن او بزند و اگر با دست زدن بتواند معالجه کند نباید او را نگاه کند و در هر صورت اگر بتواند با دستکش معالجه کند نباید با دست معالجه نماید
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه طبیب نسخه ای برای بیمار بنویسد یا دستوری به او بدهد و یا شخصاً دوا را به او بخوراند یا تزریق کند، چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد ضامن است.