تعیین
تعیین یعنی متمایز کردن چیزى از غیر آن بوسیله خصوصیتی که در او است.
شخصی به عنوان وصیت سهم هر یک از ورّاث خود را از ما یملَک خود تعیین می‌کند به این که می‌گوید:
فلان خانه سهم فلان و فلان زمین سهم فلان یعنی بعد از او چنین سهم نمایند، آیا ورثه مُلزَمند به این تقسیم یا خیر؟
وصیت به انقسام مال بین ورثه صحیح نیست و شرعاً اثری ندارد، بعد از فوت به نحو مشاع همه ورثه مالک تَرَکه می‌شوند.
وصیت به انقسام مال بین ورثه صحیح نیست و شرعاً اثری ندارد، بعد از فوت به نحو مشاع همه ورثه مالک تَرَکه می‌شوند.
عنوان سوال:
شخصی به عنوان وصیت سهم هر یک از ورّاث خود را از ما یملَک خود تعیین می‌کند به این که می‌گوید:
شخصی به عنوان وصیت سهم هر یک از ورّاث خود را از ما یملَک خود تعیین می‌کند به این که می‌گوید:
فلان خانه سهم فلان و فلان زمین سهم فلان یعنی بعد از او چنین سهم نمایند، آیا ورثه مُلزَمند به این تقسیم یا خیر؟
پاسخ:
وصیت به انقسام مال بین ورثه صحیح نیست و شرعاً اثری ندارد، بعد از فوت به نحو مشاع همه ورثه مالک تَرَکه می‌شوند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی مستطیع بوده و به ادای وظیفه حج موفّق نگشته و وصیّت به حج بلدی نموده و مال مخصوصی هم برای نیابت تعیین کرده و کسی که آن مال در دست اوست - از ورثه - در دادن آن مال و استنابه خود داری کند، آیا پیش ازاستنابه ورثه میتوانند ترکه او را تقسیم نمایند؟
- شخصی وصیّت کرده که وصی او رَقَباتی از اموال او را در مدّت سی و شش سال حبس کند و منافع آن را به مصرف امور خیریّه برساند و بعد از انقضای مدّتِ حبس، اصل ملک را ورثه کما فرض اللَّه تقسیم نمایند، ورثه حین الموت موصی چهار نفر اولاد بودند، سه نفر از آنها پیش از انقضای موعد حبس فوت کردهاند، آیا ورّاث سه نفر مزبور بعد از انقضای موعد حبس مطابق سهم الارث مورّث خودشان از اصل ملک سهیم خواهند بود، یا آن که ملک حبس شده بعد از حبس راجع به یک نفر ولدیست که بعد از انقضای حبس زنده است؟
- شخصی وصیّت می‌کند که جنازه او را در محلّی که غیر از محل وفات اوست دفن نمایند و یکصد تومان برای مخارج بردن جنازه را به آن جا تعیین مینماید، بعد از مردن، بعضی از ورثه مخالفت میکنند و در همان محل وفات او را دفن مینمایند و مبلغ یکصد تومان باقی است، تکلیف نسبت به آن چیست؟
- شخصی وفات نموده، در وارث او صغیر هم میباشد و وصیّت هم ننموده، ورثه کبارِ او میتوانند او را در خانه او غسل دهند یا خیر؟
- حضرت آیت اللَّه العظمی - مد ظلّه - رُبع و یا ثُمن از قیمت اعیانی که زوجه از ماتَرَک زوج متوفّای خود میبرد قیمتیست که مقوّم تعیین مینماید، یااگر مشتری پیدا شود که زیادتر از قیمت متعارفی و آن چه خُبره تعیین نموده خریداری نماید سایر ورثه ملزمند که حق زوجه را از قیمتی که این مشتری میخرد موضوع نموده به او رد نمایند؟ مستدعیست حکم مسأله را در صدر ورقه مرقوم فرمایید.
