مجلس شورا از چه تاریخی در ایران تشکیل شد؟

مجلس شورا از چه تاریخی در ایران تشکیل شد؟

ریشه مجلس در ایران به انقلاب مشروطه باز می‌گردد.رهبران ائتلاف ضد شاه در انقلاب مشروطه در سه نقطه اشتراک نظر داشتند، اول آنکه استقراض خارجی ممنوع گردیده و از اعطای هر گونه امتیازی به خارجیان خودداری‌شود.دوم آنکه نهادی بوجود آید تا دربار و شاه را محدود نموده و قدرت آنان را کنترل نماید.این تقاضا بعدا به تاسیس مجلس شورای ملی انجامید و سوم که بیشتر مورد تقاضای رهبران روحانی انقلاب بود آنکه قرآن و قوانین اسلامی اساس و شالوده جامعه قرار گیرد که این کار را می‌بایست پنج مجتهد طراز اول در آن زمان به این ترتیب انجام دهند که قوانین مصوب مجلس را با قوانین شرع تطبیق نموده، در صورت تصویب قانونی مغایر با شرع مقدس، آن را از اعتبار می‌انداختند. ریچارد کاتم، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، کویر، تهران، 1371، صص 177- 172. به این ترتیب بود که سنت دینی خود را با جریان و فرآیند توسعه سیاسی تطبیق داد.می‌دانیم که طبق سنت‌های دینی قوانین موضوعه، قابل قبول نبوده بلکه تنها قوانین الهی است که می‌تواند جامعه را به خیر و صلاح رهنمون سازد.اما در انقلاب مشروطه با توجه به حضور تعدادی مجتهد در مجلس در این نظر بازنگری مشاهده شد.به این ترتیب که عده‌ای از علما چنین نظر دادند که با وجود پنج تن از مجتهدان طراز اول در مجلس که کار بررسی انطباق قوانین موضوعه مجلس را با قوانین اسلام به عهده دارند، هیچ اشکالی ندارد که مجلس به وضع قوانین عرفی بپردازد.همان.
در دوره حکومت ملی دکتر مصدق، (مجلس‌) به عنوان یک نهاد قانونگذاری، از سوی دین پذیرفته شده است، بطوری که آیة الله کاشانی خود برای مدتی به ریاست مجلس رسید و معتقد بود قانونگذاری اگر با شریعت وفق داشته باشد امری مجاز است. همان، ص 185.
مجلس، بعد از انقلاب اسلامی اهمیت از دست رفته خویش را بار دیگر به دست آورد.باز به این شرط که قوانین مصوب آن با شرع مقدس مغایرتی نداشته باشد، مورد تایید قرار گرفت.امام خمینی (ره) در این زمینه می‌گویند:
(مجلس شورای اسلامی مجلس مشورت است.مجلسی است که باید متفکران و آقایان، مسائلی را که ما یحتاج ملت و کشور است در میان بگذارند و با هم مشورت کنند..) .نگرشی به اولین دوره مجلس شورای اسلامی، روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، از بیانات امام خمینی (ره) مورخ 5/3/59، ص 28.
(الآن هم مجلس باید قدمهای بلندتری بردارد و لوایحی که عرضه می‌شود یاخودش قوانین می‌خواهد بگذارند هر چه بیشتر سرعت‌بدهند و اسلامی بودنش صد در صد باشد.اگر یک قانون، یک پیشنهاد، یک لایحه درش یک نکته غیر اسلامی باشد، این در نظر اسلام و خدای تبارک و تعالی مردود است‌) . همان، از بیانات امام خمینی (ره) مورخ 12/3/1361، ص 22.
اما نکته قابل توجه آنکه امام خمینی (ره) تشخیص ضرورت برای عناوین ثانویه احکام اسلامی را به مجلس واگذارد که این نشانه اعتقاد عمیق امام به مجلس است. همان، ص 169.
خلاصه بحث فوق آنکه اکثریت روحانیون در زمان مشروطه مجلس را مورد تصویب قرار دادند، منتها به شرط آنکه قوانینش مخالفتی با شرع نداشته باشد و این تطبیقی بود که دین با فرآیند توسعه سیاسی پیدا کرد.
( منبع:انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن (مجموعه مقالات 2)، ص 39 ،تدوین: سمینار انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن ) (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 93/66666)