قرآن به صراحت نامی از بهار نیاورده ، اما ده ها آیه قرآن به بهار و برکات و جلوه ها و آثار آن اشاره هایی بدیع و روح بخش دارند. آیاتی که از ابرها، باران، آب ها، گیاهان، درختان، میوه ها و ...دیگر نشانه های طبیعی سخن می گوید، همه در وصف بهار است. شهید مطهری بر این عقیده است که در قرآن 115 بار و بلکه بیشتر به این موضوع اشاره شده است، برای یک هدف بزرگ، یک درس، یک تعلیم و آموختن یک حکمت.
روش قرآن در معرفی نشانه های الهی
قرآن و روایات تجدید حیات طبیعت را آیه ای از آیات الهی می دانند. قرآن کریم به دو روش آیات الهی را ارائه می کند:
الف) روش شهودی: که ویژه بندگان خاص حضرت دوست می باشد، مانند آنچه ابراهیم(ع) نشان داد: وکذلک نری ابراهیم ملکوت السماوات والارض(انعام آیه 75) و باطن آسمان و زمین رابر ابراهیم نمایاندیم.
ب) روش علمی: که برای عموم مردم است و خداوند متعال به فراخور درک انسان ها با آفرینش برخی صحنه های عبرت انگیز، حقیقتی را به نمایش می گذارد. مانند آنچه درباره زنده کردن گاو بنی اسرائیل آمده است(بقره آیه 73) از جمله این روش های علمی، توجه دادن به رخدادهای طبیعی است، که اتفاق می افتد وما معمولا از کنار آن حوادث به راحتی و بدون اندکی تامل عبور می کنیم.
قرآن کریم گاهی با سوگند، زمانی با سرزنش و عناب و برخی اوقات با تاکیدهای مکرر ویا استفاده از اسلوب استفهام انکاری، اهمیت تامل و تفکر در نشانه های الهی را گوشزد می کند.
بهار و درس های آن در قرآن
اگر چه بهار مدرسه ایست که درس های فراوانی دارد، اما قرآن کریم بهار را بهترین بهانه برای یادآوری دو نکته مهم و محوری قرار داده است:
1- خدا باوری(توحید)
2- معادباوری(قیامت)
ترجمه برخی از آیات قرآن در این باره عبارتند از:
1- آن ها که در عظمت خالق یکتا و قدرت بیکران او تردید دارند، آنان که در امکان زندگی پس از مرگ شک دارند، به بهار بنگرند که چون قیامت است که سال های سال در برابر چشمانشان تکرار می شود.
2- مگر هر سال زمین های مرده در برابر چشمان ما زنده نمی شوند؟ چه جای تعجب است که انسان های مرده پس از سال ها جان بگیرند و سر از خاک بردارند؟!
3- قانون حیات و مرگ همه جا یکسان است. اگر محال باشد که انسان ها بعد از مردن و خشک شدن به زندگی برگردند، پس چرا این همه گیاهانی که می میرند و می پوسند و خاک می شوند، بار دیگر در حیات نوینی پا به عرصه وجود می نهند؟
4- چرا زمین های مرده پس نزول حیات بخش باران تکان می خورند و به جنبش و حرکت در می آیند و لباس زیبای زندگی به تن می کنند وبا روییدن گیاهان و برآوردن شکوفه ها وخندیدن گل ها (که همه نشانه زندگی هستند) شور محشر به پا می کنند؟
قرآن کریم توجه همه انسان ها را به این دو نکته مهم یعنی توحید و معاد جلب کرده است تا ما سهم خویش را فراتر و بالاتر از حیوانات، از فصل بهار بگیریم.
