اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
لطفانحوه تخمیس اموال و تعیین سر سال را که با فرا رسیدن آن خمس اموال واجب می‌شود توضیح دهید؟
باید اموالی که خمس به آن تعلّق می‌گیرد، معیّن شود و سال خمسی برای آن تعیین گردد، هر آنچه که سال خمسی بر آن گذشت و از مؤونه اضافه آمد، خمس دارد ولو آنکه مثلایک قندان قند باشد.
باید اموالی که خمس به آن تعلّق می‌گیرد، معیّن شود و سال خمسی برای آن تعیین گردد، هر آنچه که سال خمسی بر آن گذشت و از مؤونه اضافه آمد، خمس دارد ولو آنکه مثلایک قندان قند باشد.
عنوان سوال:
لطفانحوه تخمیس اموال و تعیین سر سال را که با فرا رسیدن آن خمس اموال واجب می‌شود توضیح دهید؟
پاسخ:
باید اموالی که خمس به آن تعلّق می‌گیرد، معیّن شود و سال خمسی برای آن تعیین گردد، هر آنچه که سال خمسی بر آن گذشت و از مؤونه اضافه آمد، خمس دارد ولو آنکه مثلایک قندان قند باشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی به مردم بدهکار است، چنانچه هنگام فرا رسیدن سال خمسی از مال او زیاد بیاید، پرداخت بدهی لازم است یا پرداخت خمس و آیا کلاّبر چنین شخصی، خمس واجب است یا خیر؟
- اموال میّت را اگر حساب سال نداشته، آیا از کلّ تخمیس میکنند یا از ثلث؟
- کسانی که قبل از رسیدن سال، اموال خود را میبخشد برای فرار از خمس، آیا این عمل صحیح است؟
- شخصی مثلاقبل از وجوب خمس به برنج مثلا200 کیلو برنج 40 کیلو خمس داده بعد از رسیدن سر سال دوباره به این برنج خمس تعلّق می‌گیرد یا نه سایر اشیاء و حتّی پول چطور؟
- آیا برای وکلای حضرتعالی، جایز است در هنگام تخمیس اموال مردم، مقداری از خمس را به صاحب مال ببخشد، زیرا در بسیاری موارد موجب دلگرمی مؤمنین و ادامه پرداخت خمس می‌گردد؟
- شخصی مبلغی قرض نموده برای خرید ماشین یا تعمیر خانه و سال خمسی فرا رسیده، آیا خمس دارد؟
- آیا تعیین سر سال بر هر مکلّفی واجب است با اینکه یقین دارد عین مالی یکسال تمام نزد او نمیماند مثلاآذوقه مصرفی منزل که خلال یکی دو ماه مصرف می‌شود و مجدداخریداری می‌شود آیا خمس چنین آذوقهای سال به سال لازم است؟
- اگر آذوقه یا جنسی به ذمّه خریداری کرده و هنوز پرداخت نکرده آیا تخمیس آن در پایان سال واجب است؟
- شخصی سر سال او میرسد ملک او فقط آذوقه (برنج و روغن و()می‌باشد و یا اینکه در صدد تعیین سر سال خمس باشد و فقط آذوقه داشته باشد و از طرف دیگر قرض او از قیمت آذوقه بیشتر است آیا به چنین شخصی به آذوقه او خمس تعلّق می‌گیرد؟
- اگر کسی امسال مثلا 100.000 تومان مازاد بر مؤونه داشت و آن را تخمیس کرد و در سال آینده این مقدار از بین رفت ولی در بین سال 100.000 تومان دیگر به عنوان قبلی کنار گذاشت و سر سال این مقدار را به عنوان خمس داده محاسبه کرد آیا این کار صحیح است یا اینکه مسئله به شکل دیگری است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] شخصی زمینی را جهت تجارت به باغ تبدیل کرده است، پس از فرا رسیدن سال خمسی، با این که درختان به ثمر نرسیدهاند، آیا فقط تخمیس زمین لازم است یا تخمیس زمین و درختان؟ در سالهای بعد، تخمیس افزایش قیمت لازم است یا خیر؟
- [آیت الله خوئی] اگر عینی (مانند زمین و غیره) در سال خرید، به مقدار مؤونه یک سال خریدار بوده است (و در همان سال مورد انتفاع قرار گرفته بود) و پس از چند سال در صدد تخمیس اموال خود برآمده و در زمان تخمیس، قیمت آن عیناً چند برابر مؤونه سال او شده است آیا میزان، سال خرید است تا از خمس معاف باشد یا میزان سال تخمیس است تا بر زاید بر مؤونه، خمس قرار گیرد؟
- [آیت الله بهجت] آیا جایز است قبل از رسیدن سال اموال خود را به قصد فرار از خمس ببخشد؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی زمین زراعی یا غیر زراعی خریداری کرده تا پس از ترقی قیمت بفروشد. آیا با فرا رسیدن سال خمسی، با این که فعلاً قصد فروش ندارد، تخمیس زمین لازم است؟ در صورت لزوم، به قیمت خرید یا قیمت فعلی؟
