براساس آیات قرآنی و هم چنین اسناد تاریخی در باب ساختن کعبه، مکه نمادی از برکات الهی، هدایت بشر،[1] و محل اجتماع[2] برای عبودیت حضرت حق تلقی شده است. خداوند متعال با افاضه خیر فراوان دنیوی بر این مکان که قبل از آن خشک و لم‌یزرع بود، رزّاقیت خود را به عرصه نمایش درآورد[3] و با ارائه این حقیقت که آنجا محلی است برای وصول به مقام قرب الهی، چگونگی سلوک بندگی را، برای هدایت جهانیان به تصویر کشید. چنان که با مقرر فرمودن یک سلسله اعمال تشریعی در ایام خاص، کیفیت سیر عبودی را به انسان‌ها خاطرنشان می‌سازد که آدمی باید از نفس خود هجرت کرده، با پاک‌سازی خود از هرگونه آلودگی، تعلّق، رنگ و هیئت غیرخدایی و با اخلاص، اقبال و توبه خاص، به مقام قرب ربوبی باریابد.[4]
علاوه بر آن، خانه خود را نشانگر مقام ابراهیم، حرم امن و حج توانمندان تلقی فرمود که هر یک نشان دهنده عظمت مقام حضرت حق‌اند و به واقع چه نشانی گویاتر و رساتر از این موارد که هر سال هزاران نفر در این مکان مجتمع گشته و با انجام مناسک و اعمالی، عبودیت خداوند را به نمایش گذارند که این خود برای دیگر مردمان، بیدارگر و تحول‌آفرین است.[5]
خداوند، دستور ساخت این خانه را صادر فرمود تا به عنوان قبله در نماز، در ذبح حیوانات و در مواجهه اموات، یادآور خویش به مردم باشد. علاوه بر آنکه همه دل‌هایِ به ظاهر متفرق را به یک سو جمع نموده است تا روح توحید و یکی بودن را در آنها بپروراند و به واسطه آن، دین خود را زنده و پایدار سازد.[6]
ملاحظه می‌فرمایید که در تمام این تحلیل‌ها غرضی جسمانی و مادی نهفته نبود تا ساختن کعبه با جسم نبودن خدا ناسازگار باشد؛ بلکه هدف از برپایی چنین مکان شریفی چیزی نیست جز قرار دادن نماد و نشانی از مسائل معنوی و فرامادی.
[1]. آل عمران (3)، آیه 96.
[2]. بقره (2)، آیه 125.
[3]. ابراهیم (14)، آیه 37.
[4]. طباطبایی، سیدمحمد حسین، المیزان، ج 1، ص 298.
[5]. همان، ج 3، ص 354.
[6]. همان، ج 6، ص 142.
