سوره
سوره در اصطلاح قطعه ای از قرآن است که از انسجام محتوایی برخوردار بوده و دارای مطلع و مقطع است. قرآن کریم ۱۱۴ سوره دارد که اول آن فاتحه و آخر آن سوره ناس است.
اهمّیّت سوره ی حمد چقدر است؟
اهمّیّت سوره ی حمد : سوره ی حمد، جمیع سلسله ی وجود است ... تمام دایره ی وجود است که در بسم الله الرّحمن الرّحیم به طریق اجمال مذکور است و در سوره ی حمد به طریق تفصیل ( تفسیر سوره حمد ، ص 4 و 5 ) . سوره حمد، جمیع سلسله ی وجود و تفصیل تمام دایره ی وجود است ( تفسیر سوره حمد، ص4 و 5 ) ؛ بدان که سوره مبارکه ی (( حمد )) چنان چه مشتمل است به جمیع مراتب وجود، مشتمل است به جمیع مراتب سلوک و مشتمل است – به طریق اشاره- به جمیع مقاصد قرآن( تفسیر سوره حمد ، ص81 ) . این عبارت، بیان یکی از نقاط اوج ذوق عرفان عملی حضرت امام رحمه الله می باشد که پس از عرفان نظری، در مسیر عرفان عملی و با همّت و طلب در مسیر فهم آیات و روایات به حقائق و لطائفی رسیدند و چشیدند و آن حقائق و لطائف مذوق خود را مجدّداً در مسیر علمی در قالب عرفان نظری و به عنوان راهی در مسیر عرفان عملی برای رسیدن به حقیقت بیان فرمودند. و شاید بتوان گفت این فرمایش ایشان، یکی از دلائل اهمّیت قرائت سوره حمد است . هر چند شخص به فهم و ادراک حقائق آن نائل نشود، امّا برکت وجودی قرائت لفظی این سوره و آیات مبارکه آن، شخص را در مسیر الهی و انسانی نگه می دارد إن شاء الله و اگر با توجّه و تعقّل و توغّل همراه باشد و در نفس ناطقه و حقیقت وجودی شخص عملاً پیاده شود، باید به او گفت : طوبی لک ؛ خوشا به حالت . این سوره ی شریفه، مشتمل است بر عمده ی مقاصد الهیّه در قرآن شریف ؛ زیرا که اصل مقاصد قرآن، تکمیل معرفه الله و تحصیل توحیدات ثلاثه و رابطه ی بین حق و خلق و کیفیّت سلوک الی الله و کیفیّت رجوع رقایق به حقیقه الحقایق و معرّفی تجلّیات الهیّه ... و جمیع این مقاصد در این سوره شریفه با کمال وجازت و اختصاری که دارد، موجود است. پس این سوره ی شریفه (( فاتحه الکتاب )) و (( اُمّ الکتاب )) و صورت اجمالیّه ای از مقاصد قرآن است و چون جمیع مقاصد کتاب الهی برگشت به مقصد واحد کند و آن حقیقت توحید است که غایت همه ی نبوّات و نهایت مقصد همه ی انبیای عظام علیهم السّلام است و حقایق و سرایر توحید در آیه مبارکه ی بسم الله منطوی است ؛ پس این آیه شریفه اعظم آیات الهیّه و مشتمل بر تمام مقاصد کتاب الهی است . همین یک سوره قرآن تحقّق پیدا بکند، تمام مشکلات حل می شود ( تفسیر سوره حمد ، ص 109 ) . {قرآن} کتابی است که می خواهد آدم درست کند ... می خواهد از این مرتبه ی ناقصی که هست او را برساند به آن مرتبه ای که لایق اوست قرآن برای این آمده است( تفسیر سوره حمد ، ص 110 ) . فهم و ادراک صحیح این عبارات حضرت امام رحمه الله بسیار صعب و ثقیل است و نیاز به استاد کُتَل طی کرده در مسیر اهل بیت علیهم السّلام دارد. * و به یک معنا تمام دایره ی وجود ، دو قوس نزول و صعود است که به عبارتی همان آیه استرجاع می باشد ؛ إِنَّا للهِ وَ إنَّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ ( سوره بقره ،آیه 156 ) ؛ ما از آن خدا هستیم و به سوی او باز می‌گردیم . برگرفته ازکتاب شریف تفسیر سوره ی حمد، از حضرت امام خمینی رحمه الله .