- زیدی وفات نموده ما یملَک او کمتر از دیون او است، یکی از ورثه می‌گوید: من نه ارث میخواهم و نه دَین را میدهم، باقی ورثه تَرَکه را به قیمت در آورده خودشان بر میدارند و دَین مورِّث خود را میدهند، بعد از آن که قریب پانزده سال از مُقَدَّمه میگذرد آن وارث می‌گوید: من حاضرم که سهم خود را از تَرَکه بردارم و دَین را بدهم و این حرف را امروز میزند برای این که اجناس ترقّی نمود، آیا حقّی دارد که چنین ادّعایی بکند یا خیر؟
- زیدی ثُلث مال خود را چند قطعه زمین معین کرده که تا بیست سال بعد از وفات او منافع آن طبق وصیت برای او به مصارف معینه صرف شود و بعد از بیست سال بین ورثه کما فرض اللَّه تقسیم گردد، ورثه موصی در بین این بیست سال یکی بدون وارث و یکی با وارث وفات نموده، آیا مورد ثُلث بین ورثه موصیِ مذکور تقسیم خواهد شد، یا آن که ورثه موصی له به جای او خواهد بود؟
- زیدی وصیت نامه تنظیم و امضا می‌کند و برادر خود را وصی خود قرار میدهد که مطابق موازین شرع مقدّس اسلام ثُلث کل ما تَرَک خود را برای مصارف امور خیریه قرار میدهد که وصی بر طبق وصیت نامه رفتار نماید، چندی پس از تنظیم وصیت نامه موصی فوت می‌کند، از طرف ورّاث موصی ثُلث ما تَرَک مجزّا و به تصرّف وصی داده نمیشود که وصی عمل به وصایت نماید و بدین منوال از زمان فوت موصی تا این هنگام قریب شش سال گذشته است و در عرض این مدّت ثُلث که در تصرّف ورّاث موصی بوده میباشد، منافعی حاصل کرده که ورثه جمع آوری و ضبط کردهاند. در حال حاضر، یا بعد از این در صورتی که از طرف ورثه ثُلث مورد وصایت از ما تَرَک موصی مجزّا و به تصرّف وصی داده شود، آیا منافع مدّتِ شش سال یا بیشتر که از ثُلث عاید شده و در تصرّف ورثه میباشد متَعَلُّق به ثُلث خواهد بود که ورثه آن منافع را به اضافه ثُلث به وصی تسلیم و تحویل نمایند یا خیر؟
- شخصی در وصیت، محلّی را برای ثُلث خود معین نموده که از عواید آن مصارفی که مقرّر نموده در مدّت بیست سال بعد از وفات صرف شود و پس از گذشتن بیست سال عیناً و منفعتاً علی ما فرض اللَّه بین ورثه موصی تقسیم شود، آیا زوجه او بعد از بیست سال حق ثُمنیه دارد یا خیر؟ و اگر زوجه بمیرد ورثه زوجه بعد از انقضای بیست سال حقِّ ثُمنیه آن زن را دارند یا خیر؟
- هرگاه شخصی چیزی را بفروشد به وعده دو ماه در مقابل آن سفته بگیرد از خریدار، بعداً فروشنده در ضمن این مدّت به پول احتیاج پیدا می‌کند به خریدار می‌گوید: فلان مبلغ از طلبی که از تو دارم و موعد آن نرسیده کم میکنم و فعلاً بده، خریدار آن مبلغ را کم می‌کند و بقیّه طلبِ فروشنده را میدهد چه صورت دارد؟ و همچنین عکس این مسأله خریدار به فروشنده می‌گوید: فلان مبلغ از طلب خود - که دو ماه دیگر حق مطالبه داری - کم کن تا طلب تو را نقداً بپردازم؟ و همچنین شخصی احتیاج به پول دارد مثلاً: نود تومان از زید نقداً میگیرد و یک سفته صد تومانی به او میدهد که دو ماه دیگر - مثلاً - از بانک مطالبه نمایدچه صورت دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی فوت نموده و ورثه حین الفوت وی عبارتند از (سه خواهر ابوینی (پدر و مادری) جدّه پدری، و جدّ مادری) میزان دقیق سهم الارث ورّاث یاد شده چه میزان بوده، و چگونه بین آنها تقسیم می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا وصیّت به تقسیم ارث قبل از فوت جایز است؟ مثل این که زید وصیّت کند که پس از فوتش،فلان باغش مال فلان پسرش، و فلان خانه اش مال فلان دخترش باشد. آیا چنین وصیّتی نافذ است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا وصیّت به تقسیم ارث قبل از فوت جایز است؟ مثل این که زید وصیّت کند که پس از فوتش، فلان باغش مال فلان پسرش، و فلان خانه اش مال فلان دخترش باشد. آیا چنین وصیّتی نافذ است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر به علت اختلافات شخصی و یا خانوادگی یکی از ورثه از دریافت سهم الارث امتناع کند می توان سهم او را بین بقیه ورثه تقسیم کرد؟
- [آیت الله بهجت] در مورد سهم الارث، اگر ورثه به نحوی در تقسیم توافق کردند، آیا می توانند خلاف توافق عمل نمایند و توافق نامه را ابطال نمایند؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی وصیت کرده بود که پس از کفن و دفن و مقداری نماز و روزه، ثلث اموالش را به فقیر بدهند، لکن ورّاث، اموال را تقسیم و در ثلث، به وصیت عمل نکردند و سهم خود را یکی پس از دیگری فروختند. اکنون پس از گذشت چند سال حاضر شده اند که به وصیت عمل کنند. لطفاً وظیفه ی ایشان را مشخص نمایید؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی فوت کرده است و حقوق بازنشستگی او بطور ماهانه مرتب دریافت و میان وراث تقسیم می شود، حالا اگر یکی از وراث سهم الارث خود را جمع کند و سال بر آن بگذرد متعلق خمس خواهد بود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدری فوت نماید و قبل از تقسیم اموال ایشان بین ورثه بعضی از ورّاث هم فوت نمایند آیا به وارثان ورثه فوت شده ارث پدر میرسد یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی فوت کرده است و حقوق بازنشستگی او بطور ماهانه مرتب دریافت و میان وراث تقسیم می شود، حالا اگر یکی از وراث سهم الارث خود را جمع کند و سال بر آن بگذرد متعلق خمس خواهد بود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] برخی از اولیای میّت صغیر و برخی کبیرند. ورثه کبیر خواهان قصاص قاتل هستند، که در این صورت باید سهم صغار را از دیه بپردازند. آیا ورثه کبیر می توانند نوع دیه را از نظر جنس و قیمت تعیین نمایند؟ یا برای رعایت غبطه صغار، قیّم آنها، یا دادگاه، باید سهم الدیّه صغار را از جنس گرانتر (مانند گاو و گوسفند) تعیین کند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که انسان وصیت می‌کند که چیزی به او بدهند باید وجود داشته باشد، پس اگر وصیت کند به بچهای که ممکن است فلان زن حامله شود، چیزی بدهند باطل است، ولی اگر وصیت کند به بچهای که در شکم مادر است چیزی بدهند، اگر چه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است؛ پس اگر زنده به دنیا آمد، باید آنچه را که وصیت کرده به او بدهند و اگر مرده به دنیا آمد، وصیت باطل می‌شود و آنچه را که برای او وصیت کرده، ورثه میان خودشان قسمت میکنند.
