آیا می توانم مرجع تقلید خودم را تغییر دهم؟

آیا می توانم مرجع تقلید خودم را تغییر دهم؟

پاسخ  به این سوال در سه صورت متصور است:

عدول از مجتهد زنده مساوی به زنده مساوی دیگر بعد از تحقق تقلید
عدول از مجتهد اعلم به مجتهد غیر اعلم
عدول از مجتهد غیر اعلم به اعلم
    1) عدول از مجتهد حی مساوی به حی مساوی دیگر:
    آیت الله بهجت (ره)
    در صورت تساوی دو مجتهد در اعلمیّت و اورعیّت، در جمیع مسائل یا در بعض مسائل که ارتباط با هم ندارند، جایز است.(1)
    آیت الله تبریزی (ره)
    در مسائلی که یاد گرفته، به غیر نمی تواند رجوع بکند.(2)
    آیت الله خامنه ای (دام ظلّه)
    بنابر احتیاط واجب جایز نیست.(3)
    آیت الله خوئی (ره)
    جایز نیست.(4)
    آیت الله سیستانی (دام ظلّه)
    اگر از هر جهت مساوی باشند رجوع اشکال ندارد، زیرا در صورت تساوی دو مجتهد مکلّف می تواند عملش را طبق فتوای یکی از آن دو انجام دهد مگر در مواردی مانند قصر و اتمام که باید احتیاط کند. (جمع بخواند).(5)
    آیت الله شبیری زنجانی (دام ظلّه)
    جایز نیست.(6)
    آیت الله صافی گلپایگانی (دام ظلّه)
    احوط (احتیاط واجب) در خصوص مسائلی که یاد گرفته ترک عدول به مساوی است.(7)
    آیت الله فاضل لنکرانی (ره)
    جایز است.(8)
    آیت الله گلپایگانی (ره)
    در مسائلی که یاد گرفته ولو عمل نکرده، احوط (احتیاط واجب) ترک عدول است.(9)
    آیت الله مکارم شیرازی (دام ظلّه)
    بنابر احتیاط واجب جایز نیست.(10)
    آیت الله نوری همدانی (دام ظلّه)
    در مسائلی که عمل نکرده است، اشکال ندارد.(11)
    آیت الله وحید خراسانی (دام ظلّه)
    جایز نیست(احوط القولین).(12)
    2) عدول از مجتهد اعلم به مجتهد غیر اعلم با رعایت " الاعلم فالاعلم ":
    (" الاعلم فالاعلم " یعنی به نظریه ی مجتهد دیگری که علمش از مجتهد خودش کمتر و از مجتهدین دیگر بیشتر است عمل می کند. اگر مجتهد دوم نیز در همان مساله قایل به احتیاط واجب بود مجتهد سومی که علمش از مجتهد دوم کمتر و از مجتهدین دیگر بیشتر است رجوع می کند.)
    عدول به مجتهد غیر اعلم با رعایت " الاعلم فالاعلم " در موارد زیر جایز است:
          الف: مواردی که مجتهد اعلم، فتوا و احتیاطی نداشته باشد.
          ب: در مسایلی که مجتهد اعلم می گوید احتیاط واجب یا احتیاط لازم آن است.
           رجوع از احتیاط واجب یک مرجع به فتوای مرجع دیگر چه حکمی دارد؟
    امام خمینی (ره):
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(13)
    آیت الله اراکی (ره):
    بنابر احتیاط واجب با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(14)
    آیت الله بهجت (ره)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است و در صورت تساوی اورع از دو مجتهد در فضل مراجعه نماید.(15)
    آیت الله تبریزی (دام ظلّه)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(16)
    آیت الله خامنه ای (دام ظلّه)
    با رعایت ترتیب الاعلم فالاعلم رجوع اشکال ندارد.(17)
    آیت الله خوئی (ره)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(18)
    آیت الله سیستانی (دام ظلّه)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(19)
    آیت الله شبیری زنجانی (دام ظلّه)
    در جایی که احتیاط بدون هیچ قیدی باشد، می توان به احتیاط عمل ننموده، بلکه مطابق فتوای مجتهد دیگر با رعایت الاعلم فالاعلم رفتار کرد. ولی در جائی که قید (وجوبی) یا (واجب) همراه احتیاط دیده شود، عمل به این گونه احتیاط، واجب بوده و نمی توان به فتوای مجتهد دیگر رجوع نمود.(20)
    آیت الله صافی گلپایگانی (دام ظلّه)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(21)
    آیت الله فاضل لنکرانی (ره)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(22)
    آیت الله گلپایگانی (ره)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(23)
    آیت الله مکارم شیرازی (دام ظلّه)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(24)
    آیت الله نوری همدانی (دام ظلّه)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(25)
    آیت الله وحید خراسانی (دام ظلّه)
    با رعایت الاعلم فالاعلم رجوع جایز است.(26)
    3) از غیر اعلم به اعلم واجب است.
                           به فتوای همه مراجع معظم تقلید.
 
