اجتناب
اجتناب: به معنای دورى گزیدن است.اجتناب از عناوین کلّى است که در همه ی فقه، کاربرد دارد و در این جا، به اجمال، به مباحث آن اشاره مى‌شود.
سر سفره‌ای که در آن شراب می‌خورند، اگر انسان یکی از آنان حساب شود، بنابر احتیاط واجب نباید نشست و از چیز خوردن از آن سفره هم باید اجتناب کرد.
عنوان مسئله:
سر سفره‌ای که در آن شراب می‌خورند، اگر انسان یکی از آنان حساب شود، بنابر احتیاط واجب نباید نشست و از چیز خوردن از آن سفره هم باید اجتناب کرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در رساله درباره ی آب دهان سگ که در ظرف ریخته، خاک مالی بنابر احتیاط، لازم دانسته شده است، آیا این حکم فقط مربوط به ظرف است، یا چوب و گوشت و میوه و سفره و... را هم شامل می شود؟
- اگر مردی بداند که زنی به بدن او نگاه می کند، در این حال بر مرد پوشاندن بدن واجب است یا بنابر احتیاط واجب است؟
- بنابر علتی (مثلاً شک در نماز چهار رکعتی در رکعت سه و چهار) نماز احتیاط بر نمازگزار واجب شده است، پس از خواندن نماز احتیاط فهمید که نمازش صحیح بوده؛ آیا نماز احتیاط اضافی باعث باطل شدن نماز می شود؟
- در نماز جماعت، فرموده اید: بنابر احتیاط واجب تکبیرة الاحرام مأموم باید بعد از تکبیرة الاحرام واسطه باشد؛ شخصی که مدّت ها این حکم را مراعات نکرده، وظیفه اش در قبال نمازهای جماعتی که قبلاً خوانده چیست؟
- این که فرموده اید هبه و بخشش (مثل هدیه و جایزه و...)، بنابر احتیاط خمس دارد آیا مراد هدیه و بخششی است که چیز کم و کوچکی به حساب نیاید یا این که فرق نمی کند، چه کم باشد چه زیاد؟ در صورت اوّل (که مراد هبه و هدیه زیاد و ارزشمند است) اگر هبه و هدیه ای که کم ارزش است به تدریج ارزشمند شود چه طور؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] طبق مسأله 194 توضیح المسائل، اگر آب انگور، خود به خود جوش بیاید، خوردن آن حرام و احتیاط واجب، اجتناب از آن است. آیا این حرمت و وجوب اجتناب، در صورتی که آب انگور جوش آمده، مست کننده هم نباشد، ثابت است؟
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] محرم جهت اجتناب از گناه و فرار از کفاره سر خود را از شیشه اتومبیل بیرون میآورد، آیا استظلال حساب میشود؟
- [سایر] حکم کشتن ماهی زنده بعد از صید در بیرون آب و خوردن آن و تکلیف میهمانانی که مرجع تقلید آنها گفته است بنابر احتیاط واجب باید از خوردن آن خودداری نمود؛ چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] بنده یک دختر طلبه هستم که برای رعایت کامل تر مسائل شرعی و عمل کردن بر طبق این حدیث شریف حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) که فرموده اند: (بهترین زنان کسی است که نه مردی او را ببیند و نه او مردی را ببیند) از پوشیه استفاده می کنم و از نشستن بر سر سفره ای که نامحرم سر آن سفره باشد اجتناب می کنم و از معاشرت و نشست و برخاست با نامحرم ها ابا دارم لکن بنده از طرف مردم و اقوام و نزدیکان مورد مواخده واقع می شوم و در نهایت تعجب بعضی ها این عمل من را مخالف شریعت قلمداد می کنند. خواهشمند است که برای واضح شدن این مسئله نظر خود را در خصوص این گونه رفتار به صورت کامل و واضح بیان فرمایید.
