همسرم با حجاب داشتن، مشکل دارد؛ قبل از ازدواج با همسرم یکی از شرایطی را که تعیین نمودم حجاب داشتن ایشان بود که قبول نمودند، ولی بعد از عقد از انجام این کار سر باز زدند و علت آن را اینگونه عنوان کردند که در زمان قبل از عقد فکر می کردند بتوانند این کار را انجام دهند ولی الان توانایی این کار را ندارند. در حال حاضر هم که مدتی می گذرد بیان می کنند که این مساله شخصی است و من به عنوان همسر ایشان حق اظهار نظر در پوشش ایشان را ندارم. با توجه به شرح فوق، نمی دانم که چگونه با ایشان رفتار نمایم؟ آیا آزادی شخصی ایشان را حفظ کنم و آیا چون حجاب واجب است باید از ایشان جدا شوم؟ از لحاظ قانونی، حمایتی برای بنده وجود دارد که بتوانم از آن طریق اقدام نمایم. راهنمایی کنید لطفاً.

همسرم با حجاب داشتن، مشکل دارد؛ قبل از ازدواج با همسرم یکی از شرایطی را که تعیین نمودم حجاب داشتن ایشان بود که قبول نمودند، ولی بعد از عقد از انجام این کار سر باز زدند و علت آن را اینگونه عنوان کردند که در زمان قبل از عقد فکر می کردند بتوانند این کار را انجام دهند ولی الان توانایی این کار را ندارند. در حال حاضر هم که مدتی می گذرد بیان می کنند که این مساله شخصی است و من به عنوان همسر ایشان حق اظهار نظر در پوشش ایشان را ندارم. با توجه به شرح فوق، نمی دانم که چگونه با ایشان رفتار نمایم؟ آیا آزادی شخصی ایشان را حفظ کنم و آیا چون حجاب واجب است باید از ایشان جدا شوم؟ از لحاظ قانونی، حمایتی برای بنده وجود دارد که بتوانم از آن طریق اقدام نمایم. راهنمایی کنید لطفاً.

پرسشگر گرامی؛ احساس مسئولیت و توجه شما به مسائل دینی و مذهبی به خصوص لزوم رعایت ارزش‌ها و هنجارهای دینی و اخلاقی در بحث رعایت حجاب قابل تقدیر و تحسین است. از اینکه به ما اعتماد کرده و مشکلتان را با ما درمیان گذاشته اید از شما متشکریم.
همانطور که خود می دانید ارائه راهکارهای عملی مناسب در مسیر مشاوره، زمانی محقق می گردد که مشاور از جوانب مختلف مسأله آگاهی داشته و به نوعی شرایط را با استفاده از اطلاعاتی که در اختیار وی می گذارید درک نماید. به عنوان نمونه بعضی از محورهایی که در تعیین مسیر مشاوره در مورد سؤال شما دخیل می باشد، این است که حجاب مورد نظر شما چیست و چگونه است؟ حجاب همسرتان چگونه است و ایشان به چه مقدار پوشش مقید است؟ شما در چه مرحله ای از ازدواجتان هستید؟ آیا در دوران عقد به سر می برید و یا به اصطلاح عروسی کرده اید؟ به هرحال بر حسب وظیفه مطالب و رهنمودهایی خدمتتان تقدیم می شود به این امید که بتواند به شما در برون رفت از این موقعیت کمک کند.

پاسخ اجمالی:
رعایت حجاب شرعاً واجب است و اگر زن رعایت نمی کند، وظیفه شوهر از نظر شرعی این است که او را نصیحت کند و با مدارا و اخلاق اسلامی او را وادار به حجاب شرعی بنماید و چنانچه رعایت نکرد، دیگر تکلیفی ندارد. البته شوهر می تواند از رفتن زن در جامعه در صورتی که رعایت حجاب و موازین شرعی را نکند، جلوگیری نماید.
گفتنی است برای کسی که دارای ایمان و غیرت است لازم است بر حجاب و چگونگی رفتار همسر و خانواده اش نظارت کامل داشته باشد و بر اساس آیه شریفه قرآن در سوره تحریم (آیه 6) که می فرماید (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلِیکُمْ ناراً؛ یعنی ای مردم خود و زن و فرزندانتان را از آتش جهنم حفظ کنید)، آنان را امر به کارهای خوب و وظایف شرعی نماید و از کارهای بد و حرام باز دارد که رعایت حجاب یکی از مهمترین این امور است.