اهمّیّت سوره ی حمد : سوره ی حمد، جمیع سلسله ی وجود است ... تمام دایره ی وجود است که در بسم الله الرّحمن الرّحیم به طریق اجمال مذکور است و در سوره ی حمد به طریق تفصیل ( تفسیر سوره حمد ، ص 4 و 5 ) . سوره حمد، جمیع سلسله ی وجود و تفصیل تمام دایره ی وجود است ( تفسیر سوره حمد، ص4 و 5 ) ؛ بدان که سوره مبارکه ی (( حمد )) چنان چه مشتمل است به جمیع مراتب وجود، مشتمل است به جمیع مراتب سلوک و مشتمل است – به طریق اشاره- به جمیع مقاصد قرآن( تفسیر سوره حمد ، ص81 ) . این عبارت، بیان یکی از نقاط اوج ذوق عرفان عملی حضرت امام رحمه الله می باشد که پس از عرفان نظری، در مسیر عرفان عملی و با همّت و طلب در مسیر فهم آیات و روایات به حقائق و لطائفی رسیدند و چشیدند و آن حقائق و لطائف مذوق خود را مجدّداً در مسیر علمی در قالب عرفان نظری و به عنوان راهی در مسیر عرفان عملی برای رسیدن به حقیقت بیان فرمودند. و شاید بتوان گفت این فرمایش ایشان، یکی از دلائل اهمّیت قرائت سوره حمد است . هر چند شخص به فهم و ادراک حقائق آن نائل نشود، امّا برکت وجودی قرائت لفظی این سوره و آیات مبارکه آن، شخص را در مسیر الهی و انسانی نگه می دارد إن شاء الله و اگر با توجّه و تعقّل و توغّل همراه باشد و در نفس ناطقه و حقیقت وجودی شخص عملاً پیاده شود، باید به او گفت : طوبی لک ؛ خوشا به حالت . این سوره ی شریفه، مشتمل است بر عمده ی مقاصد الهیّه در قرآن شریف ؛ زیرا که اصل مقاصد قرآن، تکمیل معرفه الله و تحصیل توحیدات ثلاثه و رابطه ی بین حق و خلق و کیفیّت سلوک الی الله و کیفیّت رجوع رقایق به حقیقه الحقایق و معرّفی تجلّیات الهیّه ... و جمیع این مقاصد در این سوره شریفه با کمال وجازت و اختصاری که دارد، موجود است. پس این سوره ی شریفه (( فاتحه الکتاب )) و (( اُمّ الکتاب )) و صورت اجمالیّه ای از مقاصد قرآن است و چون جمیع مقاصد کتاب الهی برگشت به مقصد واحد کند و آن حقیقت توحید است که غایت همه ی نبوّات و نهایت مقصد همه ی انبیای عظام علیهم السّلام است و حقایق و سرایر توحید در آیه مبارکه ی بسم الله منطوی است ؛ پس این آیه شریفه اعظم آیات الهیّه و مشتمل بر تمام مقاصد کتاب الهی است . همین یک سوره قرآن تحقّق پیدا بکند، تمام مشکلات حل می شود ( تفسیر سوره حمد ، ص 109 ) . {قرآن} کتابی است که می خواهد آدم درست کند ... می خواهد از این مرتبه ی ناقصی که هست او را برساند به آن مرتبه ای که لایق اوست قرآن برای این آمده است( تفسیر سوره حمد ، ص 110 ) . فهم و ادراک صحیح این عبارات حضرت امام رحمه الله بسیار صعب و ثقیل است و نیاز به استاد کُتَل طی کرده در مسیر اهل بیت علیهم السّلام دارد. * و به یک معنا تمام دایره ی وجود ، دو قوس نزول و صعود است که به عبارتی همان آیه استرجاع می باشد ؛ إِنَّا للهِ وَ إنَّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ ( سوره بقره ،آیه 156 ) ؛ ما از آن خدا هستیم و به سوی او باز می‌گردیم . برگرفته ازکتاب شریف تفسیر سوره ی حمد، از حضرت امام خمینی رحمه الله .
پاسخ:
اهمّیّت سوره ی حمد :
سوره ی حمد، جمیع سلسله ی وجود است ... تمام دایره ی وجود است که در بسم الله الرّحمن الرّحیم به طریق اجمال مذکور است و در سوره ی حمد به طریق تفصیل ( تفسیر سوره حمد ، ص 4 و 5 ) .