- [آیت الله سیستانی] نظر به اینکه بنده سال خمس دارم اگر قبل از فرا رسیدن سال خمسی ام مقداری سهام را که برای خرید خانه سر مایه گذاری کرده بودم بفروشم و بلافاصله خانه بخرم اولا باید خمس این مال را بپردازم ( با توجه به اینکه بدون سر مایه گذاری در این راه قادر به خرید ملک نبودم ) ؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا جایز است انسان قبل از رسیدن سال خمسی برای فرار از خمس، اموال خود را به دیگری ببخشد؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی زمینی را جهت تجارت به باغ تبدیل کرده است، پس از فرا رسیدن سال با اینکه درختان به ثمر نرسیده اند، آیا فقط تخمیس زمین لازم است یا زمین و درختان؟ آیا در سالهای بعد تخمیس افزایش قیمت نیز لازم است؟
- [آیت الله بهجت] شخصی برای ساختن خانه مورد نیاز خود مقداری وام گرفته است، آیا با فرا رسیدن سال خمسی باید خمس این پول را بپردازد؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی جهت پیش خرید مسکن مورد نیاز، مقداری پول به مؤسسه مربوط پرداخت کند و به طور متناوب نیز اقساطی بپردازد، آیا با فرا رسیدن سال خمسی، پرداخت خمس پولهای پرداخت شده واجب می‌شود؟
- [آیت الله سبحانی] اینجانب مبلغ پانصد هزار تومان در بانک اندوخته ام پیش از فرا رسیدن سالروز خمسی مبلغ یکصد هزار تومان از سود اثنای سال به عنوان خمس مبلغ یاد شده افراز نموده ام (کنار گذاشته و هنوز به مرجع تقلیدم ارسال ننموده ام ) و منتظر رسیدن روز تخمیس مازاد سال هستم که همه آنچه در ذمّه خواهم داشت را یکجا به محضر مرجع تقلید ارسال نمایم آیا وظیفه شرعی حقیر صحیح انجام می شود و آنچه بعضی از فقها در اینگونه موارد ربع را بجای خمس واجب می دانند چه مفهومی دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که از اوّل تکلیف خمس نداده، از منافع کسب چیزی که به آن احتیاج ندارد خریده، باید خمس آن را بدهد و اگر اثاث خانه وچیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد مطابق شأن خود خریده، پس اگر بداند در بین سالی که در آن سال فائده برده آنها را خریده، لازم نیست خمس آنها را بدهد و اگر نداند که در بین سال خریده است یا بعد از تمام شدن سال، بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع مصالحه کند.
- انسان میتواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آمد خمس آن را بدهد بعد از این که اطمینان پیدا کند که از مصارف سالش زیاد میآید و جائز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد، و اگر برای دادن خمس، سال شمسی قرار دهد با مصالحه با حاکم شرع یا وکیل او مانعی ندارد.
- اگر انسان در شهری باشد که معمولاً هر سال مقداری از جهیزیّه دختر را تهیّه میکند، چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیّه بخرد، خمس آن را نباید بدهد و اگر از منافع آن سال در سال بعد جهیزیّه تهیّه نماید، باید خمس آن را بدهد.
- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود وبامید این که قیمت آن بالاتر رود نگاهدارد ونفروشد تا این که قیمتش پایین آید، چنانچه به اندازهای نگهداشته که تجّار معمولاً برای گران شدن جنس آن را نگاهمیدارند به شرط این که سال او تمام نشود، خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست بلکه همچنین است اگر نگهداریش غیر معمولی باشد ولی اگر سال آن گذشته بنابر احتیاط باید خمس آن داده شود.
- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود، و آن را از رویغفلت نفروشد و در بین سال قیمتش پایین آید، خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست و اگر عمداً نفروشد بنابر احتیاط، خمس آن را بدهد.
- کسی که خمس یا زکاْ بدهکار است ونذر ومانند اینها هم بر او واجب است وقرض هم دارد، اگر بمیرد ومال او برای همه آنها کافی نباشد، چنانچه مالی که خمس و زکاْ آن واجب شده، از بین نرفته باشد، باید خمس یا زکاْ را بدهند وبقیه مال او را به چیزهای دیگری که بر او واجب است قسمت کنند و اگر مالی که خمس وزکاْ آن واجب شده از بین رفته باشد، مال او را به خمس و زکاْ و قرض و نذر ومانند اینها قسمت نمایند مثلاً اگر چهل تومان خمس بر او واجب است وبیست تومان به کسی بدهکار است وهمه مال او سی تومان است، باید بیست تومان بابت خمس وده تومان به دین او بدهند.
- اگر بعد از رسیدن به رکوع یادش بیاید که دو سجده از رکعت پیش فراموش کرده، نمازش باطل است و اگر پیش از رسیدن به رکوع یادش بیاید، باید برگردد ودو سجده را بجا آورد وبرخیزد وحمد وسوره یا تسبیحات را بخواند ونماز را تمام کند و بعد از نماز، بنابر احتیاط واجب برای ایستادن بیجا دو سجده سهو بنماید.