بر خانم ها نیز واجب است در این امور مخصوصا حجاب و عفاف علاوه بر این که یک امر واجب و ضروری دین است و رعایت آن بر آنها مانند نماز واجب است از شوهران اطاعت نمایند که در واقع اگر شرع اطاعت از شوهر را در این امور بر زن واجب کرده برگشت به اطاعت از خدا و رسول خدا (صلی الله علیه و اله) می کند و چیز جدایی نیست.

تفصیل مطلب :
برادر گرامی، شما می توانید با دادن اطلاعات، به مرور زمان ایمان ایشان را تقویت نمایید و با ایجاد ترس از خدا و قیامت و تشویق کردن با تذکر برخی آیات و روایات و یا از طریق کتاب هایی که در این زمینه ها موجود است، میل به رعایت حجاب را در ایشان ایجاد کنید.
نکته مهمی که باید در ابتدا تذکر دهیم این است که بهتر است ابتدا به ساکن به طلاق و جدایی فکر نکنید. جدایی در واقع پاک کردن صورت مسئله است نه حل مسئله. پس، از فکر جدایی (لااقل در حال حاضر و قبل از هر نوع اقدامی برای ارشاد ایشان) بیرون بیایید. در این قسمت برای نمونه به موضوعاتی که می توانید طرح نمائید اشاره می شود :
1- به همسرتان یاد آوری نمائید که اگر بر فرض رعایت حجاب، واجب نباشد و یا کار درستی نباشد، آنهایی که حجاب را رعایت می کنند در برابر آنهایی که حجابشان را رعایت نمی کنند چیزی را از دست نداده اند (چون به غیر از رعایت پوشش که تضمین کننده امنیت روحی و جسمی او بوده، مانند بقیه مردم از این دنیا بهره برده اند)؛ اما اگر آنچه را که متدینین می گویند درست باشد (که قطعا نیز همینگونه است) کسانیکه به دستورات دینی عمل کرده اند نجات یافته اند و آنهایی که بی حجابی یا بدحجابی و بی عفتی کرده اند، جز عذاب نصیبشان نخواهد شد.
2- از او سوال نمائید که دوست دارد چگونه فرزندی داشته باشد؛ فرزندی که نسبت به مسائل دینی مقید باشد و یا فرزندی که در خصوص مسائل دینی بی مبالات باشد و اگر جواب وی این است که دوست دارد فرزندش مقید به مسائل دینی باشد به او متذکر شوید که نسبت به این مساله فکر کند که یک مادر بی مبالات نسبت به مسائل مذهبی چگونه می تواند فرزندی متدین را تربیت نماید.
3- شاید ایشان اظهار کند که من به خدا ایمان و اعتقاد دارم و همینکه دلم پاک باشد و خوب باشم و در طول روز به یاد خدا باشم کفایت می کند و نیاز به رعایت حجاب نیست؟ اگر با چنین استدلال هایی مواجه شدید در پاسخ می توانید یادآور شوید که همه این موارد خوب است ولی جای آن چیزی را که خداوند از شما خواسته (یعنی حجاب) را نمی گیرد. به او یادآور شوید که اعتقاد داشتن به خدا فقط گفتن به زبان نیست و حجاب آن عملی است که خود خداوند دستور داده است؛ کما اینکه دلیل مطرود شدن شیطان از درگاه الهی عمل نکردن به دستور الهی بود نه اینکه شیطان به خدا اعتقاد نداشت و او را عبادت نکرده بود! امام صادق علیه السّلام فرمود: ... ایمان بدون عمل ثبات ندارد و عمل از ایمان می ‌باشد. (ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر، بحار الانوار، ج‌1، ص 408 )
4- وی را با فلسفه حجاب آشنا نمائید. علاوه بر اینکه وی را با کتابهایی که در این خصوص به نگارش در آمده آشنا می نمائید در فرصت‌های مناسب فلسفه این دستور الهی را نیز بیان کنید.
5- وی را با پیامدهای دنیوی و اخروی ترک حجاب که در روایات ذکر شده آشنا نمائید. به خصوص اگر به روش غیرمستقیم ارائه گردد و موجبات تنبه ایشان و موعظه را فراهم سازد.
6- آثار مثبت فردی، اجتماعی، روحی و جسمی حجاب را با دلایلی محکم بیان نمائید.