سوره حمد، جمیع سلسله ی وجود و تفصیل تمام دایره ی وجود است ( تفسیر سوره حمد، ص4 و 5 ) ؛ بدان که سوره مبارکه ی (( حمد )) چنان چه مشتمل است به جمیع مراتب وجود، مشتمل است به جمیع مراتب سلوک و مشتمل است – به طریق اشاره- به جمیع مقاصد قرآن( تفسیر سوره حمد ، ص81 ) .
این عبارت، بیان یکی از نقاط اوج ذوق عرفان عملی حضرت امام رحمه الله می باشد که پس از عرفان نظری، در مسیر عرفان عملی و با همّت و طلب در مسیر فهم آیات و روایات به حقائق و لطائفی رسیدند و چشیدند و آن حقائق و لطائف مذوق خود را مجدّداً در مسیر علمی در قالب عرفان نظری و به عنوان راهی در مسیر عرفان عملی برای رسیدن به حقیقت بیان فرمودند.
و شاید بتوان گفت این فرمایش ایشان، یکی از دلائل اهمّیت قرائت سوره حمد است . هر چند شخص به فهم و ادراک حقائق آن نائل نشود، امّا برکت وجودی قرائت لفظی این سوره و آیات مبارکه آن، شخص را در مسیر الهی و انسانی نگه می دارد إن شاء الله و اگر با توجّه و تعقّل و توغّل همراه باشد و در نفس ناطقه و حقیقت وجودی شخص عملاً پیاده شود، باید به او گفت : طوبی لک ؛ خوشا به حالت .
این سوره ی شریفه، مشتمل است بر عمده ی مقاصد الهیّه در قرآن شریف ؛ زیرا که اصل مقاصد قرآن، تکمیل معرفه الله و تحصیل توحیدات ثلاثه و رابطه ی بین حق و خلق و کیفیّت سلوک الی الله و کیفیّت رجوع رقایق به حقیقه الحقایق و معرّفی تجلّیات الهیّه ... و جمیع این مقاصد در این سوره شریفه با کمال وجازت و اختصاری که دارد، موجود است.
پس این سوره ی شریفه (( فاتحه الکتاب )) و (( اُمّ الکتاب )) و صورت اجمالیّه ای از مقاصد قرآن است و چون جمیع مقاصد کتاب الهی برگشت به مقصد واحد کند و آن حقیقت توحید است که غایت همه ی نبوّات و نهایت مقصد همه ی انبیای عظام علیهم السّلام است و حقایق و سرایر توحید در آیه مبارکه ی بسم الله منطوی است ؛ پس این آیه شریفه اعظم آیات الهیّه و مشتمل بر تمام مقاصد کتاب الهی است .
همین یک سوره قرآن تحقّق پیدا بکند، تمام مشکلات حل می شود ( تفسیر سوره حمد ، ص 109 ) . {قرآن} کتابی است که می خواهد آدم درست کند ... می خواهد از این مرتبه ی ناقصی که هست او را برساند به آن مرتبه ای که لایق اوست قرآن برای این آمده است( تفسیر سوره حمد ، ص 110 ) .
فهم و ادراک صحیح این عبارات حضرت امام رحمه الله بسیار صعب و ثقیل است و نیاز به استاد کُتَل طی کرده در مسیر اهل بیت علیهم السّلام دارد.
* و به یک معنا تمام دایره ی وجود ، دو قوس نزول و صعود است که به عبارتی همان آیه استرجاع می باشد ؛ إِنَّا للهِ وَ إنَّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ ( سوره بقره ،آیه 156 ) ؛ ما از آن خدا هستیم و به سوی او باز می‌گردیم .
برگرفته ازکتاب شریف تفسیر سوره ی حمد، از حضرت امام خمینی رحمه الله .
