اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
کسی بدلیل رماتیسم از وضو گرفتن با آب سرد، معذور است زیرا باعث تشدید درد اعضاء وی می‌شود، در صورتی که آب گرم در اختیار او نباشد آیا می‌تواند با تیمّم نماز بخواند؟
در صورتی که وضو گرفتن با آب سرد برای او ضرر دارد، با نبودن آب گرم باید تیمّم کند.
در صورتی که وضو گرفتن با آب سرد برای او ضرر دارد، با نبودن آب گرم باید تیمّم کند.
عنوان سوال:
کسی بدلیل رماتیسم از وضو گرفتن با آب سرد، معذور است زیرا باعث تشدید درد اعضاء وی می‌شود، در صورتی که آب گرم در اختیار او نباشد آیا می‌تواند با تیمّم نماز بخواند؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- گاهی پیش میآید انسان در بین راه به مسجدی میرود و تطهیر میکند و وضو میگیرد آیا بدون تحقیق از وقفی بودن آب آن مسجد ، می‌تواند با آن وضو در جای دیگر نماز بخواند یا خیر؟
- شخصی وارد یکی از مساجد شده وضو گرفته وقتی وضوی او تمام شد خادم درب مسجد را بست در این صورت آیا می‌شود با این وضو برود به جای دیگر نماز بخواند در صورتی که آب و وضوخانه هم برای مسجد و نمازگزاران همان مسجد وقف گردیده است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی که به علّت بیماری، برای انجام وضو و غسل، نمی تواند از آب سرد استفاده کند و آب گرم نیز در دسترس ندارد، چنانچه تیمّم نماید و نماز بخواند تکلیف او بعد از یافتن آب گرم، قبل از وقت نماز و بعد از آن چیست؟
- [آیت الله بهجت] شخصی که سینوزیت دارد و استعمال آب سرد برایش ضرر دارد با توجه به این که بعضی ها معتقدند وضو با آب گرم ضرری ندارد، آیا باید تیمم کند یا وضو بگیرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی که به علّت بیماری، برای انجام وضو و غسل، نمی تواند از آب سرد استفاده کند و آب گرم در دسترس نباشد، چنانچه تیمم کرد، تکلیف او در دو مورد زیر، بعد از امکان استفاده از آبگرم چیست؟ الف قبل از نماز صبح؟ ب بعد از نماز؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی که به علت بیماری نمیتواند برای وضو و غسل از آب سرد استفاده کند، اگر به علت در دسترس نبودن آب گرم تیمّم نماید و سپس امکان استفاده از آب گرم برای او (قبل یا بعد یا هنگام خواندن نماز) فراهم شود، چه باید بکند؟
- [آیت الله بهجت] فردی وضو نداشته است و آب هم در اختیار او بوده امّا تیمم کرده، آیا نماز میّت را می تواند بخواند؟
- [آیت الله سبحانی] زنی پس از پاک شدن از خون حیض، به جهت حساسیت بدنش به آب گرم، اگر غسل کند دوباره خون می بیند و با آب سرد هم نمی تواند غسل کند. آیا این شخص می تواند با تیمم نماز بگزارد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر هنگام نماز آب برای وضو نباشد و با تیمم نماز را به جا اورد سپس آب پیدا شود آیا نمازی که خوانده، صحیح است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی جوش صورت داشته باشد و روزی چند مرتبه مجبور به استفاده از دارو برای جوش صورت باشد و شستن صورت با آب برای وضو و سپس مجدداً دارو زدن باعث اذیت باشد، می‌تواند تیمم کند؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی در شبهای ماه مبارک رمضان در تنگی وقت (قبل از اذان صبح) تیمّم کند، در صورتی که تا طلوع آفتاب آب پیدا نکند، آیا شرعا می‌تواند با آن تیمّم که کرده، نماز بخواند یا باید تیمّم دیگری کند؟
- [آیت الله بهجت] اگر موادّ روغنی به صورتی بود که بدون پاک کننده از روی اعضای وضو پاک نمی شد و مواد شیمیایی و پاک کننده در مدت نماز در اختیار نباشد، در چنین مواقعی تکلیف وضو و غسل چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که وظیفهاش تیمّم است، اگر بداند تا آخر وقت عذر او باقی میماند یا مأیوس از برطرف شدن عذر باشد در وسعت وقت می‌تواند با تیمّم نماز بخواند، ولی اگر بداند که تا آخر وقت عذر او برطرف می‌شود، باید صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند و نیز اگر امید دارد که عذرش برطرف شود، به احتیاط مستحبّ باید صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند، یا در تنگی وقت با تیمّم نماز را بجا آورد.
- کسی که وظیفهاش تیمّم است اگر برای کاری تیمّم کند، تا تیمّم و عذر او باقی است، کارهائی را که باید با وضو یا غسل انجام داد، می‌تواند بجا آورد، ولی اگر عذرش تنگی وقت بوده، یا با داشتن آب برای نماز میّت یا خوابیدن، تیمّم کرده فقط کاری را که برای آن تیمّم نموده، می‌تواند انجام دهد.