7- در صحبت هایتان با ایشان این نکته را تذکر دهید که حجاب، انسان مسلمان را جذابتر از آن چه هست نشان می دهد و شاهد ما این است که اکثر جوانان مسلمان، برای ازدواج به دنبال دختر های محجبه می باشند و اگر با تعمق بیشتر نگاه کنیم خواهیم یافت که اصلا ازدواج در یک بعد، یعنی مصاحبت با شخصی که برای انسان تازگی داشته باشد؛ دختری که مردان جسم او را دیده باشند دارای تازگی نمی باشد و حجاب باعث می شود تا دیگران برای ازدواج با دختر محجبه تمایل پیدا کرده تا به این موضوع که در پس حجاب چه گوهری نهفته است دست یابند.
8- بهتر است بدانید افسردگی و بیماری های روحی روانی معلول دوری از دستورات دینی و اخلاقی است نه عمل به آن ها و اگر در جامعه شاهد بیماری روانی در یک انسان متعهد می شویم نه به خاطر ایمان وی بلکه به خاطر مشکلات دیگری غیر از دینداری و عمل به دستورات الهی می باشد و این دو مساله نباید با یکدیگر اشتباه شود.
9- یقینا همسر شما به خاطر تقوا و خداترسی که دارد به حجاب علاقه دارد اما برخی مسایل جانبی مانع از حجاب کامل شده است که البته می توانند با مطالعات بیشتر در زمینه حجاب نسبت به این مسایل جانبی، بی اهمیت شوند.
10- هر از چند گاهی (همچون شب های جمعه) با همسر خود سری به قبرستان و گذشتگان بزنید و به وی گذر عمر و مرگ و بیهوده نبودن جهان هستی را یاد آور شوید، که این امر علاوه بر اینکه تاثیر بسزایی در کاهش روحیه تکبر و غرور دارد انسان را به فکر و عبرت اندوزی فرو خواهد برد.
11- استفاده از ابزار احساس و عاطفه؛ برای بکارگیری از این ابزار باید موارد ذیل را مورد توجه قرار دهید:
- از پیوند عاطفی که در روابط زناشویی دارید استفاده نمائید.
- برای بیان نظرات خود از افرادی که ارتباط عاطفی قوی تری با همسرتان دارند (مانند پدر و مادر و برادر و خواهرش)نیز استفاده کنید.
- از والدین و کسانیکه به عنوان الگو می باشند بخواهید که آنها اهمیت بیشتری به حجاب بدهند.
- از اتفاقات پیرامونی خود جهت راهنمایی وی استفاده کنید؛ به عنوان مثال شنیدن خبر مرگ ناگهانی دوستان و آشنایان و فامیل معمولا بسیار بر روی افراد تاثیر می گذارد و شما می توانید در چنین موقعیت هایی متذکر شوید که مرگ معلوم نیست چه موقع به سراغ ما بیاید و چه بسا فرصت جبران گذشته را به ما ندهد و اگر ما دست خالی به آن دنیا برویم سرنوشت بسیار بدی پیدا خواهیم کرد؛ پس چه خوب است تا زنده ایم فرصت را غنیمت شمرده و برای خود ره توشه ای ذخیره نمائیم.
- از داستانهای عبرت آموز بهره بگیرید.
- از اصول و عقایدی که تا کنون نسبت به آنها پایبندی خود را حفظ نموده بهره کافی را ببرید؛ مثلا ممکن است وی ارادت خود را نسبت به حضرت زهرا و امام حسین و حضرت زینب (سلام الله علیهم اجمعین) حفظ کرده باشد؛ لذا شما می توانید با بهره گیری از زندگی حضرت زهرا (سلام الله علیها) و داستان عاشورا و حجاب حضرت زینب (سلام الله علیها) در حادثه کربلا، ایشان را به حجاب تشویق کنید.
- اگر زمانی حتی به میزان اندکی حجاب خود را بهتر و بیشتر رعایت کرد او را تشویق کنید و دائما روی نقاط ضعف او دست نگذارید، بلکه جنبه های مثبت او خصوصا کارهایی که مربوط به حجاب می شود ولو کارهای کوچک، آن را تشویق کنید. به عبارت دیگر هر رفتاری که او برای حجاب انجام می دهد مورد توجه اگر قرار گیرد کم کم علاقه او به حجاب بیشتر خواهد شد.
- پیشنهاد دیگر اینکه تلاش کنید به هر کیفیت و طریقی شده، ایشان را به جمع خانواده های مؤمن ببرید که با دیدن حجاب دیگران، تحت تأثیر قرار گیرد.
