از نظر اسلام زمانی که حیوانات را ذبح می کنند آیا آنها درد دارند یا درد را احساس نمی کنند؟ از برخی آداب و شفارشات اسلام در باب ذبح روشن می شود که حیوان احساس درد دارد و روش ذبح اسلامی به گونه ای است که حیوان کمترین رنج و درد را متحمل شود . مثلا سفارش به تیز بودن کارد , بریدن از رگهای گردن بر خلاف آنچه در کشتن با دین اسلام قوانین و دستورهای جامعی در زمینه حقوق حیوانات بیان داشته است و این قوانین آن چنان دقیق و مفصل بیان شدهاند که در نوع خود بیسابقهاند.شرایط وآداب که اسلام برای کشتن حیوانات واستفاده از انها مقررداشته است همه به نوعی برگشت به حمایت از حقوق حیوانات دارد. ارزیابی این شرایط می رساند که باید از مرگ توأم با قساوت و بیرحمی حیوان خودداری گردد و نیز باید مراقب بود که کشتن حیوان سبب بیرحمی و قساوت انسان نشود و به مرگ بیرحمانه و مثله کردن حیوانات نینجامد .ازهمین رو ،فقها فرموده اندبنا بر احتیاط سرحیوان راپیش ازبیرون آمدن روح از بدنش جدانکنندالبته اگر ازروی غفلت یا به جهت تیزی چاقو سر جدا شود اشکال ندارد. نهی از آزار حیوانات و رعایت حقوق آنان در احادیث و روایات بسیار مفصل و دقیق است و حتی کوچکترین مسائل از نظر دور نمانده است به طوری که در حدیث آمده است: سزاوار است کسی که شیر را میدوشد، ناخنهای انگشتان را بگیرد تا حیوان اذیت نشود. ذکر همین مقدار نشانگر اهمیتی است که اسلام به حقوق حیوانات داده است. خداوند لعنت کند کسی را که یال و دم اسب را که وسیله دفاع اوست، قطع کند. همچنین در (وسایل الشیعه) آمده است شکار حیوانات برای تفریح و بدون احتیاج حرام است. بنابراین سفر کسی که برای تفریح به شکار میرود، سفر معصیت بوده و باید نمازش را تمام بخواند (حر عاملی, 1403ه، ج 8, ص 361). پیامبر(ع): لعن الله من مثل بالحیوان؛ (خداوند لعنت کند کسی را که حیوان را مثله کند) نهی از ذبح حیوانی در مقابل حیوان دیگر جایز نیست حیوانی را در مقابل حیوان دیگری که او را میبیند ذبح کنند (حلی, 1411 ه , ج 3, ص 914). امام علی(س) فرموده است: (گوسفندی را نزد گوسفند دیگر ذبح نکنید). نهی از جدا کردن بچه حیوان از مادرش در اکثر این روایات و دستورها رعایت حقوق حیوانات به خوبی دیده میشود؛ از جمله: الف صید یا ذبح حیوان در شب: در کتب فقهی صید حیوانات وحشی و پرندگان یا ذبح حیوانات در شب مکروه اعلام شده است، مگر هنگامی که ضرورت اقتضا کند (طوسی, 1343, ج 2, ص 594). شاید فلسفه کراهت که در آیات متعددی از قرآن هم بیان شده، این باشد که خداوند شب را مایه آرامش و استراحت قرار داده است، لذا به هم خوردن آسایش و آرامش هیچ موجودی حتی حیوانات در شب روا نخواهد بود. ب وسیله صید: در مورد وسیله صید و ذبح نیز دستورهایی هم چون برنده بودن وسیله (برای آزار ندیدن حیوان)، نهی از قطع و بریدن و مثله کردن اندامی از حیوان قبل از ذبح، متناسب بودن وسیله صید با شکار و... دیده میشود. از جمله اینکه ذبح کردن باید با وسیله آهنی تیز باشد و گرنه جایز نیست مگر در هنگام ضرورت که آن هم باید سعی شود وسیله حتی الامکان تیز و برنده باشد (حر عاملی، 1403ه، ج 8، ص 361). احادیث و روایاتی در نهی از کشتن بیهوده حیوانات نقل شده که به برخی از آنها اشاره میشود: من قتل عصفوراً بغیر حق سأله الله عنه یوم القیامه؛ (کسی که گنجشکی را به غیر حق بکشد، خداوند روز قیامت از