تعیین
تعیین یعنی متمایز کردن چیزى از غیر آن بوسیله خصوصیتی که در او است.
گاهی تعیین قبله توسط نمازگزار، موافق با جهت قبله در محراب‌ها و قبرهای آن منطقه نیست. آیا نمازگزار، میتواند به طرف قبله‌ای که خودش تعیین کرده، نماز بخواند؟
ظاهر این است که عمل به اجتهاد خودش کافی است؛ چون دلیلی بر حجیّت امور ذکر شده در سؤال، جز سیره نیست و سیره از شمول این صورت قاصر است.
ظاهر این است که عمل به اجتهاد خودش کافی است؛ چون دلیلی بر حجیّت امور ذکر شده در سؤال، جز سیره نیست و سیره از شمول این صورت قاصر است.
عنوان سوال:
گاهی تعیین قبله توسط نمازگزار، موافق با جهت قبله در محراب‌ها و قبرهای آن منطقه نیست. آیا نمازگزار، میتواند به طرف قبله‌ای که خودش تعیین کرده، نماز بخواند؟
پاسخ:
ظاهر این است که عمل به اجتهاد خودش کافی است؛ چون دلیلی بر حجیّت امور ذکر شده در سؤال، جز سیره نیست و سیره از شمول این صورت قاصر است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر نمازگزار به طرفی که یقین داشت قبله است نماز خواند و پس از نماز فهمید پشت به قبله یا به طرف راست یا چپ قبله نماز خوانده است، در این صورت نمازش چه حکمی دارد؟
- شغل کسی تجارت به وسیله کشتی است و گاهی کشتی به مدت طولانی (مثلاً یک هفته) توقّفی ندارد و به ساحل نمیرسد. با توجه به این که این شخص میتواند به شغل دیگری بپردازد، آیا ترک این شغل بر او واجب است یا میتواند نماز را بدون رو به قبله بودن، در کشتی بخواند. البته در طول مسیر، همیشه میتواند جهت قبله را تشخیص دهد؟
- طلبهای در ایّام ماه محرم و صفر جهت تبلیغ از شهر خود به شهر دیگر رفته و قصد ماندن ده روز را نکرده است. آیا میتواند با توجه به این که نمازش شکسته است، در امامت جماعت برای مردم آن منطقه، نمازش را تمام بخواند و نماز خودش را دوباره به صورت شکسته بخواند؟
- آیا در صورت نبودن روحانی شیعی، عالم سُنّی میتواند نماز میّت شیعه را بخواند و با نبودن عالم سُنّی، آیا عالم شیعی میتواند بر میّت سُنّی نماز بخواند یا خیر؟
- کسی که قادر نیست ایستاده نماز بخواند، ولی میتواند بر روی زانوهای خود بایستد، آیا باید به این صورت نماز بخواند یا به حالت نشسته؟
- اگر مکلّف، در حال خواندن نماز گمان پیدا کند که قبله در جهتی غیر از آن جهتی است که به سوی آن نماز میخواند، آیا میتواند جهت خود را به سوی طرفی که گمان پیدا کرده، تغییر دهد؟
- آیا مرد میتواند با ساعت یا گردنبند طلایی که کاملاً در زیر لباس پنهان شده و معلوم نیست، نماز بخواند؟
- آیا مرد میتواند با ساعت یا انگشتر یا گردنبندی که معلوم نیست از جنس طلاست یا نه، نماز بخواند؟
- کسی که برای خواندن نماز، اجیر شده است، آیا میتواند به حداقلّ واجبات در نماز اکتفا کند و نماز را بسیار خلاصه و کوتاه بخواند یا نه؟
- شخصی که میتواند به طور ایستاده نماز بخواند، ولی به جهت وضعیت جسمی خود، احتمال زیاد میدهد که ایستاده نماز خواندن در دراز مدت به او صدمه وارد کند، آیا جایز است که نشسته نماز بخواند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] میخواستم بدانم دوست من که در حال گذراندن دوره آموزش فضانوردی است، در فضا چگونه باید قبله را تعیین کند و وضو گرفته و نماز بخواند؟ ضمناً نماز او کامل است یا شکسته؟