1- و از آسمان آبی پر برکت فرستادیم و به وسیله آن باغ ها و دانه هایی را که درو می کنند رویاندیم و نخل های بلند قامت که میوه های متراکم دارند. همه این ها به منظور روزی دادن به بندگان است و به وسیله باران،زمین مرده را زنده کردیم. آری زنده شدن مردگان نیز همین گونه است.(ق/آیه 9تا 11)
2- او زنده را از مرده خارج می کند و مرده را از زنده و زمین را بعد از مرگ، حیات می بخشد و به همین شیوه در روز قیامت برانگیخته می شوید.(روم/آیه 19)
3- به آثار رحمت الهی بنگر که چگونه زمین را بعد از مردنش زنده می کند. آن کس (که زمین را زنده کرد) زنده کننده مردگان در قیامت است و او بر همه چیز تواناست. (روم/آیه 50)
4- و زمین را (در فصل زمستان) خشک و مرده می بینی، اما هنگامی که باران را بر او فرو می فرستیم به حرکت در می آید و نمو می کند و انواع گیاهان زیبا را می رویاند. این بدین خاطر است که بدانید خداوند حق است و مردگان را زنده می کند و بر هر چیز تواناست.(حج/آیات5و6)
5- از آیات او این است که زمین خشک و خاضع می بینی، اما هنگامی که آب را می فرستیم به جنبش در می آید و نمو می کند، همان کس که آنرا زنده کرد، مردگان را نیز زنده می کند واو بر همه چیز تواناست.(فصلت/آیه 39)
6- خداوند آن کسی است که بادها را فرستاد تا ابرهایی را به حرکت درآورند، ما این ابرها را به سوی زمین مرده می رانیم و به وسیله آن زمین را بعد از مردنش زنده می کنیم. رستاخیز نیز همین گونه است.(فاطر/آیه 9)
7- او کسی است که بادها را پیشاپیش (باران) رحمتش می فرستد تا زمانی ابرها سنگینی بار را (بر دوش خود) حمل کنند در این هنگام آنها را به سوی سرزمین های مرده می فرستیم و به وسیله آن(آب حیات بخش) نازل می کنیم و با آن هر گونه میوه ای(از خاک تیره) بیرون می آوریم، این گونه( که زمین های مرده را زنده کردیم) مردگان را در روز قیامت زنده می کنیم تا مگر متذکر شوید.(اعراف/آیه57)
8- خداوند از آسمان آبی فرستاد و زمین را بعد از آنکه مرده بود، حیات بخشید. در این نشانه روشنی است برای جمعیتی که گوش شنوا دارند.(نحل/آیه 65)\
9- و نیز در آمد و شد شب و روز و رزقی که خداوند از آسمان نازل کرده و به وسیله آن زمین را بعد از مردنش حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها نشانه های روشنی است برای گروهی که اهل تفکرند.(جاثیه/آیه 50)
10- و از آیات او این است که برق و رعد را به شما نشان می دهد که هم مایه ترس و هم امید شماست(ترس از صاعقه - امید به نزول باران) و از آسمان، آبی فرو می فرستد که زمین را بعد از مردن زنده می کند. در این نشانه هایی است برای گروهی که عقل و خرد خود را به کار می گیرند.(روم/آیه 24)
11- آیا ندیدی خداوند از آسمان، آبی فرستاد و زمین را سرسبز و خرم گرداند؟.(حج/آیه 63)
12- او کسی است که باران نافع را بعد از آنکه مایوس شدند نازل می کند و دامن رحمت خویش را می گستراند. و او ولی و حمید است.(شورا/آیه 28) وبسیاری آیات دیگر...
چند نکته مهم و آموزنده
1- آیاتی که به عنوان نمونه در فوق ذکر شد، در کل به 3 دسته تقسیم می شوند:
الف)آیاتی که به توحید(ذات ، صفات و افعال خداوند متعال) می پردازد.
ب) آیاتی که به معاد (قیامت هستی) اشاره دارند.
ج) آیاتی که به هر دو موضوع پرداخته اند.
2- در آیاتی که به توحید اشاره دارد، به عبارت ذیل باید دقت داشت: و هو علی کل شی قدیر ، ان الله انزل... ، و هو الذی ، و هو الولی الحمید ، ان الله لطیف خبیر.
3- در آیاتی که به معاد می پردازد، باید به واژه ها و ترکیب های زیر دقت نمود: کذلک الخروج ، کذلک تخرجون ، کذلک النشور ، انه یحیی الموتی ، یخرج الحی من المیت ، ان الله یبعث من فی القبور، ان الساعه ایه لا ریب فیها. نکته : البته معاد نیز از آنجا که جلوه تمام و کمال خداوند است به توحید برمی گردد.
4- مخاطب آیات هم در آن ها مشخص شده است: لقوم یسمعون ، لقوم یعقلون ، لقوم یتفکرون ، و ما یتذکر الا من ینیب.
5- خود واژه های آیه ، آیات و تذکر سرشار از اهمیت دادن به مساله توحید و معاد هستند و در این باره از کلمات کلیدی می باشند.
6- اهداف دیگری که آیات فوق دنبال می کنند عبارتند از: توجه به انسان کامل و قرآن به عنوان بهار حقیقی ، تذکرات اخلاقی مثل حیا ، چشم پوشی ، برکت بخش بودن زندگی ، خدمت به دیگران و انفاق ، استفاده بهینه از طبیعت و مواهب طبیعی.
7- در قرآن به جای بهار از سنبل های آن مثل آب ، باران ، ابر ، باد ، گیاهان ، حرکت زمین ، رعد و برق و .... استفاده شده است.
8- بهار از منظر قرآن مظهر رحمت ، قدرت و حقانیت حق است و گواه حقیقت معاد، با این حال برکات فراوان دیگری هم از بهار بیان می کند: پاکی و طهارت(فرقان 48)- برکت(ق 9)- گسترش رحمت(اعراف 57)- رزق الهی(جاثیه 5)- سرور و شادی(روم 48)- زندگی(زخرف 11)
9- سوره هایی که بیشترین اشاره را به این برکات و نشانه های موجود در فصل بهار کرده اند عبارتند از: روم ، نحل و حج.
