قطعا چنین کاری سخت است و به همین خاطر است که از کنترل نفس به جهاد اکبر تعبیر فرموده اند. اولا توجه بفرمایید که اگر کار راحتی بود، چنین اجر و پاداشی برایش منظور نمی شد. نابرده رنج، گنج میسر نمی شود. ثانیا راهکارهای عملی برای کنترل نگاه را نیز توجه بفرمایید: 1- خداباوری: اعتقاد به خدا و یقین داشتن به این که انسان در محضر او است و خدا ناظر بر تمام احوال و درون آدمی است، به انسان کمک میکند نگاه خود را کنترل نماید. امام صادق(ع) میفرماید: (فروبستن چشم از گناه میسّر نیست مگر این که انسان عظمت و جلال پروردگار را در قلبش دیده باشد). از امام علی(ع) سؤال شد: توانایی بر کنترل چشم چگونه حاصل میشود؟ فرمود: (این که خود را تحت قلمرو سلطان آگاه از همه مسائل بدانی و تسلیم او باشی).(2) 2- توجه به آثار فروبستن چشم: اگر انسان بداند کنترل نگاه چه آثار و برکاتی دارد، قطعاً به ادامه آن تشویق خواهد شد. آثار و فوائدی که بر چشم پوشی مترتب است، عبارتند از: أ) راحتی دل: کسی که چشمش را فرو بندد، دلش را آرام کرده است. با چشم چرانی انسان احساس آرامش نمیکند، زیرا آنچه دیده میبیند، دل به سوی آن روان میشود. زدست دیده و دل هر دو فریاد هر آن چه دیده بیند، دل کند یاد امیرمؤمنان(ع) میفرماید: (کسی که چشمش را فرو بندد، دل را آسوده کند).(3) احساسات و غرایز شهوانی تمام نشدنی و سیریناپذیر است و نفس اماره انسان را به بدی و زشتی هر چه بیشتر وادار میکند. امام علی(ع) میفرماید: (کسی که چشم فرو بندد، دلش را صفا داده است).(4) ب) کشف حقایق: رسول اکرم(ص) میفرماید: (چشمتان را فرو بندید تا شگفتیها را ببینید).(5) ج) شیرینی عبادت را حس کردن: پیامبر میفرماید: (مسلمانی چشم خود را از زن نامحرم فرو نمیبندد مگر آن که خداوند شیرینی عبادتش را در دل او ایجاد میکند).(6) د) تزویج حور العین: امام صادق(ع) میفرماید: (کسی که نگاهش به زن نامحرمی بیفتد، پس چشمش را به سوی آسمان افکند و یا نگاهش را فرو بندد، خداوند حورالعین را به ازدواج او در میآورد).(7) 3- توجه به پیامدهای چشم چرانی: کسی که بداند چشم چرانی چه پیامدهای ناگواری دارد، قطعاً به ضرر خود اقدام نخواهد کرد و نگاهش را کنتزل خواهد کرد. چشم چرانی، زاینده گناهان و از ترفندهای شیطان است. امام علی(ع) میفرماید: (چشمها کمینگاه شیطان است).(8) به نظر کارشناسان، چشمچرانی منشأ عوارضی چون دشواری تنفس، درد اطراف قلب، تپش قلب، ضعف و خستگی عمومی، سردرد، بی قراری و خستگی فکری است. (9) پس چشم چرانی عوارض جسمانی و روحی بسیاری دارد که شناخت این امور در درمان چشم چرانی مؤثر است. کسی که خواهان روانی شاد و آرام است، باید از این عادت دست بردارد. رسول اکرم(ص) میفرماید: (کسی که چشمش را از حرام پر کند، خداوند روز قیامت چشمش را از آتش پر خواهد کرد، مگر آن که توبه کند و برگردد).(10) در روایت دیگر میفرماید: (نگاه تیری از تیرهای مسموم شیطان است).(11) حضرت مسیح(ع) فرمود: (از نگاه به نامحرم بپرهیزید که بذر شهوت و رشد دهنده فسق است).(12) 4- راندن افکار شیطانی: برای کنترل نگاه، باید اندیشه را از نفوذ افکار شیطانی دور نگه داشت، زیرا گام نخست در انحراف، فکر کردن درباره آن است. امام علی(ع) میفرماید: (کسی که در باره گناه بسیار بیندیشد، سرانجام به آن کشیده خواهد شد).(13) 5- پرهیز از عوامل تحریکزا: تخیّلات تحریک کننده، رفت و آمد در جاهایی که نامحرم است، گفت و گو با نامحرم، دیدن فیلمها و عکسهای مبتذل، زمینه را برای چشم چرانی فراهم میکند. 