- [آیت الله مظاهری] در صورت برخورد شخصی با نمازگزار، بدن یا صورت او ناخواسته از قبله منحرف می‌شود، آیا نماز او صحیح است؟
- [سایر] کسی که 8 سال نماز نخوانده چطور و چگونه میتواند نماز قضا هایش را بخواند؟؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شدت درگیری و جنگ مانع تعیین جهت قبله شود، آیا نماز خواندن به هر طرف صحیح است؟
- [آیت الله مظاهری] اگر شخص نمازگزار در حین نماز، بدون اینکه صورت خود را برگرداند، با چشمانش طرف دیگری غیر از قبله را نگاه کند، آیا نماز او اشکالی دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا در رو به قبله کردن حیوان روش خاصی وجود دارد؟ اگر جواب منفی است بهترین روش آن که موافق با احتیاط باشد، کدام است؟
- [آیت الله بهجت] اگر بعد از نماز، نمازگزار بفهمد نماز را قبل از وقت خوانده؛ آیا باید نماز را دوباره بخواند؟
- [آیت الله خامنه ای] وزارت نیرو در نظر دارد چند سد آبی و تولید کننده برق بسازد که از جمله آنها سدّی در مسیر رود کارون برای ایجاد نیروگاه برق است، تأسیسات اولیه طرح، ایجاد شده و هزینه های آن هم تأمین شده است ولی در مرکز منطقه طرح، یک قبرستان قدیمی وجود دارد که قبرهای نسبتاً قدیمی و قبرهای جدید در آن وجود دارد و اجرای طرح هم متوقف بر تخریب این قبور است، حکم این مسأله چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] در مدرسهای برای تعیین جهت قبله و ساخت محراب از قبله نماهای مدرج موجود در کشور استفاده شده است اما برخی معتقدند اعتماد به قبله نمای فوق معتبر نبوده و میبایستی به شاخص رجوع کرد. نظر معظمله در خصوص اعتبار قبلهنما برای تعیین قبله چیست؟
- [سایر] پرسش: آیا (قانوناً) کارفرما میتواند مبلغی را با توافق کارگر بطور یکجا بعنوان مجموع مزد و مزایای وی تعیین نماید؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- لازم نیست نمازگزار به هنگام نیت شماره رکعتهای نمازی را که میخواند تعیین کند؛ ولی باید متوجه باشد نمازی که میخواند، مثلاً نماز ظهر است یا عصر و همچنین باید بداند که نماز ادا میخواند یا قضا؛ ولی لازم نیست قصد وجوب یا استحباب نماید، مگر در مثل نماز صبح و نافله آن که تعیین هر کدام متوقّف بر قصد وجوب یا استحباب میباشد.
- کسی که میخواهد نماز بخواند، باید برای پیدا کردن قبله کوشش نماید تا یقین یا اطمینان کند که قبله کدام طرف است و اگر علم یا اطمینان به قبله برای او حاصل نشود، میتواند به گفته دو شاهد عادل که از روی نشانههای حسّی شهادت می‌دهند یا به قول کسی که از روی قاعده علمی قبله را میشناسد و مورد اطمینان است، عمل کند و اگر از این راهها ممکن نشد، باید به گمانی که به وسیله محراب مسجد مسلمانان یا قبرهای آنان یا از راههای دیگر پیدا می‌شود، عمل نماید و حتّی اگر از گفته فاسق یا کافری هم که به واسطه قواعد علمی قبله را میشناسد گمان به قبله پیدا کند، کافی است.
- اگر یقین یا گمان کند که قبله در یکی از دو طرف است، باید به هر دو طرف نماز بخواند.
- کسی که بر میّت نماز میخواند، باید رو به قبله باشد و نیز واجب است میّت را مقابل او به گونهای به پشت بخوابانند که سر میّت به طرف راست و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد.
