وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
اگر نتوانیم مجتهد اعلم را بشناسیم، وظیفه چیست؟
اگر نتوانیم مجتهد اعلم را بشناسیم، وظیفه چیست؟ آیات عظام امام، خامنه‌ای، مکارم و نوری: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، احتیاط واجب است که از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‌یابید. آیات عظام بهجت، فاضل، صافی و وحید: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، واجب است از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‌یابید. توضیح‌المسائل مراجع، م 3و4 ؛ وحید، توضیح‌المسائل، م 3 و 4 ؛ نوری، توضیح‌المسائل، م 3و4. آیات عظام تبریزی و سیستانی: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، نظر آن عده که تخصص‌شان بیشتر است، مقدم دارید. در غیر این صورت باید از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‌یابید. سیستانی، تعلیقات علی العروة، م 13 و 20 و 21 و تبریزی، توضیح‌المسائل، م 3 و 4 ؛ استفتاءات، س 32. تبصره. تعبیر آیةاللَّه مکارم در مورد (احتمال اعلمیت)، گمان به اعلم بودن است. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی، کد: 10/500016)
اگر نتوانیم مجتهد اعلم را بشناسیم، وظیفه چیست؟ آیات عظام امام، خامنه‌ای، مکارم و نوری: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، احتیاط واجب است که از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‌یابید. آیات عظام بهجت، فاضل، صافی و وحید: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، واجب است از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‌یابید. توضیح‌المسائل مراجع، م 3و4 ؛ وحید، توضیح‌المسائل، م 3 و 4 ؛ نوری، توضیح‌المسائل، م 3و4. آیات عظام تبریزی و سیستانی: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، نظر آن عده که تخصص‌شان بیشتر است، مقدم دارید. در غیر این صورت باید از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‌یابید. سیستانی، تعلیقات علی العروة، م 13 و 20 و 21 و تبریزی، توضیح‌المسائل، م 3 و 4 ؛ استفتاءات، س 32. تبصره. تعبیر آیةاللَّه مکارم در مورد (احتمال اعلمیت)، گمان به اعلم بودن است. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی، کد: 10/500016)
پاسخ:
اگر نتوانیم مجتهد اعلم را بشناسیم، وظیفه چیست؟
آیات عظام امام، خامنه‌ای، مکارم و نوری: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، احتیاط واجب است که از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‌یابید.
آیات عظام بهجت، فاضل، صافی و وحید: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، واجب است از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‌یابید. توضیح‌المسائل مراجع، م 3و4 ؛ وحید، توضیح‌المسائل، م 3 و 4 ؛ نوری، توضیح‌المسائل، م 3و4.
آیات عظام تبریزی و سیستانی: باید به اهل خبره مراجعه کنید و در صورت تعارض بین شهادت آنان، نظر آن عده که تخصص‌شان بیشتر است، مقدم دارید. در غیر این صورت باید از کسی تقلید کنید که احتمال اعلمیت را در او می‌یابید. سیستانی، تعلیقات علی العروة، م 13 و 20 و 21 و تبریزی، توضیح‌المسائل، م 3 و 4 ؛ استفتاءات، س 32.
تبصره. تعبیر آیةاللَّه مکارم در مورد (احتمال اعلمیت)، گمان به اعلم بودن است. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی، کد: 10/500016)
- [آیت الله بهجت] اگر ندانیم مجتهد زنده اعلم است یا مجتهد میّت، و نتوانیم اعلم را تشخیص دهیم وظیفه چیست؟
- [سایر] اگر عدهای از علما به اعلم بودن مجتهدی شهادت بدهند و در مقابل، گروهی شخص دیگری را اعلم بدانند، و ما نتوانیم مجتهد اعلم را تشخیص دهیم، وظیفه چیست؟
- [آیت الله بهجت] اگر مجتهد اعلم بعدی را نتوانستیم بشناسیم، احتیاط های واجب را به چه کسی رجوع کنیم؟
- [آیت الله سبحانی] اگر مجتهدی که از دنیا رفته اعلم از مجتهد حیّ باشد وظیفه ما در تقلید چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مجتهد اعرام را باید از چه راهی بشناسیم؟
- [سایر] در جایی که عدول از یک مجتهد - که بر اساس موازین شرعی وظیفه شخص تقلید از او بوده - به مجتهد اعلم صورت گرفته، حکم اعمال گذشته چگونه است؟
- [سایر] آیا تقلید از مجتهد اعلم واجب است، یا میتوان از مجتهد غیر اعلم هم تقلید کرد؟
- [سایر] آیا میتوان از مرجعی که در قید حیات نیست، تقلید ابتدایی کرد؟ اگر نتوانیم از میان مراجع زنده اعلم را پیدا کنیم چطور؟
- [آیت الله بهجت] اگر مجتهد اعلم بعدی پس از فتوا دادن بر خلاف احتیاط مجتهد اعلم، احتیاط مستحبّی کرده باشد، چه باید کرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در صورتی که فتوای مجتهد اعلم در مسأله ای مشخص نباشد، آیا می توان به مجتهد غیر اعلم رجوع کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] مجتهد و اعلم را از سه راه میتوان شناخت: اوّل: خود انسان اطمینان کند، مثل آن که از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را تشخیص دهد و یا از خبر دادن شخص مورد اعتماد و آگاهی، به اعلم بودن او اطمینان یابد. دوم:دو نفر عالم عادل که میتوانند مجتهد اعلم را تشخیص دهند، مجتهد یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. سوم: عدّهای از اهل علم که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا می‌شود، مجتهد یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مجتهد و اعلم را از سه راه می توان شناخت: اول آن که خود انسان یقین کند، مثل آن که از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم آن که دو نفر عالم عادل، که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند بشرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. سوم آن که عده ای از اهل علم که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، و از گفته آنان اطمینان پیدا می شود، مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.
