می خواستم بدانم که آیا خانم ها هم می توانند در مسیر سیر و سلوک به مراحل بالا قدم بگذارند؟

می خواستم بدانم که آیا خانم ها هم می توانند در مسیر سیر و سلوک به مراحل بالا قدم بگذارند؟

در رسیدن به کمالات عالی انسانی بین زن و مرد فرقی نمی ‌باشد.
همان گونه که مردان می‌توانند به کمالات عالیه ی انسانی دست یابند، زنان هم می‌توانند به این رتبه برسند. آیات و روایات زیادی تساوی سالکان وصول به کمالات معنوی و حیات روحانی را در زن و مرد به اثبات می‌رساند؛ (من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مؤمن، فلنحیینه حیوة طیبه...) هر کس عمل صالحی انجام دهد مرد باشد یا زن در حالی که مؤمن هم باشد حتما او را با حیات پاکیزه احیاء و زنده می‌کنیم (نحل، آیه97).
همچنانکه ملاحظه می کنید آیه شریفه تصریح دارد که در این باب بین زن و مرد هیچ فرقی نیست و در واصل گشتن به حیات معنوی مورد اشاره در آیه، هیچ فرقی بین مرد و زن گذاشته نشده است.
خداوند تعالی در قسمتی از حدیث معراج می‌فرماید: (فمن عمل برضای الزمه ثلاث خصال... فاذا احبنی احببته و حببته الی خلقی وافتح عین قلبه الی جلالی وعظمتی، فلا اخفی علیه علم خاصة خلقی؛ هر کس به رضای من عمل کند سه خصلت را برایش حتم می‌شمرم... (تا این که در ادامه می‌فرماید) هرگاه به من محبت ورزد من هم به او محبت می‌ورزم و محبوب مخلوقاتم قرارش می‌دهم و چشم قلبش را به روی جلال و عظمت خود می‌گشایم و علم ویژه خلق خود (و سر باطنی مخلوقاتم) را از او پنهان نمی‌دارم (و به باطن افراد آگاهش می‌سازم) (حدیث معراج، ارشادالقلوب دیلمی، به نقل از الوافی، ملا محسن فیض کاشانی).
کسی که چنین مقامی را حائز گردد قطعا عارف می‌باشد و این اثر بزرگ فقط متفرع بر این است که انسان محبت و عشق فطری دل را برای حضرت دوست بپروراند و آن عشق نهانی بالفعل را صرف معشوق حقیقی کند. در این حدیث شریف هم هیچ فرقی بین مرد و زن نمی‌گذارد، بنابراین هیچ تفاوتی بین زن و مرد در سیر و سلوک الی الله نیست. گوی و میدان برای هر دو آماده است و زنان هم مثل مردان می‌توانند به مدارج و مراحل بالای کمال برسند.
بنابراین:
1- آیات قران و روایاتی که انسان را به کمال و معرفت و سلوک الهی دعوت کرده است عام و کلی است و مخاطب در آنها انسان های مؤمن است و اختصاصی به مردان ندارند.
2- امکان تعالی و عروج معنوی و روحی برای همه انسان ها وجود دارد و زمینه آن برای همه فراهم است و کسی از این نعمت محروم نشده مگر این که کسی خود را محروم کند.
در تأیید مطالبی که بیان شد می توان به نمونه هایی از زنانی که خداوند آن ها را الگوی همه ی زنان و مردان قرار می دهد نام برد:
1- حضرت زهرا (سلام الله علیها) الگوی هر زن و مرد مسلمانی است و بر همه ی ما واجب است از ایشان درس گرفته و او را الگوی خود قرار دهیم. حضرت صدیقه ی طاهره (سلام الله علیها) در طول زندگی خود از هر عیب و خطا و گناهی, پاک و طاهر بود. آیه تطهیر در قرآن کریم در خصوص ایشان و اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) نازل شده است. لذا حضرت زهرا (سلام الله علیها) –با اینکه زن بودند- توانستند خود را به مقام عصمت برسانند.
حضرت ارتباطی عمیق با قرآن داشتند؛ تا جایی که می فرمایند:... ستایش خدای را که مرا منکر امری از کتابش قرار نداده و در هیچ حقیقتی از امر کتاب, مرا سرگردان ننموده است و ستایش خدای را که مرا به دینش هدایت کرد و مرا کسی قرار نداد که غیر او را عبادت کنم.
در تاریخ آمده که زنان اهل مدینه سؤالات خویش را از حضرت زهرا (سلام الله علیها) می پرسیدند و حضرت با صبر و حوصله به آنها پاسخ می دادند و از آنجا که علم معصومین (علیهم السلام) از جانب حضرت حق به آنها افاضه می شد, هیچ سؤالی نبود الا اینکه پاسخ آن در نزد حضرات زهرا (سلام الله علیها) باشد.
در روایت آمده که حضرت زهرا (سلام الله علیها) از فرط کثرت نماز, پاهای مبارکش ورم کرده بود و در حالات ایشان در نماز آمده است: فاطمه ی زهرا (سلام الله علیها) در نماز از شدت خوف خداوندی نفس نفس می زد و گریه در گلویش می شکست. این حالتها همه نشان از درک عظمت حق تعالی است.