- مستحب است نمازگزار قنوت را بلند بخواند، ولی برای کسی که نماز را به جماعت میخواند، اگر امام جماعت صدای او را بشنود، بلند خواندن قنوت مستحب نیست.
- اگر چیزی از مردار حلال گوشت که روح ندارد مانند مو و پشم همراه نمازگزار باشد یا با لباسی که از آنها تهیّه کرد‌ه‌اند نماز بخواند، نماز او صحیح است. * شرط چهارم: لباس نمازگزار باید از حیوان حرام گوشتی که خون جهنده دارد نباشد و اگر مویی از آن هم همراه نمازگزار باشد، نماز او باطل است و بنابر احتیاط حکم حیوان حرام گوشتی که خون جهنده ندارد نیز همین است.
- کسی که باید نشسته نماز بخواند، باید به گونهای بنشیند که صورت، سینه و شکم او رو به قبله باشد، ولی لازم نیست زانوهای خود را به سمت قبله قرار دهد، ولی اگر نتواند به نحو معمول بنشیند و هنگام نشستن، کف پاها را به زمین بگذارد، باید به نحوی بنشیند که پاهای او نیز رو به قبله باشد.
- نماز خواندن در زمینهای بسیار بزرگی که مردم ناچارند در آنها تصرّفاتی مانند رفت و آمد انجام دهند و در صورت تصرّف نکردن به زحمت و مشقّت میافتند، اشکال ندارد، حتّی اگر رضایت صاحبان آنها معلوم نباشد و یا در بین آنها صغیر و یا مجنون وجود داشته باشد؛ ولی چنانچه بدانند که صاحبان آنها راضی نیستند، نمیتوانند در آن جا نماز بخوانند. * شرط دوم: مکان نمازگزار باید بیحرکت باشد و اگر به واسطه تنگی وقت یا جهت دیگری ناچار باشد در جایی که حرکت دارد مانند اتومبیل، کشتی و قطار نماز بخواند، به قدری که ممکن است باید در حال حرکت چیزی نخواند و اگر آن وسایل از سمت قبله به طرف دیگر حرکت کنند، نمازگزار باید به طرف قبله برگردد.
- اگر نمازگزار در جایی که باید نماز را بلند خواند، عمدا آهسته بخواند یا در جایی که باید آهسته خواند، عمدا بلند بخواند، نماز او باطل است؛ ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد، صحیح است و اگر در بین خواندن حمد و سوره نیز بفهمد که اشتباه کرده، لازم نیست مقداری را که خوانده دوباره بخواند.
- کسی که نمیتواند نشسته نماز بخواند، باید در حال نماز به گونهای به پهلوی راست بخوابد که جلوی بدن او رو به قبله باشد و اگر ممکن نباشد، باید به نحوی به پهلوی چپ بخوابد که جلوی بدن او رو به قبله باشد و اگر به این نحو نیز نتواند قرار گیرد، باید به گونهای به پشت بخوابد که کف پای او رو به قبله باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که می خواهد نماز بخواند، باید برای پیدا کردن قبله کوشش نماید، تا یقین کند قبله کدام طرف است و اگر نتواند یقین پیدا کند، باید به گمانی که از محراب مسجد مسلمانان یا قبرهای آنان یا از راههای دیگر پیدا می شود عمل نماید، حتی اگر از گفته فاسق یا کافری که به واسطه قواعد علمی قبله را می شناسد گمان به قبله پیدا کند کافیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که می خواهد نماز بخواند؛ باید برای پیدا کردن قبله کوشش نماید تا یقین یا چیزی که در حکم یقین است پیدا کند که قبله کدام طرف است و اگر نتواند باید به گمانی که از محراب مسجد مسلمانان یا قبرهای آنان یا از راه های دیگر پیدا می شود عمل نماید حتی اگر از گفته فاسق یا کافری که به واسطه قواعد علمی قبله را می شناسد گمان به قبله پیدا کند کافی است.