- [امام خمینی] مجتهد و اعلم را از سه راه میتوان شناخت: اول: آن که خود انسان یقین کند، مثل آن که از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم: آن که دو نفر عالم عادل که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. سوم: آن که عدهای از اهل علم که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، و از گفته آنان اطمینان پیدا می‌شود مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.
- [آیت الله نوری همدانی] مجتهد و اعلم را از سه راه می توان شناخت : اول : آنکه خود انسان یقین کند ، مثل آنکه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد . دوم : آنکه دو نفر عالم عادل ، که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند ، مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند ، به شرط آنکه دو نفر عالم عادل دیگر با گفتة آنان مخالفت ننمایند . سوم : آنکه عده ای از اهل علم که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند ، و از گفتة آنان اطمینان پیدا می شود مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند .
- [آیت الله بروجردی] (مجتهد) و (اعلم) را از سه راه میتوان شناخت:اوّل:آن که خود انسان یقین کند، مثل آن که از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.دوم:آن که دو نفر عادل که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفتهی آنان مخالفت ننمایند.سوم:آن که عدّهای از اهل علم که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفتهی آنان اطمینان پیدا می‌شود، مجتهد بودن یا اعلم بودنِ کسی را تصدیق کنند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر برای انسان مسألهای پیش آید که حکم آن را نمیداند، بهتر آن است که صبر کند تا فتوای مجتهد اعلم را به دست آورد و یا بفتوای مجتهدی که علم او کمتر از مجتهد اعلم و بیشتر از مجتهدهای دیگر است عمل کند اگر علم باختلاف نداشته باشد، و یا اگر میتواند از راه احتیاط وظیفه خود را انجام دهد.
- [آیت الله علوی گرگانی] مجتهد واعلم را از سه راه میتوان شناخت: اوّل آن که خود انسان یقین کند، مثل آن که از اهل علم باشد وبتواند مجتهد واعلم را بشناسد، دوم آن که دو نفر عالم عادل، که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند، سوم آن که عدهای از اهل علم که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، و از گفته آنان اطمینان پیدا می‌شود، مجتهد یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، بلکه مطلق شیاعی که مفید علم باشد نیز کافی است.
- [آیت الله جوادی آملی] .تقلید مجتهد متوفّا در ابتدا جایز نیست؛ ولی بقای بر تقلید میت, اشکال ندارد و بقای بر تقلید مجتهد میت باید به فتوای مجتهد مطلق زنده باشد; خواه فرد به آن عمل کرده باشد یا نه. اگر مجتهد متوفّا اعلم باشد، بقای بر تقلید او احتیاطاً واجب است و اگر مجتهد زنده اعلم باشد، عدول از مجتهد متوفا به مرجع زنده, واجب است.
- [آیت الله مظاهری] اگر مجتهد اعلم در مسئلهای فتوی دهد مقلّد آن مجتهد نمیتواند در آن مسئله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند، ولی اگر فتوی ندهد و بفرماید احتیاط آن است که فلان طور عمل شود، مقلّد باید یا به این احتیاط که احتیاط واجبش می‌گویند عمل کند، یا به فتوای مجتهدی که علم او از مجتهد اعلم کمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر است عمل نماید، و همچنین است اگر مجتهد اعلم بفرماید مسئله محل تأمّل یا محل اشکال است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر برای غیر مجتهد مسألهای پیش آید که حکم آن را نمیداند، لازم است احتیاط کند یا از مجتهد جامع شرایط تقلید نماید و چنانچه احتمال مخالفت غیر اعلم را با اعلم بدهد و تأخیر واقعه و احتیاط ممکن نباشد یا با حرج همراه باشد و دسترسی به اعلم نداشته باشد، جایز است از غیر اعلم - با رعایت شرط اعلمیت نسبی - تقلید کند.