- کسی که بدن یا لباسش نجس است وکمی آب دارد که اگر با آن وضو بگیرد یا غسل کند، برای آب کشیدن بدن یا لباس او نمیماند، باید بدن یا لباس را آب بکشد و با تیمّم نماز بخواند، ولی اگر چیزی نداشته باشد که بر آن تیمّم کند، باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند و با بدن یا لباس نجس نماز بخواند.
- کسی که وظیفهاش تیمّم است نمیتواند پیش از وقت نماز برای نماز بنابر احتیاط واجب تیمّم کند، ولی اگر برای کار واجب دیگر یا مستحبّی تیمّم کند وتا وقت نماز عذر باقی باشد، اگر مأیوس از پیدا کردن آب باشد، می‌تواند با همان تیمّم نماز بخواند.
- اگر غیر از آب پاکی که برای وضو یا غسل دارد، آب نجسی هم به مقدار آشامیدن خود وکسانی که با او مربوطند داشته باشد، باید آب پاک را برایآشامیدن بگذارد و با تیمّم نماز بخواند ولی چنانچه آب را برای حیوانش بخواهد، باید آبنجسرا بهآن بدهد وبا آبپاک وضو وغسل را انجام دهد.
- کسی که نمیتواند وضو بگیرد، یا غسل کند، اگر احتمال ندهد که عذرش بزودی برطرف شود، می‌تواند نمازهای قضای خود را با تیمّم بخواند، ولی اگر احتمال دهد، بزودی عذر او برطرف می‌شود، خواندن نماز قضا برای او اشکال دارد.
- کسی که در جای غصبی حبس است، اگر آب وخاک او غصبی است باید با تیمّم نماز بخواند و اگر هم قضا کند با وضو، موافق با احتیاط است.
- کسی که در تنگی وقت مشغول نماز است، اگر در بین نماز بدن او نجس شود و پیش از آن که چیزی از نماز را با نجاست بخواند ملتفت شود که نجس شده، یا بفهمد بدن او نجس است وشک کند که همان وقت نجس شده یا از پیش نجس بوده، در صورتی که آب کشیدن بدن، نماز را به هم نمیزند، باید آب بکشد و اگر نماز را به هم میزند، باید برهنه شود ونماز بخواند و احتیاطاً قضا کند مگر آن که از برهنه شدن معذور باشد که با همان حال نماز بخواند، و صحیح است.
- اگر در بین نماز کاری انجام دهد، یا مدّتی ساکت شود وشکّ کند که نماز به هم خورده یا نه، نمازش صحیح است. دهم از مبطلات نماز، خوردن وآشامیدن است که اگر در نماز طوری بخورد یا بیاشامد که نگویند نماز میخواند عمداً باشد یا سهواً نمازش باطل است، ولی کسی که میخواهد روزه بگیرد، اگر پیش از اذان صبح، نماز وتر بخواند وتشنه باشد، چنانچه بترسد که اگر نماز را تمام کند صبح شود، در صورتی که آب روبروی او و در سه قدمی باشد می‌تواند در بین نماز آب بیاشامد، امّا باید کاری که نماز را باطل میکند مثل روگرداندن از قبله انجام ندهد.
- چند چیز در نماز میّت مستحبّ است: اوّل کسی که نماز میّت میخواند با وضو یا غسل یا تیمّم باشد و احتیاط مستحبّ آن است، در صورتیتیمّم کند که وضو وغسل ممکن نباشد، یا بترسد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند به نماز میّت نرسد، دوم اگر میّت مرد است، امام جماعت یا کسی که فرادی بر میّت نماز میخواند مقابل وسط قامت او بایستد و اگر میّت زن است مقابل سینهاش بایستد، سوم پا برهنه نماز بخواند امّا با جوراب عیبی ندارد، چهارم در هر تکبیر دست‌ها را بلند کند، پنجم فاصله او با میّت به قدری کم باشد که اگر باد لباسش را حرکت دهد به جنازه برسد، ششم نماز میّت را به جماعت بخواند، هفتم امام جماعت تکبیر ودعاها را بلند بخواند وکسانی که با او نماز میخوانند، آهسته بخوانند، هشتم در جماعت اگرچه مأموم یک نفر باشد، عقب امام بایستد، نهم نمازگزار به میّت ومؤمنین زیاد دعا کند، دهم پیش از نماز سه مرتبه بگوید: الصلوْ، یازدهم نماز در جایی بخوانند که مردم برای نماز میّت بیشتر به آنجا میروند، دوازدهم زن حائض اگر نماز میّت را به جماعت میخواند، در صفی تنها بایستد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] در مواردی که انسان میتوانسته است نماز خود را با وضو یا غسل بخواند، ولی به اختیار خود کاری کرده است که ناچار شده با تیمم نماز بخواند، بهتر است نماز خود را دوباره با وضو یا غسل بخواند؛ مانند موارد زیر: اول: آن که از استعمال آب ترس داشته و عمداً خود را جنب کرده و با تیمم نماز خوانده است. دوم: آن که میدانسته یا احتمال میداده که آب پیدا نمیکند و عمداً خود را جنب کرده و با تیمم نماز خوانده است. سوم: آن که عمداً در جستجوی آب نرود و در آخر وقت با تیمم نماز بخواند و بعد بفهمد یا احتمال دهد که اگر جستجو میکرد آب پیدا میشد. چهارم: آن که آب در اختیار داشته و عمداً نماز را تأخیر بیندازد تا آب از دست برود و در آخر وقت با تیمم نماز بخواند. پنجم: آن که میدانسته یا احتمال میداده که آب پیدا نمیشود و آبی را که داشته ریخته است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر بعد از جستجو؛ آب پیدا نکند و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جائی که جستجو کرده آب بوده؛ در صورتی که وقت باقی باشد باید وضو گرفته و نماز را دوباره به جا آورد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که آب کمی در اختیار دارد که اگر با آن وضو بگیرد و یا غسل کند برای تطهیر بدن یا لباس او چیزی نمی ماند باید نخست بدن و لباس را آب بکشد، بعد تیمم کند و نماز بخواند، اما اگر چیزی که بر آن تیمم کند ندارد باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند و با بدن یا لباس نجس نماز بخواند.
