چرا پیامبر (ص) فرموده اند: سلمان از ما اهل بیت(ع) است؟

در ماجرای جنگ خندق، که در سال پنجم هجری رخ داد و به پیشنهاد سلمان پیرامون شهر خندق کندند. هر گروهی می خواست سلمان با آنها باشد; مهاجران می گفتند: سلمان از ما است. انصار می گفتند: او از ما است. پیامبر(ص) فرمود: (سلمان منا اهل البیت : سلمان از اهل بیت ما است)[1]

در لغت "اهل" به کسانی می گویند که محوری واحد آن ها را جمع کرده است. مثل کسانی که خویشاوندی، نقطه اشتراک آنهاست. یا کسانی که سکونت در یک منزل، سبب وحدت آنها شده است و یا اینکه دین واحدی آنها را با یکدیگر قرین کرده است.[2]

بنابراین اهل بودن می تواند با معیارهای متفاوتی در نظر گرفته شود، که یکی از آنها، معیار قرار دادن اعتقاد و پاکی و طهارت است. و طبق همین نوع معیارهاست که فرزند نوح، اگر چه به حسب ظاهری از خانواده اوست و رابطه پدر و فرزندی بین آن ها برقرار است، اما خدای متعال فرزند نوح را از اهل او نمی داند:
(قالَ یا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ[هود/46] فرمود: (ای نوح! او از اهل تو نیست! او عمل غیر صالحی است [فرد ناشایسته‌ ای است‌])

بنابراین جمله پیامبر (ص) به معنای شرافت و کرامت سلمان است که او را در کنار رسول خدا (ص) قرار می دهد. نه اینکه اثری از خویشاوندی و نظیر آن برای سلمان ایجاد شده باشد.

عارف معروف، محی الدین بن عربی،  در شرح این سخن پیامبر اکرم(ص) می گوید: پیوند سلمان به اهل بیت (علیهم السلام) در این عبارت، بیانگر گواهی رسول خدا(ص) به مقام عالی، طهارت و سلامت نفس سلمان است، زیرا منظور از اینکه سلمان از اهل بیت (علیهم السلام) است، پیوند نسبی نیست، این پیوند بر اساس صفات عالی انسانی است.[3]

این نوع معیارها در مواردی دقیق تر می شود تا آنجا که اهل بیت، تنها به معصومین اطلاق می شود و حتی همسران پیامبر (ص) نظیر ام سلمه نیز نمی توانند در زمره آن قرار گیرد اگر چه به معانی دیگر نظیر ام سلمه، از اهل بیت پیامبر (ص) است.

[1]. مجمع البیان، ج 2، ص 427.
[2]. رک: المفردات فی غریب القرآن، ص: 96.
[3]. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 18، ص 36.