او سؤال خواهد کرد) (همو). عن النبی صلی الله علیه و آله انه نهی عن قتل کل ذی روح الا ان یوذی؛ (از رسول نقل شده که ایشان نهی میفرمودند از قتل هر موجودی که روح دارد مگر آنکه جوازی برای آن کار باشد) (نائینی، 1378، ش 26، ص 47). همچنین از پیامبر (ع)نقل شده که فرمود (در شبی که به معراج رفته بودم بر آتش جهنم گذری داشتم. زنی را در حال عذاب دیدم. از علت عذاب پرسیدم. گفته شد گربهای را بسته بود و آب و غذایش نمیداد و اجازه استفاده از خس و خاشاک زمین را هم به او نمیداد تا گربه به هلاکت رسید. پس خدا به واسطه آن عمل ناشایست عذابش میکند). برای آگاهی بیشتر ر. ک: نائینی، علیرضا، ربانی، محمد، (حقوق حیوانات از دیدگاه قرآن و احادیث)، فصلنامه دانشور، سال هفتم، تهران، دانشگاه شاهد، 1378 شهیدی، سید جعفر، ترجمه نهج البلاغه، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم، 1374 طوسی، محمد، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، تهران، دانشگاه تهران،1343 فریدونی، حسین، بررسی حقوق حیوانات در اسلام و قوانین روز، پایان نامه دکترای دانشگاه تهران، بی تا فلسفی، محمد تقی، گفتار فلسفی اخلاق از نظر همزیستی و ارزشهای انسانی، هیأت نشر معارف اسلامی،1397 [پایان کد انتخابی][کامل از کد85632] از طرف دیگرعالم طبیعت دار تزاحم است و موجودات زنده در آن از همدیگر ارتزاق می کنند. حیوانات گوشت خوار مثل شیر و ببر از حیوانات گیاهخوار چون آهو و میش تغذیه می کنند. گیاهخواران نیز نیروی حیاتی خویش را از گیاهان زنده تأمین می کنند. انسان نیز از این قاعده مستثنی نیست. انسان هم محتاج گیاهان است هم محتاج حیوانات. پزشکان تأیید می کنند که انسان با ترک خوردن گوشت جسما و روحا دچار بیماری می شود. در روایات اهل بیت(ع) نیز توصیه شده است به خوردن گوشت و نهی شده است از خوردن زیاد آن. پیامبر(ص) فرمودند: (هر کس چهل روز (پشت سر هم) گوشت بخورد سنگ دل می شود.) و علی(ع) فرمودند: (شکم هایتان را گورستان جانوران نکنید.) و امام صادق(ع) فرمودند: (در هر هفته یک بار گوشت بخورید و خود و فرزندانتان را بدان عادت ندهید، زیرا موجب اعتیادی همچون اعتیاد به شراب می گردد. نیز آنان را بیش از چهل روز از گوشت محروم نکنید چرا که آنان را بد خوی می کند.) پیامبر(ص) فرمودند: (هر کس بر او چهل روز بگذرد و گوشت نخورد، باید با امید به خدا قرض کند و گوشت بخورد.) (یعنی اگر پول ندارد قرض کند و گوشت بخورد.) (دانش نامه احادیث پزشکی، محمدی ری شهری، صص 117-133) بنابراین اگر در اسلام به خوردن گوشت توصیه شده است به خاطر این است که ترک آن موجب زیان است و البته از زیاده روی در خوردن گوت نیز نهی شده است باز به خاطر مضرات آن. اگر حکیمانه و با عقل ناب و به دور از تأثیر عاطفه به طبیعت بنگریم خواهیم دید که این امور لازمه نظام مادی هستند. موجودات زنده در طبیعت محکوم به مرگند و هیچ موجود زنده ای تا ابد زنده نمی ماند. لیکن در برابر برخی از دیگر گونه های مردن بریده شدن سر راحت تر است چرا که گوسفندن با دیدن چاقو نمی ترسد و تا گلویش بریده نشده است از مرگ خود آگاه نمی شود.بنابراین با ذبح عذاب مضاعفی بر حیوان وارد نمی شود تا خلاف رحمت باشد و حیوان همان عذابی را تحمل می کند که بدون شک روزی تحمل خواهد کرد چرا که هر حیوانی روزی باید بمیرد ،وناچار دردی را تحمل می کند.