6- دقت در دوستیابی: بررسیها نشان میدهد که نوجوانان، اوّلین قدمهای انحراف و تباهی را به کمک دوستان ناباب برداشته، سپس در سراشیبی سقوط قرار گرفتهاند.(14) آلودگی و انحراف، به سرعت از طریق دوستان نا اهل به افراد پاک و سالم سرایت میکند و چشم چرانی از این قاعده مستثنا نیست. امام علی(ع) میفرماید: (از معاشرت با مردم فاسد بپرهیز که طبیعت تو، ناخودآگاه ناپاکی را از طبع آنها دریافت میکند).(15) 7- ازدواج: یکی از راههای مؤثر در کنترل نگاه، ارضای صحیح غریزه جنسی از طریق ازدواج است. رسول خدا(ص) میفرماید: (ای گروه جوانان! هر یک از شما که قدرت ازدواج دارد، حتماً اقدام کند، زیرا این بهترین وسیله است که چشم را از نگاههای آلوده و عورت را از بی عفتی نگه میدارد).(16) 8- تقویت اراده: چشم چرانی اگر به صورت عادت در آمده باشد، همچون ویژگیهای طبیعی و ذاتی، دامنه دار و پر نفوذ میگردد و به صورت طبیعت دوم در میآید. در این حال رهایی از این عادت ناپسند، نیاز به تصمیم و عزمی راسخ دارد. آن چه در شروع کار مهمّ است، خواستن و انگیزه داشتن است. برای مبارزه با چشم چرانی باید دو کار انجام گیرد: لف) به خواسته نفس پاسخ مثبت داده نشود، ب) عادت پسندیده ای جایگزین گردد و خود را به کارهای پسندیده مانند مطالعه کتاب و ورزش مشغول سازد. پینوشتها: 1 بحار الانوار، ج 104، ص 38. 2 همان، ج 101، ص 41. 3 مستدرک الوسائل، ج 4، ص 268. 4 میزان الحکمة، ج 4، ص 3289. 5 بحارالأنوار، ج 101، ص 42. 6 میزان الحکمة، ج 4، ص 3292. 7. همان. 8 همان، ص 3288، ح 20244. 9 دکتر پاک نژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج 16، ص 22. 10 بحارالأنوار، ج 73، ص 334. 11 همان، ج 101، ص 38. 12 همان، ص 42. 13 غررالحکم، ج 5، ص 321. 14 محمد علی سادات، راهنمای پدران و مادران، ج 1، ص 99. 15 ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 272. 16 مکارم الاخلاق، ص 10.
قطعا چنین کاری سخت است و به همین خاطر است که از کنترل نفس به جهاد اکبر تعبیر فرموده اند.
اولا توجه بفرمایید که اگر کار راحتی بود، چنین اجر و پاداشی برایش منظور نمی شد.
نابرده رنج، گنج میسر نمی شود.
ثانیا راهکارهای عملی برای کنترل نگاه را نیز توجه بفرمایید:
1- خداباوری: اعتقاد به خدا و یقین داشتن به این که انسان در محضر او است و خدا ناظر بر تمام احوال و درون آدمی است، به انسان کمک میکند نگاه خود را کنترل نماید. امام صادق(ع) میفرماید: (فروبستن چشم از گناه میسّر نیست مگر این که انسان عظمت و جلال پروردگار را در قلبش دیده باشد).
از امام علی(ع) سؤال شد: توانایی بر کنترل چشم چگونه حاصل میشود؟ فرمود: (این که خود را تحت قلمرو سلطان آگاه از همه مسائل بدانی و تسلیم او باشی).(2)
2- توجه به آثار فروبستن چشم: اگر انسان بداند کنترل نگاه چه آثار و برکاتی دارد، قطعاً به ادامه آن تشویق خواهد شد. آثار و فوائدی که بر چشم پوشی مترتب است، عبارتند از:
أ) راحتی دل: کسی که چشمش را فرو بندد، دلش را آرام کرده است.
با چشم چرانی انسان احساس آرامش نمیکند، زیرا آنچه دیده میبیند، دل به سوی آن روان میشود.
زدست دیده و دل هر دو فریاد هر آن چه دیده بیند، دل کند یاد
امیرمؤمنان(ع) میفرماید: (کسی که چشمش را فرو بندد، دل را آسوده کند).(3)
احساسات و غرایز شهوانی تمام نشدنی و سیریناپذیر است و نفس اماره انسان را به بدی و زشتی هر چه بیشتر وادار میکند.