- [آیت الله سیستانی] صاحب خانه ما مسلمان و نماز خوان است ولی متأسفانه شراب نیز می خورد. با او ارتباط نزدیک دارم. گاهی اوقات مرا سر سفره خود دعوت می کند و گاهی نیز غذایی به خانه ما می دهد. آیا این غذاها که همه آنها از نظر اسلام حلال و طیب است، تنها به صرف اینکه متعلق به چنین فردی است پاک و خوردن آن بلا اشکال است؟ و آیا از چنین شخصی در خصوص مسایل نجاست و طهارت باید احتیاط کرد؟ یعنی لوازم و وسایلی که در خانه این شخص و یا در اختیار او بوده پاک است؟
- [آیت الله خامنه ای] . تراشیدن ریش و ماشینکردنی که مانند تراشیدن باشد، بنابر احتیاط واجب جایز نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا از نظر آیت الله مکارم شیرازی، حرام بودن ازدواج موقت با زن فاحشه بنابر احتیاط مستحب است یا احتیاط واجب؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا انسان می تواند خودش خمس مالش را حساب نموده و سپس آنچه را بر او واجب است به وکلای جنابعالی بپردازد؟
- [آیت الله خوئی] گوشت و مرغهای سر بریده از بلاد خارج میآورند و انسان نمیداند به دستور شرع آن را ذبح کردهاند یا خیر، خرید و فروش و خوردن آنها جایز است یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در کشورهایی که مسلمانان در اقلیتند، عده ای مسلمان فروشنده گوشت هستند که مدعی اند گوشت حلال به فروش می رسانند، اما در بین آنها کسانی هستند که گوشت حرام را به اسم حلال می فروشند; آیا اجتناب از خوردن گوشت واجب است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- با پوست سنجاب و خز نماز خواندن بنابر اظهر اشکال ندارد، بعد از اینکه بدانیم به دستور شرع تذکیه شده است؛ ولی احتیاط، اجتناب از سنجاب است.
- چند چیز در غذا خوردن مستحب است: 1 هر دو دست را پیش از غذا بشوید؛ 2 بعد از غذا دست خود را بشوید و با دستمال خشک کند؛ 3 میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند و بعد از همه دست بکشد، و پیش از غذا اول میزبان دست خود را بشوید، بعد کسی که طرف راست او نشسته و همینطور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته، و بعد از غذا اول کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید و همینطور تا به طرف راست میزبان برسد؛ 4 در اول غذا (بِسم اللّه) بگوید، و اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد، در وقت خوردن هر یک از آنها، نیز (بسم اللّه) بگوید؛ 5 با دست راست غذا بخورد؛ 6 با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورد و با دو انگشت نخورد؛ 7 اگر چند نفر سر یک سفره نشستهاند هر کسی از غذای جلو خودش بخورد؛ 8 سر سفره زیاد بنشیند و غذا خوردن را طول بدهد؛ 9 بعد از غذا، خداوند عالم را حمد کند؛ 10 آنچه بیرون سفره میریزد جمع کند و بخورد، ولی اگر در بیابان غذا بخورد، مستحب است آنچه بیرون میریزد، برای پرندگان و حیوانات بگذارد؛ 11 بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد و پای راست را روی پای چپ بیندازد؛ 12 اول غذا و آخر آن نمک بخورد؛ 13 مستحب است یک سوم معده را برای غذا و یک سوم برای آب و یک سوم برای راحت تنفس کردن قرار دهد؛
- برای کسی که بعد از مس میت غسل نکرده است، جایز بودن توقف در مسجد و خواندن سورههایی که سجده واجب دارد، خالی از وجه نیست، گرچه احتیاط در اجتناب است، ولی برای نماز و مانند آن باید غسل کند، بلکه وضو نیز بنابر احتیاط بگیرد.
- اگر هنگام بریدن سر حیوان، پیش از بیرون آمدن روح، سر حیوان را از بدنش جدا کنند مانعی ندارد و حیوان پاک و حلال است، ولی اگر عمداً بخواهند سرش را از بدن جدا کنند، بنابر اظهر خوردن گوشت آن مکروه است، بلکه خلاف احتیاط است.
- هرچه در نظر مردم جزء چیزهای خبیث باشد و متعارف مردم از آنها متنفّر باشند، خوردن آنها حرام است، و بنابر احتیاط واجب باید از خوردن ده چیز اجتناب کرد، اگرچه جزء چیزهای خبیث نباشند، که عبارتند از: 1 مثانه (بولدان)؛ 2 زَهرهدان؛ 3 بچهدان؛ 4 فرج؛ 5 غُدد، که آنها را دُشْوِل هم میگویند؛ 6 نخاع (مغز حرام)، که داخل ستون فقرات و گردن است؛ 7 نخود مغز (و آن چیزی است در مغز بهشکل نخود)؛ 8 چیزی که در میان سُم است و به آن ذاتُالاَشاجع هم میگویند؛ 9 حدقه چشم؛ 10 پِی دو طرف تیره پشت.
