فروش
«معاملات» عبارت از احکام شرعی متعلق به امور دنیاست به اعتبار بقای شخص؛ مانند بیع، رهن، اجاره، نکاح و جز آن‌ها... و بالجمله آنچه مقصود اهم از آن دنیا باشد، معامله است. [۱]
فروش مبلغ چک مدت دار به صورت نقد با قیمت کمتر، چه حکمی دارد؟
فروش مبلغ چک مدت دار به صورت نقد با قیمت کمتر، چه حکمی دارد؟ آیات عظام امام و خامنه‌ای: فروش آن از سوی طلبکار، به بدهکار اشکال ندارد ؛ ولی فروش آن به شخص سوم صحیح نیست. خامنه‌ای، اجوبة الاستفتاءات، س 1950 ؛ امام، توضیح‌المسائل، م 2839 و استفتاءات، ج 2، احکام معاملات، س 225. آیةاللَّه بهجت: اگر فروشنده چک، مبلغ آن را از صادر کننده چک، طلبکار باشد ؛ فروش آن به مبلغ کمتر، در صورتی جایز است که در مابه‌التفاوت، معامله شرعی انجام گیرد و در ضمن آن، شرط قرض (به مبلغ فروش چک ) شود. بهجت، توضیح‌المسائل، متفرقه، م 29. آیات عظام تبریزی، سیستانی، فاضل، مکارم و نوری: اگر فروشنده چک، مبلغ آن را از صادر کننده چک، طلبکار باشد ؛ فروش آن (به بدهکار یا شخص دیگر ) به قیمت کمتر و به صورت نقد، اشکال ندارد. نوری، استفتاءات، ج 2، س 426 و 427 ؛ فاضل، جامع‌المسائل، ج 1، س 1032 ؛ مکارم، توضیح‌المسائل،2429 ؛ تبریزی، استفتاءات ،س 2144 و 2142 و توضیح‌المسائل، احکام سفته، م 6 و سیستانی، توضیح‌المسائل، عملیات بانکی، م 28. آیةاللَّه وحید: بنابر احتیاط واجب، جایز نیست. وحید، توضیح المسائل، م 2869. تبصره. با توجه به اینکه آیةاللَّه بهجت رجوع به مرجع مساوی را جایز می‌دانند، مقلدان ایشان می‌توانند به مرجع تقلید مساوی با او رجوع کنند ؛ که فتوا به جواز فروش چک داده‌اند. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی، کد: 608/500016)
فروش مبلغ چک مدت دار به صورت نقد با قیمت کمتر، چه حکمی دارد؟ آیات عظام امام و خامنه‌ای: فروش آن از سوی طلبکار، به بدهکار اشکال ندارد ؛ ولی فروش آن به شخص سوم صحیح نیست. خامنه‌ای، اجوبة الاستفتاءات، س 1950 ؛ امام، توضیح‌المسائل، م 2839 و استفتاءات، ج 2، احکام معاملات، س 225. آیةاللَّه بهجت: اگر فروشنده چک، مبلغ آن را از صادر کننده چک، طلبکار باشد ؛ فروش آن به مبلغ کمتر، در صورتی جایز است که در مابه‌التفاوت، معامله شرعی انجام گیرد و در ضمن آن، شرط قرض (به مبلغ فروش چک ) شود. بهجت، توضیح‌المسائل، متفرقه، م 29. آیات عظام تبریزی، سیستانی، فاضل، مکارم و نوری: اگر فروشنده چک، مبلغ آن را از صادر کننده چک، طلبکار باشد ؛ فروش آن (به بدهکار یا شخص دیگر ) به قیمت کمتر و به صورت نقد، اشکال ندارد. نوری، استفتاءات، ج 2، س 426 و 427 ؛ فاضل، جامع‌المسائل، ج 1، س 1032 ؛ مکارم، توضیح‌المسائل،2429 ؛ تبریزی، استفتاءات ،س 2144 و 2142 و توضیح‌المسائل، احکام سفته، م 6 و سیستانی، توضیح‌المسائل، عملیات بانکی، م 28. آیةاللَّه وحید: بنابر احتیاط واجب، جایز نیست. وحید، توضیح المسائل، م 2869. تبصره. با توجه به اینکه آیةاللَّه بهجت رجوع به مرجع مساوی را جایز می‌دانند، مقلدان ایشان می‌توانند به مرجع تقلید مساوی با او رجوع کنند ؛ که فتوا به جواز فروش چک داده‌اند. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی، کد: 608/500016)
پاسخ:
فروش مبلغ چک مدت دار به صورت نقد با قیمت کمتر، چه حکمی دارد؟
آیات عظام امام و خامنه‌ای: فروش آن از سوی طلبکار، به بدهکار اشکال ندارد ؛ ولی فروش آن به شخص سوم صحیح نیست. خامنه‌ای، اجوبة الاستفتاءات، س 1950 ؛ امام، توضیح‌المسائل، م 2839 و استفتاءات، ج 2، احکام معاملات، س 225.
