اموزش
آموزش به عمل یاد دادن (تعلیم) و یاد گرفتن (تعلّم) می گویند که از آن در باب‌هاى: اجتهاد و تقلید، صلات، زکات، تجارت، اجاره، نکاح و دیات به مناسبت سخن رفته است.
می‌خواستم بدانم دوست من که در حال گذراندن دوره آموزش فضانوردی است، در فضا چگونه باید قبله را تعیین کند و وضو گرفته و نماز بخواند؟ ضمناً نماز او کامل است یا شکسته؟
نمازهای واجب، در هیچ حالت و شرایطی از انسان ساقط نمی شود و بر هر مسلمانی که به سن تکلیف رسیده است، واجب است در هر حالتی که ممکن است نماز خو د را به جا آورد. انسانی که در فضا و یا در سفینه­ی فضایی است اگر می تواند با وسایل و امکاناتی در مکانی استقرار پیدا کند باید نماز خود را در حالت استقرار بخواند و اگر نمی تواند، به هر شکل که امکان دارد، ولو با اشاره، باید نماز خود را بخواند. کسانی که در فضا هستند اگر در جهت کره ی زمین بایستند رو به قبله ایستاده اند ولی اگر نتوانستند جهت کره ی زمین را تشخیص بدهند باید به چهار جهت نماز بخوانند(در صورت امکان) و در غیر این صورت، به هر چند جهت که بخوانند کافی است.[1] نسبت به زمان نمازها لازم است، در هر بیست و چهار ساعت هر یک از نمازهای پنچ‌گانه را یک مرتبه با ترتیب شرعی آن انجام دهند و بهتر است فاصلۀ متعارف زمانی بین اوقات نمازها در زمین را رعایت کنند.[2] اما درباره ی وضو، اگر می تواند و امکان دارد باید وضو بگیرد و اگر امکان ندارد باید تیمم کند و اگر تیمم هم امکان ندارد، باید بنابر احتیاط، بدون وضو و تیمم نمازش را بخواند و بعداً قضای نمازهایی را که بدون وضو و تیمم خوانده است به جا آورد.[3] اما از نظر قصر و اتمام (شکسته و یا تمام بودن نماز)، اگر فضانوردی می داند که ده روز یا بیشتر در یک محل از فضا اقامت خواهد داشت نمازش در آنجا تمام است، در غیر این صورت باید نمازش را شکسته بخواند، اما اگر «فضا نوردی» شغل او باشد در صورتی که بعد از سفر اول، ده روز یا بیشتر در وطن خود یا غیر وطن خود نمانده باشد در سفر دوم نمازش تمام است، اما اگر ده روز در وطن خود یا غیر وطن خود بماند و مجدداً به فضا برود، نمازش شکسته خواهد بود.[4] [1] . با استفاده از استفتائات امام خمینی(ره)، سؤال های 28 و 29؛ توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 434، مسئله ی 784. [2] . منتظری‌، حسین علی، استفتائات‌ ج 3، ص 66،‌ قم، ‌چاپ اول‌، بی تا؛ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، ج‌1، ص 91، محقق و مصحح: علیان‌نژادی‌، ابوالقاسم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ دوم، 1427ق. [3] . امام خمینی، توضیح المسائل، ج 1، ص 381، مسئله­ی 686؛ همان، سؤال 339. [4] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 705، م 1312، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق.
نمازهای واجب، در هیچ حالت و شرایطی از انسان ساقط نمی شود و بر هر مسلمانی که به سن تکلیف رسیده است، واجب است در هر حالتی که ممکن است نماز خو د را به جا آورد. انسانی که در فضا و یا در سفینه­ی فضایی است اگر می تواند با وسایل و امکاناتی در مکانی استقرار پیدا کند باید نماز خود را در حالت استقرار بخواند و اگر نمی تواند، به هر شکل که امکان دارد، ولو با اشاره، باید نماز خود را بخواند. کسانی که در فضا هستند اگر در جهت کره ی زمین بایستند رو به قبله ایستاده اند ولی اگر نتوانستند جهت کره ی زمین را تشخیص بدهند باید به چهار جهت نماز بخوانند(در صورت امکان) و در غیر این صورت، به هر چند جهت که بخوانند کافی است.[1] نسبت به زمان نمازها لازم است، در هر بیست و چهار ساعت هر یک از نمازهای پنچ‌گانه را یک مرتبه با ترتیب شرعی آن انجام دهند و بهتر است فاصلۀ متعارف زمانی بین اوقات نمازها در زمین را رعایت کنند.[2] اما درباره ی وضو، اگر می تواند و امکان دارد باید وضو بگیرد و اگر امکان ندارد باید تیمم کند و اگر تیمم هم امکان ندارد، باید بنابر احتیاط، بدون وضو و تیمم نمازش را بخواند و بعداً قضای نمازهایی را که بدون وضو و تیمم خوانده است به جا آورد.[3] اما از نظر قصر و اتمام (شکسته و یا تمام بودن نماز)، اگر فضانوردی می داند که ده روز یا بیشتر در یک محل از فضا اقامت خواهد داشت نمازش در آنجا تمام است، در غیر این صورت باید نمازش را شکسته بخواند، اما اگر «فضا نوردی» شغل او باشد در صورتی که بعد از سفر اول، ده روز یا بیشتر در وطن خود یا غیر وطن خود نمانده باشد در سفر دوم نمازش تمام است، اما اگر ده روز در وطن خود یا غیر وطن خود بماند و مجدداً به فضا برود، نمازش شکسته خواهد بود.[4] [1] . با استفاده از استفتائات امام خمینی(ره)، سؤال های 28 و 29؛ توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 434، مسئله ی 784. [2] . منتظری‌، حسین علی، استفتائات‌ ج 3، ص 66،‌ قم، ‌چاپ اول‌، بی تا؛ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، ج‌1، ص 91، محقق و مصحح: علیان‌نژادی‌، ابوالقاسم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ دوم، 1427ق. [3] . امام خمینی، توضیح المسائل، ج 1، ص 381، مسئله­ی 686؛ همان، سؤال 339. [4] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 705، م 1312، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق.