پی نوشت ها:

[1] - وسیله النجاة، 1423ه. ق، ج1، ص 9، با استفاده از م 4- توضیح المسائل، 1381، ص 9، با استفاده از م 6.

[2] - منهاج الصالحین، 1426 ه. ق، ج1، ص 7، م 14- استفتائات جدید، 1383، ج 1، ص 10، س 11.

[3] - اجویة الاستفتائات، 1387 ص 6، س31 و 45.

[4] - العروة الوتقی مع تعلیقه، 1421 ه. ق، ج1، ص 18، م 11- منهاج الصالحین 1410 ه. ق، ج1، ص 7، م 14.

[5] - منهاج الصالحین، 1427 ه.ق، ج1، ص 10، با استفاده از م 8 العروة الوتقی مع تعلیقه.- 1425 ه. ق، ج1، ص 12، م 13 و استفتاء شفاهی از دفتر.

[6] - المسائل الشرعیه، 1428 ه. ق، ص 9، م 8- توضیح المسائل، 1384 ، ج1، ص 8، م 9.

[7] - هدایة العباد، 1416 ه. ق، ج 1، ص 5 م 4- جامع الاحکام 1385، ج 1، ص 13، س 18.

[8] - توضیح المسائل، 1384، ص 7، م 13- الاحکام الواضحه، 1424 ه . ق. ص 7، م 15.

[9] - بدایة العباد، 1413 ه.ق، ج1، ص 7، م4- مجمع المسائل، 1411ه. ق، ج 1، ص 18، س 4.

[10] - توضیح المسائل، 1386، ص 22، م 16.

[11] - هزار و یک مساله فقهی، 1383، ج 2، ص 8، س 14.

[12] - منهاج الصالحین، 1386، ج 2، ص 12، م 8.

[13] - تحریرالوسیله، 1408 ه. ق ، ج 1، ص 11، م 34- توضیح المسائل، 1383، ص 2، م 7.

[14] - المسائل الواضحه، 1372، ج 1، ص 7، م 7- توضیح المسائل ، 1372، ص 7، م 7.

[15] - وسیلة النجاة، 1423ه.ق، ج 1، ص 11، با استفاده از م 11- توضیح المسائل، 1381، ص 9، م 9.

[16] - منهاج الصالحین، 1426 ه. ق، ج 1، ص 13، م 31- توضیح المسائل، 1383، ص 7، م 7.

[17] - اجویة الاستفتائات، 1384، ص2، س 8.

[18] - منهاج الصالحین (العبادات)، 1415ه.ق، ج1، ص 12، م 31- توضیح المسائل 1410 ه. ق، ص 5 م 7.

[19] - منهاج الصالحین 1426 ه. ق، ج 1، ص 18و 19، م 21- توضیح المسائل، 1425ه. ق، ص 7، م 6.

[20] - المسائل الشرعیه، 1428 ه.ق، ص 8 و 9، م 7- توضیح المسائل، 1381 ، ج 1، ص 6 و 7، با استفاده از م 7.

[21] - توضیح المسائل، 1385، ص 7، م 7- هدایة العباد، 1416ه. ق، ج 1، ص 10، م 37.

[22] - العروة الوتقی مع تعلیقات، 1380، ج 1، ص 18، م 64- توضیح المسائل، 1384، ص 8، م 19.

[23] - هدایة العباد، 1413 ه. ق، ج 1، ص 9، با استفاده از م 12- توضیح المسائل، 1372، ص 6، م 7.

[24] - توضیح المسائل ، 1386، ص 20، م 9- العروة الوتقی مع تعلیقات، 1386، ج1 ، ص 28، م 64.

[25] - منتخب المسائل، 1420 ه. ق، ص 11، م 22.

[26] - منهاج الصالحین، 1428 ه. ق، ج 2، ص 18، م 31- توضیح المسائل، 1379، ص 193 و 194، م 7.