از مهمترین ویژگی های حضرت زهرا (سلام الله علیها) اخلاص در عمل و ایثار و از خود گذشتگی است. در روایت آمده که امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) هر دو بیمار شدند و حضرت علی و حضرت زهرا (سلام الله علیهما) برای شفای فرزانشان نذر کردند که سه روز روزه بگیرند. روز اول هنگام افطار, مسکینی به در خانه آمد؛ آن ها همه ی افطار خود را به او بخشیدند و با آب افطار کردند.
روز دوم یتیمی در خانه را زد و باز همگی افطار خود را به او بخشیدند و دوباره با آب افطار کردند و روز سوم یک اسیر به در خانه آمد و باز هم, همگی افطار خود را به او دادند. آیه نازل شد و خداوند فرمود: (و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا ً و یتیما و اسیرا) غذای خود را به خاطر حب و دوستی خدا به مسکین و یتیم و اسیر می خورانند. و در ادامه خداوند انگیزه ی آنها را از این اطعام بیان کرده می فرماید: (انما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزاء و لا شکورا) ما فقط اطعام می کنیم شما را برای وجه خدا و از شما پاداش و تشکر نمی خواهیم.
دوست گرامی! آنچه از فضایل حضرت زهرا (سلام الله علیها) گفته شد, قطره ای از دریای بی کران فضایل آن بانوی دو عالم است و الگو بودن ایشان، حکایت از آن می کند که حضرت به مقامی رسیده اند که خداوند همگان را به تبعیت از ایشان فرمان می دهد.
2- خداوند در قرآن کریم درباره ی حضرت مریم (سلام الله علیها) می فرماید: (وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِکَةُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاکِ وَطَهَّرَکِ وَاصْطَفَاکِ عَلَی نِسَاء الْعَالَمِینَ؛ و (به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را برگزیده و پاک ساخته، و بر تمام زنان جهان، برتری داده است) (سوره 3 آیه 42)
و یا در جایی دیگر می فرماید: (فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَکَفَّلَهَا زَکَرِیَّا کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیْهَا زَکَرِیَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا قَالَ یَا مَرْیَمُ أَنَّی لَکِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ؛ پس پروردگارش وی [=مریم] را با حسن قبول پذیرا شد و او را نیکو بار آورد و زکریا را سرپرست وی قرار داد زکریا هر بار که در محراب بر او وارد می‌شد نزد او [نوعی] خوراکی می‌یافت [می]گفت ای مریم این از کجا برای تو [آمده است او در پاسخ می]گفت این از جانب خداست که خدا به هر کس بخواهد بی شمار روزی می‌دهد (سوره 3 آیه 37)
همانطور که شما پرسشگر گرامی ملاحظه می کنید، حضرت مریم (سلام الله علیها) به مقامی رسیده است که خداوند او را بر تمام زنان زمان خویش، برتری داده و او را به جایی رسانده است که ملاءکه برای او غذای بهشتی می آوردند.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: (مریم سرور زنان جهان در عصر خود بود، اما فاطمه (سلام الله علیها) سرور همه زنان از آغاز تا پایان است).
3- آسیه همسر فرعون در آیه یازده سوره تحریم به عنوان الگو مطرح شده است. (وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لی‌ عِنْدَکَ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ وَ نَجِّنی‌ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنی‌ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمینَ؛ و خداوند برای مؤمنان، به همسر فرعون مثل زده است؛ در آن هنگام که گفت: پروردگارا! خانه ای برای من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش.)
در زمان خود ما نمونه هایی مانند خانم مجتهده اصفهانی و نیز نمونه های زنان عارفه و اهل کمالی مانند رابعه عدویه و مانند آن گواه ممکن بودن سیر و سلوک برای خانم ها و رسیدن آنها به نقطه اوج کمالات انسانی و الهی است.
پس نتیجه می گیریم که هیچ محدودیتی در سیر و سلوک و رسیدن به قرب الهی برای زنان وجود ندارد و البته زمینه سلوک به لحاظ شرایط بیرونی مانند شرایط و زمینه های اجتماعی برای مردان فراهم تر است، نه این که این راه بر روی خانم ها بسته باشد.

*برای آگاهی بیشتر ر.ک:
1- خودشناسی برای خودسازی محمد تقی مصباح یزدی
2- راه خودسازی جوانان سید محمد تقی قادری
3- زن در آیینه جمال و جلال جوادی آملی