- سفرهای زیارتی و درک فضاهای معنوی می ‌تواند در تشویق ایشان به حجاب نقش مؤثری داشته باشد. بنابراین سعی کنید ایشان را به این گونه مسافرت‌ها تشویق نمائید.
- وجود ماهواره در اکثر زندگی های مردم موجب ورود فرهنگ بی دینی و لاابالی گری و بی حیایی گشته است؛ لذا زمینه های گناه همچون ماهواره و فیلم های مبتذل و موسیقی های حرام را از بین ببرید.
*** در پایان جهت رسیدن به نتیجه مطلوب و عملی شدن آنچه تا کنون گفته شد نکاتی را حتما باید لحاظ نمائید :
1- مطالب مندرج در این نوشتار برنامه هایی عملی می باشد که پیاده نمودن آنها نیاز به صبر، حوصله و زمان دارد، بنابراین تمامی آنچه گفته شد را به عنوان یک مقاله و یا مطلب علمی یکجا مطرح ننمائید؛ بلکه هر کدام از این موارد را به تناسب موقعیت و در فرصتهای مناسب به مرور زمان پیاده کنید.
2- در هیچ یک از مراحل گفته شده از برخورد نیک و ملاطفت آمیز و احترام نهادن دور نشوید. این را بدانید که با فشار و اجبار کسی را نمی توان هدایت نمود و چه بسا تأثیر منفی آن بیشتر از هدایت گردد. اگر رابطه شما با همسرتان اکنون به جبهه گیری و حساسیت نشان دادن و صف آرایی منتهی شده است برای مدتی سکوت کرده و حرفی به او نگویید و به دنبال اجرای روش غیرمستقیم باشید و به شکلی از همکاری افراد دیگر که مورد اعتماد شما می باشند، بهره مند شوید.
3- از زور و تحمیل خودداری نمائید چراکه تحمیل، فطرت خداداد را منحرف می سازد و او را از رعایت حجاب منصرف می کند.
4- خطا و اشتباه نمودن را انتظار داشته و بپذیرید و بعد آن را فراموش کنید.
5- تمام انتظارات و دستورات خود را در قالب محبت و دوستی بیان کنید.
6- به شخصیت او به خصوص در جمع آشنایان و دوستان احترام بگذارید.
7- توان روحی و جسمی و روانی او را در عمل به خوبی ها و ترک بدی ها مد نظر داشته باشید و فراتر از توانش از او انتظار نداشته باشید.
8- هرگز وی را سرزنش نکنید و از طریق نکوهش و سرزنش نخواسته باشید افکار و اندیشه های خود را به وی منتقل و یا تحمیل کنید.
9- از سخت گیری و زیاده روی پرهیز نموده و حجاب را سهل و آسان جلوه دهید.
10- همسر شما باید این موضوع را درک نماید که آنچه که شما مطرح می نمائید از سر دلسوزی و شفقت و مهربانی، همراه با رأفت و رحمت و عشق و موعظه حسنه می باشد و نیت دیگری ندارید.
11- برخوردها باید حکیمانه و پاسخ ها مستدل و منطقی و سازگار با حکمت باشد.
12- گفتگو باید از جدال خصمانه و غرور و خودمحوری به دور باشد؛ پرسش و پاسخ‌ها نیکو، منطقی و اقناع کننده و برای کشف حقیقت باشد. (سوره مبارکه نحل ، آیه شریفه 125).
13- صفات پسندیده و نقاط مثبتی که در ایشان هست را مد نظر قرار دهید و همواره ایشان را به خاطر آن ویژگی های مثبت مورد احترام و تکریم قرار دهید.
14- علاوه بر کتاب هایی که معرفی خواهد شد هر چیزی که احتمال می دهید در تشویق او برای رعایت حجاب مفید است فراهم کنید. مثلا از نوار سخنرانی مربوط به حجاب یا فیلم مربوط به آن و ... کمک بگیرید.
15- می توانید آیات یا احادیثی که در مورد اهمیت حجاب است در معرض دید او نصب کنید.
16- از بحث و جدل های بی فایده که ثمره ای جز بی احترامی به یکدیگر و بسته شدن راه های دیگر ندارد جداً خوداری کنید.
17- برای دستیابی به توفیق هدایت وی بسوی حجاب کامل، به ائمه اطهار(علیهم السلام) متوسل شوید و آنها را در پیشگاه خداوند واسطه کنید که خداوند توفیق چنین عملی را به شما عطا فرماید.