- [آیت الله بروجردی] اگر زن حائض به اندازهی غسل و وضو وقت ندارد، ولی می‌تواند با تیمّم نماز را در وقت بخواند، آن نماز بر او واجب نیست، اما اگر گذشته از تنگی وقت تکلیفش تیمّم است مثل آن که آب برایش ضرر دارد باید تیمّم کند و آن نماز را بخواند.
- [آیت الله سیستانی] اگر زن حائض بعد از پاکی به اندازه غسل وقت ندارد ، ولی می‌تواند با تیمم نماز را در وقت بخواند ، احتیاط واجب آن است که آن نماز را با تیمم بخواند ، و در صورتی که نخواند قضا نماید ، و اگر گذشته از تنگی وقت از جهت دیگر تکلیفش تیمم است مثل آنکه آب برایش ضرر دارد باید تیمم کند و آن نماز را بخواند ، و در صورتی که نخواند لازم است قضا نماید .
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی که آب دارد به واسطه تنگی وقت با تیمّم مشغول نماز شود و در بین نماز، آبی را که داشته از دست بدهد و تا نمازهای بعدی آب به دست نیاورد، چنانچه تیمّم خود را باطل نکرده باشد، می‌تواند نمازهای بعدی را با همان تیمّم بخواند، ولی اگر آب بعد از نماز از دست برود، اگرچه تیمّم خود را باطل نکرده باشد در صورتی که وظیفه او تیمّم باشد باید دوباره تیمّم نماید.
- [آیت الله سیستانی] کسی که یقین دارد آب پیدا نمی کند ، چنانچه دنبال آب نرود و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد که اگر جستجو میکرد آب پیدا میشد ، بنابر احتیاط لازم است وضو گرفته و نماز را دوباره بخواند .
- [آیت الله بهجت] هرگاه وقت بهقدری تنگ باشد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند، تمام نماز بعد از وقت خوانده می‌شود، باید تیمم کند. و در صورتی که اگر وضو بگیرد یک رکعت از نماز را در وقت میخواند و بقیه را خارج وقت، ولی اگر تیمم کند تمام نماز را در وقت میخواند، می‌تواند بنابر اظهر هر کدام را خواست انجام دهد، ولی احتیاط مستحب در تیمم و خواندن تمام نماز در وقت است. و اگر با تیمّم هم تمام نماز را نمیتواند در وقت بخواند، باید بنابر احوط بلکه اقرب وضو بگیرد و یک رکعت نماز را در وقت با وضو بخواند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی که آب ندارد برف یا یخ داشته باشد، چنانچه ممکن باشد باید آن را آب کند و با آن وضو بگیرد یا غسل نماید و اگر ممکن نباشد و چیزی هم که تیمّم بر آن صحیح است نداشته باشد، احتیاط واجب آن است که نماز را بدون وضو و تیمّم بخواند و بعدا آن را قضا کند.
- [آیت الله بهجت] اگر غیر از آب گِلآلود و مضاف آب دیگری برای وضو ندارد، چنانچه وقت نماز تنگ است بهطوریکه برای وضو و یک رکعت نماز وقت ندارد باید تیمم کند؛ و اگر وقت دارد، احتیاط واجب آن است که صبر کند تا آب، صاف شود و وضو بگیرد و مبادرت به تیمم ننماید؛ اما اگر برای یک رکعت نماز با وضو و یا چهار رکعت با تیمم وقت دارد، بنابر اظهر می‌تواند هرکدام را خواست انجام دهد. شرط سوم: وضو گرفتن مستلزم تصرف غاصبانه نباشد.