- [آیت الله سیستانی] کسی که میخواهد نماز بخواند ، باید برای پیدا کردن قبله کوشش نماید تا یقین ، یا چیزی که در حکم یقین است مثل شهادت دو عادل اگر مستند به حس و مانند آن باشد پیدا کند که قبله کدام طرف است ، و اگر نتواند باید به گمانی که از محراب مسجد مسلمانان ، یا قبرهای مؤمنین ، یا از راههای دیگر پیدا می‌شود عمل نماید ، حتی اگر از گفته فاسق یا کافری که بواسطه قواعد علمی قبله را میشناسد گمان به قبله پیدا کند کافی است .
- [آیت الله خوئی] کسی که میخواهد نماز بخواند، باید برای پیدا کردن قبله کوشش نماید، تا یقین یا چیزی که در حکم یقین است پیدا کند که قبله کدام طرف است، و اگر نتواند باید به گمانی که از محراب مسجد مسلمانان یا قبرهای آنان یا از راههای دیگر پیدا می‌شود، عمل نماید، حتی اگر از گفته فاسق یا کافری که به واسط قواعد علمی قبله را میشناسد گمان به قبله پیدا کند، کافیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که میخواهد نماز بخواند، باید برای پیدا کردن قبله کوشش نماید تا یقین یا چیزی که در حکم آن است، پیدا کند که قبله کدام طرف است و اگر نتواند باید به گمانی که از محراب مسجد مسلمانان یا قبرهای آنان یا از راههای دیگر پیدا می‌شود عمل نماید، حتی اگر از گفته فاسق یا کافری که بر اساس قواعد علمی قبله را میشناسد گمان به قبله پیدا کند، کافی است.
- [آیت الله بروجردی] کسی که میخواهد نماز بخواند، باید برای پیدا کردن قبله کوشش نماید تا یقین کند که قبله کدام طرف است و اگر نتواند یقین پیدا کند، باید به گمانی که از محراب مسجد مسلمانان، یا قبرهای آنان، یا از راههای دیگر پیدا می‌شود عمل نماید، حتی اگر از گفتهی فاسق یا کافری که به واسطهی قواعد علمی قبله را میشناسد گمان به قبله پیدا کند، کافی است.
- [آیت الله وحید خراسانی] شرط دوم در نماز واجب مکان نمازگزار نباید حرکتی داشته باشد که مانع از ارامش بدن نمازگزار و انجام واجبات نماز اختیاری باشد و اگر به واسطه تنگی وقت یا جهت دیگر ناچار باشد در جایی که چنین حرکتی دارد مانند اتومبیل و کشتی و ترن نماز بخواند به قدری که ممکن است باید ارامش بدن و قبله را رعایت نماید و اگر انها از قبله به طرف دیگر حرکت کنند به طرف قبله برگردد
- [آیت الله بهجت] کسی که میخواهد نماز بخواند، میتواند به گفته دو شاهد عادل که از روی نشانههای حسی شهادت می‌دهند یا به قول کسی که از روی قاعده علمی قبله را میشناسد و مورد اطمینان است عمل کند و میتواند به گمانی که از محراب مسجد مسلمانان یا قبرهای آنان یا از راههای دیگر پیدا می‌شود، عمل نماید، حتی اگر از گفته فاسق یا کافری که بهواسطه قواعد علمی قبله را میشناسد گمان به قبله پیدا کند کافی است.
- [آیت الله مظاهری] کسی که میخواهد نماز بخواند، باید برای پیدا کردن قبله کوشش نماید تا اطمینان پیدا کند قبله کدام طرف است، و میتواند به گفته یک نفر ثقه یا به قول کسی که از روی قاعده علمی قبله را میشناسد گرچه فاسق یا کافر باشد و گمان هم پیدا نشود عمل کند و همچنین است محراب مسجد مسلمانان یا قبرهای آنان یا گفته صاحب خانه و رستوران و مانند آن.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در نماز واجب - ایستاده باشد یا نشسته - باید صورت نمازگزار رو به قبله بوده و نیز طوری باشد که بگویند رو به قبله نماز میخواند.