- [آیت الله بهجت] آیا در نمازهای واجب، می توان بعد از حمد به جای سوره، بار دیگر سوره ی حمد را تکرار نمود؟
- [آیت الله بهجت] مأمومی که در بین حمد و یا سوره قصد فرادا کرده و نمی داند امام تا کجای حمد یا سوره را خوانده، اگر برگردد و از اوّل حمد بخواند جایز است؟
- [آیت الله بهجت] اگر در قسمتی از قرائت حمد و سوره ی نماز اخفاتیه، متوجه شویم که داریم حمد و سوره را بلند می خوانیم، چه وظیفه ای داریم؟
- [آیت الله بهجت] اگر مأمومی در بین حمد و سوره قصد فرادا بکند و نداند که امام در کجای قرائت حمد و سوره است، چه تکلیفی دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] در نماز، خواندن حمد یا سوره از روی قرآن، چه در حالاتی، مثل حفظ نبودن حمد یا سوره، نسیان و... و چه در حال اختیار، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] آیا قرائت حمد و سوره به قرائت غیرمشهور جایز است؟
- [آیت الله بروجردی] نماز گزار حمد را فراموش کرد، سوره را خواند داخل رکن شد، بعد از نماز قضای حمد و سجده سهو لازم است یا خیر؟
- [سایر] سلام، 1. جا بجایی عمدی ذکر رکوع و سجود چه حکمی دارد؟ 2. آیا می‌توان بعد از سورهی حمد در نماز، به جای سوره، یک بار دیگر حمد را خواند؟ یعنی در هر رکعت دو مرتبه سوره حمد را خواند؟
- [آیت الله خامنه ای] در نمازهایی که حمد و سوره در آنها باید بلند خوانده شود اگر در نماز جماعت در رکعت آخر به امام ملحق شویم آیا پس از ایستادن برای رکعت دوم باید حمد و سوره را بلند بخوانیم؟
- [آیت الله بهجت] آیا در خواندن قضای نمازهای ظهر و عصر، می توان حمد و سوره را بلند خواند؟ یا در قضای نمازهای جهریه حمد و سوره را می توان آهسته خواند؟
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر عمدا سوره را پیش از حمد بخواند نمازش باطل است و اگر اشتباها سوره را پیش از حمد بخواند و در بین آن یادش بیاید؛ باید سوره را رها کندو بعد از خواندن حمد؛ سوره را از اول بخواند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مأموم بعضی از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، احتیاط واجب آن است که حمد و سوره نخواند.
- [آیت الله مظاهری] اگر مأموم بعضی از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، نباید حمد و سوره را بخواند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر عمدا سوره را پیش از حمد بخواند، نماز او باطل است و اگر سهوا سوره را پیش از حمد بخواند، چنانچه در بین آن به خاطر آورد، باید سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد، سوره را از اوّل بخواند و اگر بعد از اتمام سوره و قبل از خواندن حمد یا در بین حمد یا پس از تمام کردن حمد و پیش از رفتن به رکوع به خاطر آورد، پس از حمد همان سوره یا سوره دیگری را به قصد رجا بخواند.
- [آیت الله مظاهری] اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نیّت فرادی کند لازم نیست حمد و سوره را بخواند، ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیّت فرادی نماید، باید مقداری را که امام نخوانده بخواند.
- [آیت الله سبحانی] اگر مأموم به واسطه عذری بعد از حمد و سوره امام نیت فرادی کند لازم نیست حمد و سوره را بخواند، ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیت فرادی نماید، باید مقداری را که امام نخوانده، بخواند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر ماموم بعد از حمد و سوره امام؛ نیت فرادی کند؛ لازم نیست حمد و سوره را بخواند و اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیت فرادی نماید بنا بر احتیاط مقداری را که امام خوانده نیز بخواند.
- [آیت الله بهجت] اگر مأموم به واسطه عذری بعد از حمد و سوره امام نیت فُرادی کند لازم نیست حمد و سوره را بخواند، ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیت فُرادی نماید، باید مقداری را که امام نخوانده بخواند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پیش از آن که برای رکوع خم شود، بفهمد که حمد و سوره را نخوانده، باید بخواند و اگر بفهمد سوره را نخوانده باید فقط سوره را بخواند ولی اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده باید اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند و نیز اگر خم شود و پیش از آن که به رکوع برسد، بفهمد حمد و سوره، یا سوره تنها، یا حمد تنها را نخوانده، باید بایستد و به همین دستور عمل نماید.
- [آیت الله سبحانی] اگر پیش از آن که برای رکوع خم شود، بفهمد که حمد و سوره را نخوانده، باید بخواند. و اگر بفهمد سوره را نخوانده باید فقط سوره را بخواند ولی اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده; باید اوّل حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند، و نیز اگر خم شود و پیش از آن که به رکوع برسد، بفهمد حمد و سوره، یا سوره تنها، یا حمد تنها را نخوانده، باید بایستد و به همین شیوه عمل نماید.