امام علی(ع) میفرماید: (کسی که چشم فرو بندد، دلش را صفا داده است).(4)
ب) کشف حقایق: رسول اکرم(ص) میفرماید: (چشمتان را فرو بندید تا شگفتیها را ببینید).(5)
ج) شیرینی عبادت را حس کردن: پیامبر میفرماید: (مسلمانی چشم خود را از زن نامحرم فرو نمیبندد مگر آن که خداوند شیرینی عبادتش را در دل او ایجاد میکند).(6)
د) تزویج حور العین: امام صادق(ع) میفرماید: (کسی که نگاهش به زن نامحرمی بیفتد، پس چشمش را به سوی آسمان افکند و یا نگاهش را فرو بندد، خداوند حورالعین را به ازدواج او در میآورد).(7)
3- توجه به پیامدهای چشم چرانی: کسی که بداند چشم چرانی چه پیامدهای ناگواری دارد، قطعاً به ضرر خود اقدام نخواهد کرد و نگاهش را کنتزل خواهد کرد.
چشم چرانی، زاینده گناهان و از ترفندهای شیطان است. امام علی(ع) میفرماید: (چشمها کمینگاه شیطان است).(8)
به نظر کارشناسان، چشمچرانی منشأ عوارضی چون دشواری تنفس، درد اطراف قلب، تپش قلب، ضعف و خستگی عمومی، سردرد، بی قراری و خستگی فکری است. (9) پس چشم چرانی عوارض جسمانی و روحی بسیاری دارد که شناخت این امور در درمان چشم چرانی مؤثر است. کسی که خواهان روانی شاد و آرام است، باید از این عادت دست بردارد.
رسول اکرم(ص) میفرماید: (کسی که چشمش را از حرام پر کند، خداوند روز قیامت چشمش را از آتش پر خواهد کرد، مگر آن که توبه کند و برگردد).(10)
در روایت دیگر میفرماید: (نگاه تیری از تیرهای مسموم شیطان است).(11)
حضرت مسیح(ع) فرمود: (از نگاه به نامحرم بپرهیزید که بذر شهوت و رشد دهنده فسق است).(12)
4- راندن افکار شیطانی: برای کنترل نگاه، باید اندیشه را از نفوذ افکار شیطانی دور نگه داشت، زیرا گام نخست در انحراف، فکر کردن درباره آن است. امام علی(ع) میفرماید: (کسی که در باره گناه بسیار بیندیشد، سرانجام به آن کشیده خواهد شد).(13)
5- پرهیز از عوامل تحریکزا: تخیّلات تحریک کننده، رفت و آمد در جاهایی که نامحرم است، گفت و گو با نامحرم، دیدن فیلمها و عکسهای مبتذل، زمینه را برای چشم چرانی فراهم میکند.
6- دقت در دوستیابی: بررسیها نشان میدهد که نوجوانان، اوّلین قدمهای انحراف و تباهی را به کمک دوستان ناباب برداشته، سپس در سراشیبی سقوط قرار گرفتهاند.(14) آلودگی و انحراف، به سرعت از طریق دوستان نا اهل به افراد پاک و سالم سرایت میکند و چشم چرانی از این قاعده مستثنا نیست.
امام علی(ع) میفرماید: (از معاشرت با مردم فاسد بپرهیز که طبیعت تو، ناخودآگاه ناپاکی را از طبع آنها دریافت میکند).(15)
7- ازدواج: یکی از راههای مؤثر در کنترل نگاه، ارضای صحیح غریزه جنسی از طریق ازدواج است. رسول خدا(ص) میفرماید: (ای گروه جوانان! هر یک از شما که قدرت ازدواج دارد، حتماً اقدام کند، زیرا این بهترین وسیله است که چشم را از نگاههای آلوده و عورت را از بی عفتی نگه میدارد).(16)
8- تقویت اراده: چشم چرانی اگر به صورت عادت در آمده باشد، همچون ویژگیهای طبیعی و ذاتی، دامنه دار و پر نفوذ میگردد و به صورت طبیعت دوم در میآید. در این حال رهایی از این عادت ناپسند، نیاز به تصمیم و عزمی راسخ دارد. آن چه در شروع کار مهمّ است، خواستن و انگیزه داشتن است. برای مبارزه با چشم چرانی باید دو کار انجام گیرد:
لف) به خواسته نفس پاسخ مثبت داده نشود،
ب) عادت پسندیده ای جایگزین گردد و خود را به کارهای پسندیده مانند مطالعه کتاب و ورزش مشغول سازد.
پینوشتها:
1 بحار الانوار، ج 104، ص 38.
2 همان، ج 101، ص 41.
3 مستدرک الوسائل، ج 4، ص 268.
4 میزان الحکمة، ج 4، ص 3289.
5 بحارالأنوار، ج 101، ص 42.
6 میزان الحکمة، ج 4، ص 3292.
7. همان.
8 همان، ص 3288، ح 20244.
9 دکتر پاک نژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج 16، ص 22.
10 بحارالأنوار، ج 73، ص 334.
11 همان، ج 101، ص 38.
12 همان، ص 42.
13 غررالحکم، ج 5، ص 321.
14 محمد علی سادات، راهنمای پدران و مادران، ج 1، ص 99.
15 ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 272.