از نظر اسلام زمانی که حیوانات را ذبح می کنند آیا آنها درد دارند یا درد را احساس نمی کنند؟
از نظر اسلام زمانی که حیوانات را ذبح می کنند آیا آنها درد دارند یا درد را احساس نمی کنند؟
از برخی آداب و شفارشات اسلام در باب ذبح روشن می شود که حیوان احساس درد دارد و روش ذبح اسلامی به گونه ای است که حیوان کمترین رنج و درد را متحمل شود . مثلا سفارش به تیز بودن کارد , بریدن از رگهای گردن بر خلاف آنچه در کشتن با
دین اسلام قوانین و دستورهای جامعی در زمینه حقوق حیوانات بیان داشته است و این قوانین آن چنان دقیق و مفصل بیان شدهاند که در نوع خود بیسابقهاند.شرایط وآداب که اسلام برای کشتن حیوانات واستفاده از انها مقررداشته است همه به نوعی برگشت به حمایت از حقوق حیوانات دارد. ارزیابی این شرایط می رساند که باید از مرگ توأم با قساوت و بیرحمی حیوان خودداری گردد و نیز باید مراقب بود که کشتن حیوان سبب بیرحمی و قساوت انسان نشود و به مرگ بیرحمانه و مثله کردن حیوانات نینجامد .ازهمین رو ،فقها فرموده اندبنا بر احتیاط سرحیوان راپیش ازبیرون آمدن روح از بدنش جدانکنندالبته اگر ازروی غفلت یا به جهت تیزی چاقو سر جدا شود اشکال ندارد.
نهی از آزار حیوانات و رعایت حقوق آنان در احادیث و روایات بسیار مفصل و دقیق است و حتی کوچکترین مسائل از نظر دور نمانده است به طوری که در حدیث آمده است: سزاوار است کسی که شیر را میدوشد، ناخنهای انگشتان را بگیرد تا حیوان اذیت نشود. ذکر همین مقدار نشانگر اهمیتی است که اسلام به حقوق حیوانات داده است.
خداوند لعنت کند کسی را که یال و دم اسب را که وسیله دفاع اوست، قطع کند. همچنین در (وسایل الشیعه) آمده است شکار حیوانات برای تفریح و بدون احتیاج حرام است. بنابراین سفر
کسی که برای تفریح به شکار میرود، سفر معصیت بوده و باید نمازش را تمام بخواند (حر عاملی, 1403ه، ج 8, ص 361). پیامبر(ع): لعن الله من مثل بالحیوان؛ (خداوند لعنت کند کسی را که حیوان را مثله کند)
نهی از ذبح حیوانی در مقابل حیوان دیگر
جایز نیست حیوانی را در مقابل حیوان دیگری که او را میبیند ذبح کنند (حلی, 1411 ه , ج 3, ص 914).
امام علی(س) فرموده است: (گوسفندی را نزد گوسفند دیگر ذبح نکنید).