- اگر کسی بگوید میت وصیت کرده فلان مبلغ به من بدهند، چنانچه دو مرد عادل گفتهی او را تصدیق کنند، یا قسم بخورد و یک مرد عادل هم گفتهی او را تصدیق نماید، یا یک مرد عادل و دو زن عادله، یا چهار زن عادله به گفتهی او شهادت دهند، باید مقداری را که می‌گوید به او بدهند و اگر یک زن عادله شهادت دهد، باید یک چهارم چیزی را که مطالبه می‌کند به او بدهند و اگر دو زن عادله شهادت دهند نصف آن را [به او بدهند] و اگر سه زن عادله شهادت دهند، باید سه چهارم آن را به او بدهند و نیز اگر دو مرد کافر ذمّی که در دین خود عادل باشند گفتهی او را تصدیق کنند در صورتی که میت ناچار بوده است که وصیت کند و مرد و زن عادلی هم در موقع وصیت نبوده باید چیزی را که مطالبه می‌کند به او بدهند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] اگر مصرفی را که میت معین کرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیّت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است که ورثه آن را اجازه دهند، چه با لفظ و چه با فعل، و رضایت قلبی کافی نیست. و اگر مدتی بعد از مردن او هم اجازه نمایند صحیح است، و چنانچه بعضی از ورثه اجازه و بعضی رد نمایند وصیّت فقط در سهم آنهایی که اجازه نمودهاند صحیح و نافذ است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر میّت وصیّت نکرده باشد که کفن را از ثلث مال او بردارند وبخواهند از اصل مال بردارند، احتیاط واجب آن است که مقدار واجب کفن را به ارزانترین قیمتی که ممکن است تهیّه نمایند ولی اگر کسانی از ورثه که بالغ هستند اجازه بدهند که از سهم آنان بردارند، مقداری را که اجازه دادهاند، از سهم آنان می‌شود برداشت.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مصرفی را که میّت معیّن کرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیّت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است که ورثه حرفی بزنند یا کاری کنند یا با سکوت آنها معلوم شود وصیّت را اجازه نمودهاند و تنها راضی بودن آنها کافی نیست و اگر مدّتی بعد از مردن او هم اجازه نمایند صحیح است و چنانچه بعضی از ورثه اجازه و بعضی ردّ نمایند، وصیّت فقط در سهم آنهایی که اجازه نمودهاند صحیح و نافذ است. لازم به توضیح است که در مورد هر وارث باید دید که آیا مقداری که به وسیله وصیّت از سهم الارث وی کم می‌شود از ثلث سهم او بیشتر است یا خیر؟ و در صورت اوّل اجازه وی در نافذبودن وصیّت شرط است. بنابراین اگر شخصی زمینی داشته باشد و وصیّت کند که تمام یا قسمتی از آن را به مصرف برسانند، چون زن از زمین ارث نمیبرد، نظر وی در این وصیّت نقشی ندارد و اگر مرد 3 میلیون تومان پول داشته باشد و زمینی داشته باشد که 3 میلیون تومان میارزد، اگر وصیّت کند که دو میلیون از پول وی را به مصرفی برسانند، در اینجا نسبت به سهم دیگر ورثه وصیّت به اندازه ثلث است ولی نسبت به سهم همسر، وصیّت بیشتر از ثلث میباشد و باید تنها نظر وی را نسبت به بیشتر از ثلث جلب نمود و همین طور اگر نسبت به چیزهایی که پس از مرگ پدر به پسر بزرگتر میرسد و در مسأله 2794 گفته خواهد شد وصیّتی کند، تنها نظر پسر بزرگتر در مقدار بیشتر از ثلث تأثیر دارد.