16 مکارم الاخلاق، ص 10.
- [سایر] چگونه می توان غریزه شهوت را کنترل کرد؟ البته به جز نگاه کردن به نامحرم راههایی را بگویید.
- [آیت الله نوری همدانی] آبا بستن لولههای منی بر مردان (جهت کنترل جمعیت در جامعه یا خانواده) جایز است؟ (وازکتومی)
- [آیت الله خامنه ای] آیا معاینه افراد غیر بیمار برای کنترل سلامتی آنها، توسط پزشک نامحرم جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا معاینه افراد غیر بیمار، برای کنترل سلامتی آنان، در صورت لزوم تماس با نامحرم، جایز است یا نه؟
- [سایر] آموزش کنترل ادرار به فرزندم 6 ماه طول کشیده؛ اما هنوز هم توان کنترل را به دست نیاورده است. علت چیست؟
- [سایر] آموزش کنترل ادرار به فرزندم 6 ماه طول کشیده؛ اما هنوز هم توان کنترل را به دست نیاورده است. علت چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا جایز است که زن در جامعه اسلامی از مرد غریبه و نامحرم خرید کند؟
- [سایر] چگونه می توان یک فرد موفق در جامعه بود ؟
- [سایر] آیا برای کنترل کردن اضطراب و وسواس در دختر 9 ساله ام می توان از روش نوروفیدبک استفاده کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا می توان در جامعه اسلامی برای محو مظاهر فرهنگ غربی و تشبّه به بیگانگان کوشید؟
- [آیت الله بهجت] دست زدن مرد به بدن زن نامحرم یا دست زدن زن به بدن مرد نامحرم، مثل نگاه کردن، حرام است. و دست زدن مرد به صورت و دستهای زن نامحرم و بالعکس نیز بنابر اظهر جایز نیست.
- [آیت الله اردبیلی] زن میتواند در جایی که نامحرم هست با صدای بلند صحبت کند، مگر این که صدای او موجب تحریک مردهای نامحرم باشد که در این صورت جایز نیست.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی با مبارزه نتوانست صفت رذیله یا صفات رذیله را ریشهکن کند، همین مقدار که آن را کنترل نماید و مانع طغیان آن شود، کفایت میکند.
- [آیت الله بهجت] شنیدن صدای زن نامحرم بدون قصد لذت، جایز است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم، خواه با قصد لذت باشد یا بدون آنحرام است و همچنین نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم، ولی نگاه کردن به صورت و دستهای زن نامحرم تا مچ اگر به قصد لذت نباشد و مایه فساد و گناه نگردد اشکال ندارد، همچنین نگاه کردن به بدن مرد نامحرم به آن مقدار که معمولاً آن را نمی پوشانند مانند سر و صورت و گردن و مقداری از پا و دست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم، خواه با قصد لذت باشد یا بدون آنحرام است و همچنین نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم، ولی نگاه کردن به صورت و دستهای زن نامحرم تا مچ اگر به قصد لذت نباشد و مایه فساد و گناه نگردد اشکال ندارد، همچنین نگاه کردن به بدن مرد نامحرم به آن مقدار که معمولاً آن را نمی پوشانند مانند سر و صورت و گردن و مقداری از پا و دست.
- [آیت الله مظاهری] نگاه کردن مرد نامحرم به صورت و یا دستهای زن نامحرم از انگشتها و کف دست و روی دست اگر جالب و محرّک نباشد و مفسده، بلکه ترس مفسدهای هم نباشد، جایز است، ولی باید دانست که نگاه نامحرم به یکدیگر، تیری از تیرهایشیطان است و همچنین نگاه زن به سر و گردن و دستها تا مچ مرد. صفحه 384
- [آیت الله مظاهری] زینت زن برای نامحرم و یا نشان دادن به نامحرم حتّی بوی خوش و انگشتر و ساعت و حلقه، حرام است، شهوتانگیز و مفسده انگیز باشد یا نباشد، و همچنین است زینت کردن مرد برای زن نامحرم، ولی نشان دادن زینت نظیر ساعت و انگشتر و مانند اینها، حرام نیست، مگر شهوتانگیز باشد و یا مفسدهای در برداشته باشد. ه. حفظ عفّت در لباس
- [آیت الله مظاهری] حرف زدن مرد نامحرم با زن نامحرم اگر جالب و محرّک نباشد و ترس مفسدهای هم نباشد، جایز است، ولی سزاوار نیست که بیشتر از ضرورت با یکدیگر حرف بزنند.
- [آیت الله اردبیلی] استفاده زنها از کلاه گیسهای معمول مانعی ندارد اما از نامحرم باید پوشانده شود، زیرا کلاهگیس معمولاً برای زنها نوعی زینت حساب میشود و زینت زن باید از نامحرم پوشیده باشد.