نهی از جدا کردن بچه حیوان از مادرش
در اکثر این روایات و دستورها رعایت حقوق حیوانات به خوبی دیده میشود؛ از جمله:
الف صید یا ذبح حیوان در شب: در کتب فقهی صید حیوانات وحشی و پرندگان یا ذبح حیوانات در شب مکروه اعلام شده است، مگر هنگامی که ضرورت اقتضا کند (طوسی, 1343, ج 2, ص 594). شاید فلسفه کراهت که در آیات متعددی از قرآن هم بیان شده، این باشد که خداوند شب را مایه آرامش و استراحت قرار داده است، لذا به هم خوردن آسایش و آرامش هیچ موجودی حتی حیوانات در شب روا نخواهد بود.
ب وسیله صید: در مورد وسیله صید و ذبح نیز دستورهایی هم چون برنده بودن وسیله (برای آزار ندیدن حیوان)، نهی از قطع و بریدن و مثله کردن اندامی از حیوان قبل از ذبح، متناسب بودن وسیله صید با شکار و... دیده میشود. از جمله اینکه ذبح کردن باید با وسیله آهنی تیز باشد و گرنه جایز نیست مگر در هنگام ضرورت که آن هم باید سعی شود وسیله حتی الامکان تیز و برنده باشد (حر عاملی، 1403ه، ج 8، ص 361).
احادیث و روایاتی در نهی از کشتن بیهوده حیوانات نقل شده که به برخی از آنها اشاره میشود:
من قتل عصفوراً بغیر حق سأله الله عنه یوم القیامه؛ (کسی که گنجشکی را به غیر حق بکشد، خداوند روز قیامت از او سؤال خواهد کرد) (همو).
عن النبی صلی الله علیه و آله انه نهی عن قتل کل ذی روح الا ان یوذی؛ (از رسول نقل شده که ایشان نهی میفرمودند از قتل هر موجودی که روح دارد مگر آنکه جوازی برای آن کار باشد) (نائینی، 1378، ش 26، ص 47).
همچنین از پیامبر (ع)نقل شده که فرمود (در شبی که به معراج رفته بودم بر آتش جهنم گذری داشتم. زنی را در حال عذاب دیدم. از علت عذاب پرسیدم. گفته شد گربهای را بسته بود و آب و غذایش نمیداد و اجازه استفاده از خس و خاشاک زمین را هم به او نمیداد تا گربه به هلاکت رسید. پس خدا به واسطه آن عمل ناشایست عذابش میکند).
برای آگاهی بیشتر ر. ک: نائینی، علیرضا، ربانی، محمد، (حقوق حیوانات از دیدگاه قرآن و احادیث)، فصلنامه دانشور، سال هفتم، تهران، دانشگاه شاهد، 1378
شهیدی، سید جعفر، ترجمه نهج البلاغه، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم، 1374
طوسی، محمد، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، تهران، دانشگاه تهران،1343
فریدونی، حسین، بررسی حقوق حیوانات در اسلام و قوانین روز، پایان نامه دکترای دانشگاه تهران، بی تا
فلسفی، محمد تقی، گفتار فلسفی اخلاق از نظر همزیستی و ارزشهای انسانی، هیأت نشر معارف اسلامی،1397
[پایان کد انتخابی][کامل از کد85632]
از طرف دیگرعالم طبیعت دار تزاحم است و موجودات زنده در آن از همدیگر ارتزاق می کنند. حیوانات گوشت خوار مثل شیر و ببر از حیوانات گیاهخوار چون آهو و میش تغذیه می کنند. گیاهخواران نیز نیروی حیاتی خویش را از گیاهان زنده تأمین می کنند. انسان نیز از این قاعده مستثنی نیست. انسان هم محتاج گیاهان است هم محتاج حیوانات.