- تاجر وکاسب وصنعتگر ومانند اینها از وقتی که شروع به کاسبی میکنند یک سال که بگذرد، باید خمس آنچه را که از خرج سالشان زیاد میآید بدهند و کسی که شغلش کاسبی نیست اگر اتّفاقاً منفعتی ببرد بعد از آن که یک سال از موقعی که فائده برده بگذرد باید خمس مقداری را که از خرج سالش زیاد آمده بدهد.
- کسی که مانند تاجر وکاسب باید برای دادن خمس، سال قرار دهد اگر منفعتی به دست آورد و در بین سال بمیرد باید مخارج تا موقع مرگش را از آن منفعت کسر کنند وخمس باقی مانده را بدهند.
- در وضو واجب است صورت و دستها را بشویند و جلوی سر و روی پاها را مسح کشند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که درآمدی از کسب و کار به دست آورده اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست یا خمس آن را داده، لازم نیست آنها را از هم جدا کند، بلکه می تواند از هر دو خرج کند و در پایان سال خمسی آنچه نسبت به سرمایه¬ی مخمّس سال قبل اضافه دارد را تخمیس کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .در مال حلال مخلوط به حرام مسلّماً دوبار تخمیس است؛ یک بار به عنوان مال حلال مخلوط به حرام خمس دارد و سپس باقیمانده آن از هزینه سال , به عنوان ارباح مکاسب خمس دارد; همچنین اگر در معدنداری، یا غواصی، یا گنج یابی و غنائم جنگی، مال حرام در آن مخلوط شد، دوبار تخمیس می‌شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه بعد از فرا رسیدن مدت، مشتری نتواند پول را بپردازد باید او را مهلت داد.
- [آیت الله بهجت] اگر بهعلت رسیدن مال به حدّ نصاب، مستطیع شود و رسیدن سالِ زکات بعد از زمان حج باشد، حج واجب می‌شود، و اگر از روی معصیت حج بهجا نیاورد تا سال زکات فرا برسد، زکات واجب می‌شود، اگرچه بهسبب تقصیر در انجام حج و پرداخت زکات استطاعت او برای حج، در سالهای آینده از بین برود، و اگر فرارسیدن سال زکات قبل از اولین ماه از ماههای سه گانه حج (شوال، ذیقعده و ذیحجه) باشد در این صورت زکات واجب است و حج واجب نمیشود، مگر آنکه با بقیه مال مستطیع برای حج باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اموال منقولی که از میدان جنگ به عنوان غنیمت گرفته می‌شود, خمس دارد و اموال غیر منقول آن, خمس ندارد .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود و آن را نفروشد و در بین سال قیمتش پائین آید خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست ولی چنانچه بعد از رسیدن سال خمسی عمداً آن را نفروشد و قیمتش پایین بیاید خمس آن را باید بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه قبل از فرا رسیدن یک سال، از پیدا کردن صاحب آن مأیوس شود و یا از اول مأیوس باشد که صاحب آن را پیدا کند احتیاط واجب آن است که آن مال را از طرف صاحب اصلی اش به فقیر بدهد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر قضای چند روز از ماه رمضان بر او واجب باشد، لازم نیست در نیّت تعیین کند که قضای کدام روز را می‌گیرد؛ ولی چنانچه برخی از آنها قضای رمضان سال قبل باشد و برخی قضای رمضانهای پیش از آن، برای آن که قضای رمضان سال آخر حساب شود، باید آن را در نیّت تعیین کند و چنانچه در نیّت تعیین نکند که روزهای که می‌گیرد از کدام رمضان است، از رمضان آخر محسوب نمیشود. بنابراین چنانچه برخی از روزههای قضا تا رسیدن رمضان سال بعد باقی بماند و آنها را به جا نیاورد، باید کفّاره تأخیر قضای رمضان را بپردازد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] جنسی را که سلف خریده اند نمی توانند پیش از فرا رسیدن مدت به دیگری بفروشند، ولی بعد از رسیدن مدت هرچند آن را تحویل نگرفته باشد فروختن آن بی مانع است.
- [آیت الله اردبیلی] شخص نابینا و زندانی و مانند آنها، بنابر احتیاط واجب تا وقتی که به فرا رسیدن وقت یقین پیدا کنند، نباید مشغول نماز شوند؛ ولی اگر انسان به واسطه وجود موانعی مثل ابر، غبار و مانند آنها که در غالب افراد مانع از حصول یقین و اطمینان به دخول وقت می‌شود، نتواند در اوّل وقت نماز به فرا رسیدن وقت یقین یا اطمینان پیدا =============================================================================== 1 تقریبا یازده ساعت و یک ربع بعد از ظهر شرعی، آخر وقت نماز مغرب و عشاء است. کند، چنانچه گمان داشته باشد که وقت فرا رسیده، میتواند مشغول نماز شود.