آیةاللَّه بهجت: اگر فروشنده چک، مبلغ آن را از صادر کننده چک، طلبکار باشد ؛ فروش آن به مبلغ کمتر، در صورتی جایز است که در مابه‌التفاوت، معامله شرعی انجام گیرد و در ضمن آن، شرط قرض (به مبلغ فروش چک ) شود. بهجت، توضیح‌المسائل، متفرقه، م 29.
آیات عظام تبریزی، سیستانی، فاضل، مکارم و نوری: اگر فروشنده چک، مبلغ آن را از صادر کننده چک، طلبکار باشد ؛ فروش آن (به بدهکار یا شخص دیگر ) به قیمت کمتر و به صورت نقد، اشکال ندارد. نوری، استفتاءات، ج 2، س 426 و 427 ؛ فاضل، جامع‌المسائل، ج 1، س 1032 ؛ مکارم، توضیح‌المسائل،2429 ؛ تبریزی، استفتاءات ،س 2144 و 2142 و توضیح‌المسائل، احکام سفته، م 6 و سیستانی، توضیح‌المسائل، عملیات بانکی، م 28.
آیةاللَّه وحید: بنابر احتیاط واجب، جایز نیست. وحید، توضیح المسائل، م 2869.
تبصره. با توجه به اینکه آیةاللَّه بهجت رجوع به مرجع مساوی را جایز می‌دانند، مقلدان ایشان می‌توانند به مرجع تقلید مساوی با او رجوع کنند ؛ که فتوا به جواز فروش چک داده‌اند. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی، کد: 608/500016)
- [آیت الله خامنه ای] آیا کسر کردن بخشی از مبلغ چک مدت دار و نقد کردن آن جایز است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا خرید و فروش چک مدّت دار به مبلغی کمتر از مبلغ چک، ربا محسوب میشود؟
- [آیت الله نوری همدانی] نقد کردن چک مدت دار با کسر مبلغ که در بازار به عنوان خرد کردن چک معروف است چه حکمی دارد؟
- [آیت الله سیستانی] فروش نسیه می تواند فروشنده صریح به مشتری بگوید نقد فلان مبلغ اما غیر نقد با تأخیر مثلاً دو ماه می شود فلان مبلغ؟
- [آیت الله سبحانی] آیا خرید و فروش چک مدت دار به کمتر از مبلغ جایز است یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] اینجانب خانه ام را به مردی فروخته ام و او هم چکی را به مبلغ معیّنی به عنوان قسمتی از پول به من داده است، ولی با توجه به عدم وجود پول در حسابش از نقد کردن چک خودداری می کند، با در نظر گرفتن نسبت تورّم وبالا رفتن قیمت خانه با گذشت زمان و همچنین با توجه به اینکه طی مراحل پیگیری قانونی و محکومیت مشتری برای دستیابی به مبلغ چک، مدّتی طول می کشد، آیا من فقط حق دریافت مبلغ چک را دارم یا می توانم تفاوت قدرت خرید نسبت به روز دریافت مبلغ چک را هم از او مطالبه کنم؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا فروش چک مدت دار به شخص ثالث به قیمت کمتر اشکال دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی چک جعلی را به مشتری به قیمت کمتر میفروشد مشتری به طمع این که بتواند به نحوی چک را نقد کند به قیمت کمتر میخرد ولی بعدانمیتواند آن را نقد کند آیا مشتری میتواند پول خود را از فروشنده بگیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] حضرتعالی فرموده اید: " در صورتی که چک مربوط به معامله ای باشد، و سند بدهکاری محسوب شود (و چک دوستانه نباشد( خرید و فروش آن به کمتر یا بیشتر از مبلغ مندرج در آن مانعی ندارد." سوال این است: فروش چک به مبلغ بالاتر چه اثر شرعی و یا عرفی دارد که معامله آن صحیح است؟
- [آیت الله خامنه ای] خرید کالا به طور نسیه به مدّت یک سال به قیمتی بیشتر، از قیمت نقدی آن چه حکمی دارد؟ و همچنین فروش چک به قیمتی بیشتر یا کمتر از مبلغ آن برای مدّت معیّنی چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] قیمت جنس در معامله نسیه باید دقیقاً معلوم باشد بنابراین: 1 اگر مشتری قیمت جنس را نداند و آن را نسیه بخرد معامله باطل است. 2 اگر بگوید این جنس را نقد به فلان مبلغ و نسیه به فلان مبلغ می فروشم و تعیین نکند که نقد فروخته یا نسیه، معامله باطل است. 3 اگر بگوید این جنس را فلان مبلغ خریده ام و نسیه به ازای هر ماه تأخیر در پرداخت فلان مبلغ اضافه می دهم معامله باطل است.