پزشکان تأیید می کنند که انسان با ترک خوردن گوشت جسما و روحا دچار بیماری می شود. در روایات اهل بیت(ع) نیز توصیه شده است به خوردن گوشت و نهی شده است از خوردن زیاد آن. پیامبر(ص) فرمودند: (هر کس چهل روز (پشت سر هم) گوشت بخورد سنگ دل می شود.) و علی(ع) فرمودند: (شکم هایتان را گورستان جانوران نکنید.) و امام صادق(ع) فرمودند: (در هر هفته یک بار گوشت بخورید و خود و فرزندانتان را بدان عادت ندهید، زیرا موجب اعتیادی همچون اعتیاد به شراب می گردد. نیز آنان را بیش از چهل روز از گوشت محروم نکنید چرا که آنان را بد خوی می کند.) پیامبر(ص) فرمودند: (هر کس بر او چهل روز بگذرد و گوشت نخورد، باید با امید به خدا قرض کند و گوشت بخورد.) (یعنی اگر پول ندارد قرض کند و گوشت بخورد.) (دانش نامه احادیث پزشکی، محمدی ری شهری، صص 117-133)
بنابراین اگر در اسلام به خوردن گوشت توصیه شده است به خاطر این است که ترک آن موجب زیان است و البته از زیاده روی در خوردن گوت نیز نهی شده است باز به خاطر مضرات آن.
اگر حکیمانه و با عقل ناب و به دور از تأثیر عاطفه به طبیعت بنگریم خواهیم دید که این امور لازمه نظام مادی هستند. موجودات زنده در طبیعت محکوم به مرگند و هیچ موجود زنده ای تا ابد زنده نمی ماند. لیکن در برابر برخی از دیگر گونه های مردن بریده شدن سر راحت تر است چرا که گوسفندن با دیدن چاقو نمی ترسد و تا گلویش بریده نشده است از مرگ خود آگاه نمی شود.بنابراین با ذبح عذاب مضاعفی بر حیوان وارد نمی شود تا خلاف رحمت باشد و حیوان همان عذابی را تحمل می کند که بدون شک روزی تحمل خواهد کرد چرا که هر حیوانی روزی باید بمیرد ،وناچار دردی را تحمل می کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا حیوان حلال گوشت را قبل از ذبح می توان توسط آمپول یا چیز دیگر بی حس کرد، تا احساس درد کمتر داشته باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] ذبح حیوانات با دستگاههای جدید
- [آیت الله سیستانی] آیا برای ذبح هر حیوان ذکر نام خداوند بطور جداگانه لازم است؟ نظر حضرتعالی در مورد ذبح با دستگاه که به علت سرعت برای هر یک از حیوانات نام خدا برده نمی شود چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] هنگام ذبح حیوان، شوک وارد کردن به آن و یا خوراندن داروی بیهوشی برای جلوگیری از احساس درد جایز است یا نه؟ درصورت جواز، خون مانده درونِ بدن حیوان، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا ژلاتینهای تهیه شده از اجزای حیوانات حلال گوشت که ذبح شرعی نشدهاند، حلال شمرده میشود؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا استفاده از شوک قبل از ذبح حیوانات و پرندگان، جایز است؟
- [آیت الله سیستانی] آیا با یک تسمیه می توان حیوانات زیادی را ذبح کرد ؟ در این مساله طولی بودن و یا عرضی بودن ذبح ها فرقی می کند یا نه ؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا مرغ می تواند توسط ماشین ذبح شود و آیا گوشتش حلال می شود؟ حیوانات دیگر چطور؟
- [آیت الله سیستانی] نظر اسلام در مورد خوردن صدف ، خرچنگ و حیوانات دیگر دریایی چیست ؟ آیاحکمی کلی در مورد حلال یا حرام بودن موجودات دریایی وجود دارد ؟
- [سایر] چه چیزی برای درمان احساس درد هنگام دفع ادرار مفید است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] سر بریدن حیوانات با وسایل ماشینی در صورتی که شرایط شرعی آن مطابق آنچه در بحث ذبح حیوانات گفته شد انجام شود جایز است و چنین حیوانی پاک و حلال است.