عنوان سوال:
می‌خواستم بدانم دوست من که در حال گذراندن دوره آموزش فضانوردی است، در فضا چگونه باید قبله را تعیین کند و وضو گرفته و نماز بخواند؟ ضمناً نماز او کامل است یا شکسته؟
پاسخ:
نمازهای واجب، در هیچ حالت و شرایطی از انسان ساقط نمی شود و بر هر مسلمانی که به سن تکلیف رسیده است، واجب است در هر حالتی که ممکن است نماز خو د را به جا آورد.
انسانی که در فضا و یا در سفینهی فضایی است اگر می تواند با وسایل و امکاناتی در مکانی استقرار پیدا کند باید نماز خود را در حالت استقرار بخواند و اگر نمی تواند، به هر شکل که امکان دارد، ولو با اشاره، باید نماز خود را بخواند.
کسانی که در فضا هستند اگر در جهت کره ی زمین بایستند رو به قبله ایستاده اند ولی اگر نتوانستند جهت کره ی زمین را تشخیص بدهند باید به چهار جهت نماز بخوانند(در صورت امکان) و در غیر این صورت، به هر چند جهت که بخوانند کافی است.[1]
نسبت به زمان نمازها لازم است، در هر بیست و چهار ساعت هر یک از نمازهای پنچ‌گانه را یک مرتبه با ترتیب شرعی آن انجام دهند و بهتر است فاصلۀ متعارف زمانی بین اوقات نمازها در زمین را رعایت کنند.[2]
اما درباره ی وضو، اگر می تواند و امکان دارد باید وضو بگیرد و اگر امکان ندارد باید تیمم کند و اگر تیمم هم امکان ندارد، باید بنابر احتیاط، بدون وضو و تیمم نمازش را بخواند و بعداً قضای نمازهایی را که بدون وضو و تیمم خوانده است به جا آورد.[3]
اما از نظر قصر و اتمام (شکسته و یا تمام بودن نماز)، اگر فضانوردی می داند که ده روز یا بیشتر در یک محل از فضا اقامت خواهد داشت نمازش در آنجا تمام است، در غیر این صورت باید نمازش را شکسته بخواند، اما اگر «فضا نوردی» شغل او باشد در صورتی که بعد از سفر اول، ده روز یا بیشتر در وطن خود یا غیر وطن خود نمانده باشد در سفر دوم نمازش تمام است، اما اگر ده روز در وطن خود یا غیر وطن خود بماند و مجدداً به فضا برود، نمازش شکسته خواهد بود.[4] [1] . با استفاده از استفتائات امام خمینی(ره)، سؤال های 28 و 29؛ توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 434، مسئله ی 784. [2] . منتظری، حسین علی، استفتائات ج 3، ص 66، قم، چاپ اول، بی تا؛ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، ج1، ص 91، محقق و مصحح: علیان‌نژادی، ابوالقاسم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ دوم، 1427ق. [3] . امام خمینی، توضیح المسائل، ج 1، ص 381، مسئلهی 686؛ همان، سؤال 339. [4] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 705، م 1312، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق.