18- به جای این که او را سرزنش کنید و یا مورد انتقاد قرار دهید، اعمال مثبت زنان باحجاب را مورد تشویق قرار داده و هرگاه که حجابش را بهتر رعایت می کند بیشتر او را تحویل بگیرید و بیشتر مورد احترام و تکریم قرار دهید.
19- نیت شما از بحث با وی محکوم کردن وی نباشد، بلکه به قصد تبیین و روشن شدن مسأله به گفتگو بپردازید و هر زمان که احساس کردید تا حدودی قانع شد و یا ساکت شد، بحث را تمام شده تلقی کنید ولی تصریح نشود که پس حق با من است و یا از این نتیجه گیری های صریح که طرف مقابل احساس ضعف کند و خدای نکرده به گونه ای به لجبازی منتهی نشود.
20- در خصوص مسائل دینی، از سوی خود اظهار نظر نکنید بلکه مطالبی که ارائه می نمائید مستند به آیات و همچنین روایات معتبر و یا فتاوای مراجع باشد.
21- هر شخصی یک نقطه پذیرش و به قول معروف (رگ خوابی) دارد، سعی کنید این رگ خواب و نقطه پذیرش را به دست آورید و از این کانال وارد شوید و هدف خود را تعقیب کنید و لذا به صرف این که باید شخصی را هدایت کرد بسنده نکنید بلکه با مطالعه بر روی خصوصیات وی، راه نفوذ در او و جلب نظر او را به دست آورید، سپس زیر بناهای فکری وی را مورد بررسی قرار داده و در اصلاح آن بکوشید. دیدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستی، انسان، مبدأ و معاد اموری است که دارای نتیجه مستقیم بر عملکرد افراد می باشد. پس باید به تقویت و اصلاح این مبانی کوشید.
22- بهترین روشی که از سوی معصومین علیهم السلام برای جذب دیگران به راه خدا معرفی شده این است که خودمان با اشتیاق و علاقه به احکام دینی اسلام عمل کنیم و همیشه به دستورات دینی پایبند باشیم و در واقع با عمل خود دیگران را به دستور دینی دعوت کنیم، به عبارت دیگر احکام دینی را با عمل خود تبلیغ کنیم.
قرآن در سوره بقره می ‌فرماید: ( أَتَأمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُم)؛ (آیا دیگران را به نیکی دعوت می ‌کنید در حالی که خودتان را فراموش کرده‌ اید). (سوره مبارکه بقره، آیه شریفه 44)
حضرت صادق علیه السّلام فرمودند: مردم را با غیر زبان خود (با اعمال و رفتار خود) به راه حق دعوت نمائید . باید مردم از شما ورع و کوشش و اعمال خیر ببینند، که این روش کاملا جلب ‌کننده است. (بحار الأنوار، ج‌ 67، ص 303 )
البته علت اتخاذ چنین رویکردی نیز کاملا روشن است؛ چراکه اگر اهل عمل نباشید ولو به ظاهر خود را متعبد هم جلوه دهید تأثیرگذاری شما خیلی کم می ‌شود. گذشته از اینکه چه بسا اگر حساسیت خاصی به شما پیدا کرده باشند دعوت زبانی شما نه تنها آنها را بیدار و هدایت نمی کند بلکه لجاجت و سرپیچی دیگران را ولو بخاطر ناراحت کردن شما بیشتر خواهند کرد.
*** در خاتمه توصیه ما به شما این است که بدون این که ناامید باشید با حوصله و به تدریج به تلاش خود ادامه دهید. ان‌شاءاللَّه نتیجه خوبیدر این زمینه خواهید گرفت. چرا که قصد و نیت خوب و خالصانه و خداپسندانه تان به شما کمک خواهد کرد و تلاشتان پیش خداوند متعال محفوظ و مأجور است.

*** در خصوص حجاب می توانید به کتابهای ذیل مراجعه کنید :
- فلسفه حجاب، شهید مرتضی مطهری
- فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، غلامعلی حداد عادل
- بهشت جوانان ، اسدالله محمدی نیا
- مجله پرسمان، دی ماه 1380 (مقاله ای درخصوص چرائی پوشش)
- کتاب های تفسیر قرآن در ذیل آیات 59، 32، 31 و 60 سوره نور و 32 و 33 سوره احزاب
نویسنده : فاطمه سادات حسین پور