- [آیت الله اردبیلی] در ذِبح کننده (اختیار) شرط نیست، پس اگر کسی از روی اکراه ولی با مراعات شرایط شرعی حیوان را ذبح کند، حلال و پاک است؛ همچنین لازم نیست بردن نام خدا از نظر ذبح کننده واجب باشد، پس اگر کسی معتقد به وجوب آن نباشد اما هنگام ذبح به قصد ذبح نام خدا را بر زبان جاری کند، کافی است.
- [امام خمینی] گوسفند یا حیوانات دیگر را اگر ذبح کنند با کارخانهها و مکینههایی که اخیراً در بعض بلاد متعارف شده است، حرام و نجس و مردار است، و فروش و خرید آنها جایز نیست، و فروشنده ضامن پول خریدار است چه کلید برق را مسلمان بزند و تسمیه بگوید و رو به قبله باشد و از حلقوم ببرد یا نه چه برسد به آن که این امور نیز مراعات نشود، ولی گوشتهایی که در بازار مسلمانان فروش میرود و احتمال داده میشود که به طور شرعی ذبح شده باشد، حلال و خرید و فروش آن جایز است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 31 هرگاه حیوانی به غیر دستور شرعی ذبح شده باشد پاک است، هر چند خوردن گوشت آن حرام می باشد، بنابراین پوست و چرم حیواناتی که از ممالک غیر اسلامی می آورند در صورتی که بدانیم از حیوانات ذبح شده است، پاک است.
- [آیت الله نوری همدانی] گوسفند یا حیوانات دیگر را اگر با کارخانه ها و مکینه هائی که اخیراً در بعض بلاد متعارف شده است ، ذبح کنند در صورتی که تمام شرائطی که برای سر بریدن از قبیل بریدن ( اَوْداجِ اَربَعه ) که مذکور گردید ( که علّت مرگ حیوان این باشد نه قطع تخاع به وسیله برق مثلاً ) و رو به قبله بودن حیوان به نحوی که ذکر شد و رو به قبله بودن ذابح و بردن نام خدا مراعات شود حلال است و گرنه آن حیوان حرام و نجس است . و گوشتهائی که در بازار مسلمانان فروش می رود و احتمال داده می شود که بطور شرعی ذبح شده باشد ، حلال و خرید و فروش آن جائز است .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] تخم حیوانات دریایی حلال، حلال و تخم حیوانات دریایی حرام، حرام است.
- [آیت الله اردبیلی] گوشتها یا مرغهای سر بریدهای که از کشورهای غیر اسلامی وارد میشوند، محکوم به نجاست و حرمت و مردارند، مگر آن که ذبح شرعی آنها ثابت شود؛ ولی گوشتهایی که در بازار مسلمانان به فروش میروند و احتمال داده میشود که به طور شرعی ذبح شده باشند، حلال و خرید و فروش آنها جایز است.
- [آیت الله سیستانی] حیوانات حرام گوشت بجز آنچه در مسأله پیش گفته شد با سربریدن ، یا شکار کردن با اسلحه ، گوشت و پوست آنها پاک میشود ، چه درنده باشند و چه غیر درنده ، حتی فیل و خرس و بوزینه (که از نظر فقهی محل اختلافاند) . ولی اگر حیوانات حرام گوشت را با سگ شکار کنند ، پاک بودنش محل اشکال است .
- [آیت الله مکارم شیرازی] در زمان ما گاه برای آسان شدن ذبح حیوانات به حیوان شوک می دهند، تا کمی بی حس شود و به راحتی یا به و سیله دستگاهها سر آن را ببرند، این کار در صورتی که حیوان بعد از شوک زنده باشد اشکالی ندارد.
- [آیت الله سبحانی] خرید و فروش گوشت هایی که از کشورهای غیراسلامی می آورند یا از دست کافر گرفته می شود باطل است، ولی اگر بداند که آنها از حیوانی است که مطابق قانون شرع یا با نظارت مسلمان ذبح شده. اشکال ندارد.