- نجاست هرچیز از سه راه ثابت می شود : 1 آنکه خود انسان یقین یا ظن اطمینان آور پیدا کند که چیزی نجس است، و گرنه لازم نیست از آن اجتناب نماید. بنا بر این در قهوه خانه و مهمانخانه هایی که مردمان بی مبالات و کسانی که پاکی و نجسی را مراعات نمی کنند در آنها غذا می خورند، اگر انسان یقین نداشته باشد غذایی را که برای او آورده اند نجس است، غذا خوردن اشکال ندارد. 2 کسی که چیزی در اختیار اوست بگوید آن چیز نجس است و از گفته او اطمینان حاصل گردد، مثلاً همسر یا خدمتکار بگوید ظرف یا چیز دیگری که در اختیار اوست نجس می باشد. 3 آن که دو مرد عادل بگویند چیزی نجس است، و همچنین اگر یک نفر عادل هم بگوید چیزی نجس است بنابر احتیاط واجب باید از آن اجتناب کرد.
- نماز خواندن جلوتر یا مساوی قبر پیامبر صلیاللهعلیهوآله و امام علیهالسلام در صورتی که بیادبی نسبت به آنها نباشد، بنابر اظهر مکروه است، ولی احتیاط مستحب این است که بهطور کلی از این کار مخصوصاً از جلوتر ایستادن اجتناب شود.
- خوردن و آشامیدن چیز نجس حرام است و نیز خورانیدن عین نجس به اطفال در صورتی که ضرر داشته باشد ، حرام می باشد بلکه اگر ضرر هم نداشته باشد بنا بر احتیاط واجب باید از آن خودداری کنند ؛ و همچنین است چیزهایی که پاک است ولی خوردنش حرام است ، بنا بر احتیاط . ولی خوراندن غذاهایی که نجس شده است به طفل حرام نیست امّا احتیاط مستحب در اجتناب است .
- لباس نماز گزار باید از اجزای حیوان حرامگوشتی که خون جهنده دارد نباشد و اگر مویی از آن هم همراه نمازگزار باشد، نماز او بنابر اظهر و احوط باطل است؛ و اگر خون جهنده ندارد احتیاط در اجتناب است، بلکه اجتناب بیوجه نیست؛ اگرچه بشود آن را تذکیه کرد، یعنی به دستور شرع آن را ذبح کرد و یا تذکیه آن مشکوک باشد.
- اگر مخارج سیّدی که زوجه انسان نیست بر انسان واجب باشد، بنابر احتیاط واجب، نمیتواند خوراک و پوشاک او را از خمس بدهد؛ ولی اگر مقداری خمس ملک او کند که به مصرف دیگری غیر مخارج خودش که بر خمس دهنده واجب است برساند مانعی ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] نشستن سر سفره‌ای که در آن شراب می‌خورند، اگر انسان یکی از آنان حساب شود حرام و چیز خوردن از آن سفره حرام است.
- [آیت الله علوی گرگانی] نشستن سر سفره‌ای که در آن شراب می‌خورند، اگر انسان یکی از آنان حساب شود حرام و چیز خوردن از آن سفره نیز حرام است.
- [آیت الله بروجردی] نشستن سر سفره‌ای که در آن شراب می‌خورند، اگر انسان یکی از آنان حساب شود حرام و چیز خوردن از آن سفره نیز حرام است.
- [آیت الله مظاهری] سر سفره‌ای که در آن شراب می‌خورند، اگر انسان یکی از آنان حساب شود نباید بنشیند و از چیز خوردن از آن سفره هم باید اجتناب کرد هرچند غذای حلالی باشد.
- [آیت الله سیستانی] چیز خوردن از سفره‌ای که در آن شراب می‌خورند ، حرام است ، و همچنین نشستن بر سر چنین سفره‌ای بنابر احتیاط واجب .
- [آیت الله شبیری زنجانی] سر سفره‌ای که در آن شراب خورده میشود نباید نشست و خوردن از غذای آن سفره نیز حرام است، بلکه به احتیاط واجب از سفره‌ای که پیشتر در آن شراب خورده شده است نباید غذا خورد.
- [امام خمینی] سر سفره‌ای که در آن شراب می‌خورند، اگر انسان یکی از آنان حساب شود بنا بر احتیاط واجب نباید نشست و چیز خوردن از آن سفره حرام است.
- [آیت الله نوری همدانی] سر سفره ای که در آن شراب می خورند ، اگر انسان یکی از آنان حساب شود ، نباید نشست و از چیز خوردن از آن سفره هم باید اجتناب کرد .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نباید سر سفره ای که در آن شراب می خورند (اگر انسان یکی از آنان حساب شود) نشست و چیز خوردن از آن سفره حرام است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] نشستن سر سفره ای که در آن شراب می خورند؛ اگر انسان یکی از آنان حساب شود؛ حرام و چیز خوردن از آن سفره نیز حرام است.