- [آیت الله اردبیلی] گاهی تعیین قبله توسط نمازگزار، موافق با جهت قبله در محرابها و قبرهای آن منطقه نیست. آیا نمازگزار، می‌تواند به طرف قبلهای که خودش تعیین کرده، نماز بخواند؟
- [سایر] با عرض سلام و خسته نباشید سوالی درمورد شکسته نماز های قضا داشتم چندی پیش به کشوری خارجی سفر داشتیم و به مدت 7 روز اقامت داشتیم ولی شرایط اتاق در هتل طوری بود که نه قبله مشخص بود و نه جایی تمیز برای نماز خواندن . برای همین نماز مان قضا شد و البته شکسته .. می‌خواستم بدانم الان که میخواهم قضای ان نماز ها را بخوانم باید چگونه نیت کنم و اینکه نماز های قضا شده را که شکسته هم هستند باید شکسته بخوانم ؟ اگر مرا در این مورد راهنمایی کنید ممنون میشم.
- [سایر] با سلام. من چند سالی است که فکر می کنم دچار وسواس شده ام. هم در زمینه ی وضو گرفتن نماز خواندن و مسائل مذهبی و هم در مورد فکرکردن و تصمیم گرفتن. مثلا برای انتخاب یک راه خیلی در مورد آن فکر می کنم که آیا انجام بدهم یانه؟ یا در مورد خرید حتی چیزهای کوچک موقع انتخاب از بین 2 چیز خیلی مردد هستم. در مورد اعداد و ارقام هم وسواسی شده ام که مثلا چند بار چک می کنم که اعداد را درست نوشته ام یانه؟ موقع خروج از منزل شیرهای گاز را چک می کنم البته این مورد شاید خیلی زیاد نیست یا در مورد نماز مثل بعضی افراد وسواس شدید ندارم. اما از این که در فکر کردن هم دچار وسواس شده ام خسته شدم. مثلا اگر قرار باشد غذایی را بپزم چندین بار نمک آن را می چشم. دوست دارم برای کارها یک دستور العمل دقیق بمن بدهندکه لازم نباشد در موردش فکر کنم مثلا برای فلان غذا دقیقا 3 قاشق نمک کافی است و ... در کل در مورد همه چیز خیلی به جزئیات توجه می کنم و این هم خودم را خسته می کندو هم باعث می شود کار اصلی را در زمان خودش به اتمام نرسانم. گاهی وسیله ای را اگر جایی می گذارم می ترسم که بیفتد و یا صدمه ای به کسی بزند و چندین بار جایش را تغییر میدهم و خیلی نگرانم . خانواده ام بهم می گن که کند هستم و کارها را کند انجام می دهم. و بعد از ازدواج به مشکل می خورم. در مورد تغییر دکوراسیون محیط کار و یا آمدن همکاران جدید هم نگرانم. می خواهم بدانم چرا من اینطوری هستم؟ و راهنماییم کنید چکار کنم؟ با تشکر فراوان
- [آیت الله سبحانی] راننده و دوره گردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می کند، چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود، باید نماز را شکسته بخواند.
- [امام خمینی] راننده و دوره گردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می کند، چنانچه اتفاقا سفر هشت فرسخی برود ، باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله سیستانی] راننده و دوره گردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد میکند ، چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود ، باید نماز را شکسته بخواند .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . راننده و دوره گردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می کند، چنان چه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود، باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] راننده و دوره گردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می کند چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله وحید خراسانی] راننده و دوره گردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و امد می کند چنانچه اتفاقا سفر شرعی برود باید نماز را شکسته بخواند
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] راننده و دوره گردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می کند؛ چنانچه اتفاقا سفر هشت فرسخی برود؛ باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله بروجردی] راننده و دوره گردی که در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد میکند، چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود، باید نماز را شکسته بخواند؛ ولی اگر مردم بگویند شغل او مسافرت است، در صورتی که سفر هشت فرسخی برود، بنا بر احتیاط واجب باید نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بفهمد تمام نماز را پیش از وقت خوانده، یا تمام یا قسمتی از نماز را پشت به قبله، یا با انحرافی بیشتر از طرف راست و چپ قبله به جا آورده، باید نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته، قضا نماید. نماز مسافر مسافر باید نماز ظهر و عصر و عشا را با هشت شرط شکسته؛ یعنی دو رکعتی بخواند: شرط اول: (مسافت شرعی) از شرایط شکسته خواندن نماز آن است که سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد و فرسخ شرعی تقریبا پنج کیلومتر است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر به مقدار وضو و نماز مهلت پیدا نمی کند و در بین نماز چند دفعه بول از او خارج می شود اظهر آن است که اگر همان نماز را با یک وضو بخواند کفایت می کند و اگر غائط او پی در پی خارج می شود در صورتی که وضو گرفتن سخت نباشد بعد از خارج شدن در اثناء نماز فورا وضو بگیرد و بقیه نماز را بخواند و باید از قبله منصرف نشود و مبطل دیگری از نماز را مرتکب نشود.