- [آیت الله سیستانی] خرید و فروش ارز به قیمت بازار یا کمتر و یا بیشتر از آن، چه نقد و چه مدتدار، صحیح است.
- [آیت الله بهجت] در موردی که شخصی متاعی را فروخته و قیمت را بهصورت چک مدتدار گرفته، فروش این چک به مبلغی کمتر از آن، در صورتی که در مابه‌التفاوت معامله شرعی انجام گیرد و در ضمن آن، شرط قرض یا فروش بقیه به مساوی بشود، مانعی ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . آنچه در این زمان مرسوم است که چک یا سفته ای مثلاً به مبلغ سه هزار تومان به مدت معین به بانک یا به شخص دیگر واگذار می کنند به مبلغ کمتر، مادامی که قرض و استقراض نباشد، بلکه فروش ما فی الذمه باشد عیبی ندارد به شرط آن که اگر ما فی الذمه مکیل و موزون باشد به مثل خودش فروخته نشود و نیز به شرط آن که چک یا سفته بی مورد و صوری نباشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] (سفته) به ورقه ای می گویند که پول نیست بلکه سند بدهکاری است، به همین جهت معامله به خود آن واقع نمی شود و آن بر دو قسم است: 1 سفته حقیقی که شخص بدهکار در مقابل بدهی خود به طلبکار می دهد. 2 سفته دوستانه که شخص به دیگری می دهد بی آن که در مقابلش بدهکاری داشته باشد و مقصود آن است که این سفته را به شخص سومی بدهد و مقداری از مبلغ آن را کم کرده پول نقد بگیرد. (چک) نیز مانند (سفته) بر دو قسم است: 1 چک حقیقی و مدت دار که نشانه طلب کسی از دیگری است (مثلاً در برابر خرید جنس از دیگری به او چک داده است) در این صورت، چک مدت دار را می توان به مقداری کمتر از آن با شخص طلبکار نقداً معامله کرد، یا به شخص ثالثی به مبلغی کمتر فروخت. 2 چک دوستانه که چک در مقابل طلب نبوده باشد. در اینصورت معامله آن اشکال دارد.
- [آیت الله خوئی] این عمل بانک که وصول کردن سفته و یا چکها برای مشتریان بوده باشد، جایز است و گرفتن کارمزد نیز برای این عمل جایز می‌باشد به شرط بانک فقط در گرفتن اصل مبلغ سفته و یا چک دخالت داشته باشد و اما چنانچه برای آن مبلغ سود و فائده نزولی قرار داده باشند در این صورت تصدی بانک جایز نمیباشد و گرفتن کارمزد برای وصول مبلغ سفته و یا چک را از نظر فقهی از باب جعاله می‌باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر فروشنده قیمت خرید جنس را به مشتری بگوید، باید تمام چیزهائی را که به واسطه آن‌ها قیمت مال کم یا زیاد میشود بگوید، اگرچه بههمان قیمت یا کمتر از آن بفروشد مثلاً باید بگوید که نقد خریده است یانسیه.
- [آیت الله مظاهری] اگر در مقابل طلبی که از کسی دارد سفته یا چک مدّتدار داشته باشد و بخواهد مقداری از طلب خود را پیش از موعد آن گذشت کند و بقیّه را از خود بدهکار یا دیگری، نقد دریافت کند مانعی ندارد.
- [آیت الله بهجت] زکات گندم، جو، خرما، کشمش، طلا و نقره را میتوان از خود آن‌ها داد و میتوان قیمت آن را حساب کرد، و همچنین است بنابر اظهر در زکات شتر، گاو و گوسفند؛ و اگر قیمت را میدهد، بنابر احتیاط واجب باید پول نقد بدهد، مگر آنکه گیرنده رضایت داشته باشد، و منظور از قیمت، قیمت وقت اخراج زکات و دادن به مستحق است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه فروشنده قیمت خرید جنس را به مشتری بگوید و براساس آن معامله کند باید تمام چیزهایی را که به واسطه آن‌ها قیمت کم و زیاد می شود بیان کند، مثلاً بگوید که آن را نقد به این قیمت خریده یا نسیه (خواه به همان قیمت بفروشد یا کمتر یا بیشتر).