شطرنج
شطرنج به یکی از آلات قمار گفته می شود که در فقه بر حلیت و حرمت بازی با آن بحث شده است .
اگر برای مقلد ثابت شود که شطرنج در زمان حاضر آلت قمار بودن خود را از دست داده، بازی با آن بدون برد و باخت چه حکمی دارد؟
اگر برای مقلد ثابت شود که شطرنج در زمان حاضر آلت قمار بودن خود را از دست داده، بازی با آن بدون برد و باخت چه حکمی دارد؟ همه مراجع (به جز بهجت و صافی و سیستانی): اگر احراز شود که به نظر عرف آلت قمار بودن خود را از دست داده، بازی با آن اشکال ندارد. امام، استفتاءات، ج2، (مکاسب محرمه)، س21؛ خامنه‌ای، اجوبةالاستفتاءات، س 1115؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 952؛ مکارم، استفتاءات، ج1، س543؛ تبریزی، استفتاءات، س982؛ سیستانی، سایت، س12؛ وحید، منهاج الصالحین، ج3، م 19؛ نوری، استفتاءات، ج1، س 559. آیةاللَّه صافی و سیستانی: بازی با شطرنج در هر حال حرام است. صافی، جامع الاحکام، ج1، س1041 و 1042. آیةاللَّه بهجت: بازی با شطرنج اگر بدون برد و باخت باشد، بنا بر احتیاط واجب جایز نیست و این احتیاط بسیار شدید است. بهجت، توضیح المسائل، متفرقه، س 9. (احکام موسیقی، سید مجتبی حسینی، کد: 105/500022)
اگر برای مقلد ثابت شود که شطرنج در زمان حاضر آلت قمار بودن خود را از دست داده، بازی با آن بدون برد و باخت چه حکمی دارد؟ همه مراجع (به جز بهجت و صافی و سیستانی): اگر احراز شود که به نظر عرف آلت قمار بودن خود را از دست داده، بازی با آن اشکال ندارد. امام، استفتاءات، ج2، (مکاسب محرمه)، س21؛ خامنه‌ای، اجوبةالاستفتاءات، س 1115؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 952؛ مکارم، استفتاءات، ج1، س543؛ تبریزی، استفتاءات، س982؛ سیستانی، سایت، س12؛ وحید، منهاج الصالحین، ج3، م 19؛ نوری، استفتاءات، ج1، س 559. آیةاللَّه صافی و سیستانی: بازی با شطرنج در هر حال حرام است. صافی، جامع الاحکام، ج1، س1041 و 1042. آیةاللَّه بهجت: بازی با شطرنج اگر بدون برد و باخت باشد، بنا بر احتیاط واجب جایز نیست و این احتیاط بسیار شدید است. بهجت، توضیح المسائل، متفرقه، س 9. (احکام موسیقی، سید مجتبی حسینی، کد: 105/500022)
عنوان سوال:
اگر برای مقلد ثابت شود که شطرنج در زمان حاضر آلت قمار بودن خود را از دست داده، بازی با آن بدون برد و باخت چه حکمی دارد؟
پاسخ:
اگر برای مقلد ثابت شود که شطرنج در زمان حاضر آلت قمار بودن خود را از دست داده، بازی با آن بدون برد و باخت چه حکمی دارد؟
همه مراجع (به جز بهجت و صافی و سیستانی): اگر احراز شود که به نظر عرف آلت قمار بودن خود را از دست داده، بازی با آن اشکال ندارد. امام، استفتاءات، ج2، (مکاسب محرمه)، س21؛ خامنه‌ای، اجوبةالاستفتاءات، س 1115؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 952؛ مکارم، استفتاءات، ج1، س543؛ تبریزی، استفتاءات، س982؛ سیستانی، سایت، س12؛ وحید، منهاج الصالحین، ج3، م 19؛ نوری، استفتاءات، ج1، س 559.
آیةاللَّه صافی و سیستانی: بازی با شطرنج در هر حال حرام است. صافی، جامع الاحکام، ج1، س1041 و 1042.
آیةاللَّه بهجت: بازی با شطرنج اگر بدون برد و باخت باشد، بنا بر احتیاط واجب جایز نیست و این احتیاط بسیار شدید است. بهجت، توضیح المسائل، متفرقه، س 9. (احکام موسیقی، سید مجتبی حسینی، کد: 105/500022)
- [آیت الله خامنه ای] . اگر به تشخیص مکلّف، امروزه شطرنج از آلت قمار بودن خارج شده باشد، بازی با آن بدون برد و باخت اشکال ندارد.
- [آیت الله سیستانی] بازی کردن با شطرنج و نرد بدون برد و باخت چه حکمی دارد و کلا اگر عرف جامعه وسیله ای را آلت قمار نداند کافی است یا در تشخیص آلت قمار نظر مرجع تقلید شرط است؟
- [آیت الله سیستانی] آیا بازی کردن با شطرنج بدون برد و باخت با توجه به اینکه در عرف به عنوان آلت قمار استفاده نمی شود؛ جایز است؟ در رابطه با تخته نرد چطور؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] حضرت امام(قدس سره) فرموده اند اگر شطرنج از آلت قمار بودن به کلّی خارج شده باشد و برد و باختی در بین نباشد بازی با آن اشکال ندارد، آیا نظر جنابعالی همانند نظر امام است و آیا در زمان حاضر بازی با آن بدون برد و باخت جایز است؟
- [آیت الله جوادی آملی] امروزه بازی با شطرنج و ورق (پاسور) بدون برد و باخت و به عنوان سرگرمی و ورزش، نه به عنوان قمار، در بین جوانان متداول است. حکم خرید و فروش و نگهداری این آلات و بازی با آن چیست؟
- [آیت الله بهجت] بازی شطرنج و پاسور هر چند بدون برد و باخت چه صورتی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] . بازی با ابزار قمار از جمله پاسور، حتی بدون برد و باخت هم حرام است.