- [آیت الله بهجت] اگر وصیّت کند چیزی به شخصی بدهند و آن شخص پیش از آنکه قبول یا رد کند بمیرد، تا وقتی ورثه او وصیّت را رد نکردهاند، میتوانند آن را قبول نمایند، ولی این در صورتی است که وصیّتکننده از وصیّت خود برنگردد، وگرنه ورثه آن شخص حقی به آن چیز ندارند. و اگر آن شخص بعد از قبول فوت کرد، مال از آن وارث اوست و نیازی به قبول مجدّد وارث نیست. مگر آنکه وصیّتکننده از وصیتش برگردد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] هر گاه بخواهند ارث را تقسیم کنند، برای بچهای که در شکم است که اگر زنده به دنیا بیاید ارث میبرد، در صورتی که احتمال بیشتر از یکی نرود، سهم یک پسر را کنار میگذارند و زیادی را ورثه بین خود تقسیم میکنند، ولی اگر احتمال بدهند که بیشتر از یکی است، مثلاً احتمال بدهند که زن به دو یا سه بچه حامله باشند و ورثه هم راضی نباشد که سهم حمل احتمالی را کنار بگذارند، جایز است که ورثه سهم بیشتر از یک پسر را تقسیم کنند. به هر حال پس از ولادت در صورتی ارث به نوزاد داده می‌شود که اثر روشنی بر حیات وی؛ همچون گریه یا حرکت آشکار، وجود داشته باشد وگرنه، شرعاً حکم می‌شود که نوزاد مرده به دنیا آمده و ارثی به وی داده نمیشود. لازم به توضیح است که اگر بتوان به روشی همچون روشهای پزشکی کنونی مطمئن گشت که بچهای که در شکم است دختر است یا پسر و برخی از ورثه حاضر به تأخیر تقسیم مقدار تفاوت بین سهم پسر و دختر نباشند یا در میان ورثه افراد نابالغ یا دیوانه وجود داشته باشد و تأخیر در تقسیم این مقدار به ضرر آنها باشد، لازم است که جنسیّت بچه را تعیین نمود و در هر حال اگر به گونه اطمینانی وضعیّت بچه روشن شود، بر طبق آن میراث تقسیم میگردد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که انسان وصیت می کند چیزی به او بدهند باید وجود داشته باشد، پس اگر وصیت کند به بچه ای که ممکن است فلان زن بزاید چیزی بدهند باطل است. ولی اگر وصیت کند به بچه ای که در شکم مادر است چیزی بدهند، اگر چه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است، بنابر این اگر زنده به دنیا آمد، باید آنچه را که وصیت کرده به او بدهند، و اگر مرده به دنیا آمد، وصیت باطل می شود و آنچه را که برای او وصیت کرده، میان ورثه تقسیم می شود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر زن بخواهد در چیزهایی که از انها ارث نمی برد مانند زمین خانه تصرف کند باید از سایر ورثه اجازه بگیرد و همچنین سایر ورثه تا سهم زن را از هوایی مانند بنا و درخت هر چند از قیمت نداده اند نمی توانند بدون اجازه او در انها تصرف کنند
- [آیت الله سیستانی] اگر زن بخواهد در چیزهائی که از آنها ارث نمیبرد مانند زمین خانه مسکونی تصرف کند ، باید از ورثه دیگر اجازه بگیرد . و جایز نیست که ورثه تا سهم زن را ندادهاند ، در چیزهائی که زن از قیمت آنها ارث میبرد مانند بنا و درخت ، بدون اجازه او تصرف کنند .
- [آیت الله خوئی] اگر زن بخواهد در چیزهائی که از آنها ارث نمیبرد مانند زمین و خانه مسکونی تصرف کند، باید از ورثه دیگر اجازه بگیرد. و جایز نیست که ورثه تا سهم زن را ندادهاند در چیزهایی که زن از قیمت آنها ارث میبرد، مانند بنا و درخت بدون اجاز او تصرف کند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر زن بخواهد در چیزهائی که از آنها ارث نمی برد مانند زمین خانه مسکونی؛ تصرف کند؛ باید از ورثه دیگر اجازه بگیرد. و جایز نیست که ورثه تا سهم زن را نداده اند؛ در چیزهائی که زن از قیمت آنها ارث می برد مانند بنا و درخت؛ بدون اجازه او تصرف کنند.