- [آیت الله بهجت] بازی شطرنج که امروزه از آلت قمار بودن افتاده و جنبه ی یک بازی و ورزش فکری را پیدا کرده است، چه حکمی دارد؟
- [سایر] بازی با شطرنج، بدون برد و باخت و به منظور تقویت فکر و حافظه، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] بازی کردن با شطرنج بدون برد و باخت چه حکمی دارد؟ خرید و فروش آن و نگاه کردن به افرادی که بازی می کنند چه طور؟
- [آیت الله اردبیلی] بازی و مسابقه با آلات و وسایلی که وضع آنها برای قمار است، مانند شطرنج، ورق و نرد، به قصد برد و باخت و با شرط‌بندی حرام است، بلکه چنانچه به قصد سرگرمی و بدون شرط‌بندی باشد نیز بنابر احتیاط جایز نیست؛ ولی بازی و مسابقه با آلاتی که در نظر عرف مردم مخصوص قمار نیستند و قبلاً هم نبودهاند و یا قبلاً مخصوص قمار بودهاند، ولی اکنون از آلت قمار بودن به طور کلّی خارج شدهاند، بدون شرط‌بندی، اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] قمار بر پنج قسم است: اوّل: بازی کردن با آلات قمار از قبیل شطرنج و نرد و پاسور و مانند اینها با قصد برد و باخت. دوّم: بازی کردن با آن آلات بدون قصد برد و باخت. سوّم: بازی کردن با چیزی که از آلات قمار نیست نظیر منچ و گردو و توپ و مانند اینها با قصد برد و باخت. چهارم: بازی کردن با آنها بدون قصد برد و باخت. پنجم: رزمایشها و مسابقات که در این زمان متداول است که به آن آمادگی رزمی میگویند نظیر تیر اندازی، مین گذاری، قایقرانی، طرز حمله به دشمن یا فرار از او و مانند اینها، گرچه با برد و باخت باشد. قسم اوّل و دوّم و سوّم حرام است ولی قسم چهارم و پنجم مانعی ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 5 اگر پاسور در عرف عام از صورت قمار خازج شده باشد و به عنوان سرگرمی محسوب شود بازی بدون برد و باخت با آن اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهانی که قرآن شریف آن را پلید و نظیر شرابخواری میداند، قمار است: (انَّما الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ ... رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوه)[1] (همانا شراب و قمار، پلیدی و از عمل شیطان است پس از آن بپرهیزید.) لذا علاوه بر حرمت، موجب تباهی روح و ضعف اعصاب و افسردگی دل نیز می‌شود، و بدتر از همه اینها موجب تباهی دین و دنیای انسان است، و چنانکه در احکام قمار نیز گفته شد، قمار بر پنج قسم است: اوّل: بازی کردن با آلات مُعِدِّه، یعنی آلاتی که برای قمار کردن ساخته شده است، همراه با قصد برد و باخت. دوّم: بازی کردن با آلات معدّه، بدون قصد برد و باخت. سوّم: بازی کردن با آلات غیر معدّه، یعنی چیزی که از آلات قمار نیست، همراه با قصد برد و باخت. چهارم: بازی کردن با آلات غیر معدّه، بدون قصد برد و باخت. پنجم: مسابقاتی که در این زمان متداول است نظیر تیراندازی، قایقرانی، طریقه حمله به دشمن یا فرار از او، گرچه با قصد برد و باخت باشد. قسم اوّل و دوّم و سوّم حرام است و قسم چهارم گرچه حرام نیست، ولی بسیاری از مفاسد آن اقسام سهگانه را دارد و یک مسلمان واقعی عمر خود را صرف اینگونه کارها نمیکند و قسم پنجم، اشکالی ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 4 اگر شطرنج در عرف عام از صورت قمار خارج شده باشد و به عنوان ورزش شناخته شود، مانعی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] اسب دوانی که در این زمان متداول است، چون برای آمادگی رزمی نیست اگر بدون برد و باخت باشد حلال است ولی اگر با برد و باخت باشد علاوه بر اینکه حرام است، برنده مالک آن مبلغ نمیشود.
- [آیت الله مظاهری] چنانکه قمار بازی کار حرامی است، ساختن آلات قمار و خرید و فروش و نگاهداری آن نیز حرام و معامله آن باطل است.
- [آیت الله اردبیلی] نمایشهای متداول چنانچه مستلزم نظر و لمس نامحرم یا موجب اشاعه فساد و تهییج شهوت و یا توهین به مقدّسات مذهب و اولیای دین و دروغ و باطل نباشد، اشکال ندارد. همچنین بازی‌های مختلف اگر در آنها آلات قمار و برد و باخت و ضرر جسمی یا روحی و یا اِتلاف و اِسراف مال در بین نباشد، اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] کُشتیهایی که در این زمان متداول است، چون برای آمادگی رزمی نیست اگر بدون برد و باخت باشد و ضرری هم بر یکدیگر نزنند اشکال ندارد، ولی اگر با برد و باخت باشد یا ضرر داشته باشد جایز نیست علاوه بر اینکه برنده آن مبلغ را مالک نمیشود.
- [آیت الله مظاهری] ایجاد جلسه برای قمار و نشستن در آن جلسه و یاد دادن قمار و یادگرفتن آن و مانند اینها حرام است، و اگر پولی از این راه به دست آورد مالک نمیشود و باید به صاحبش رد کند. صفحه 421