اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
اگر موقعی که ذکر رکوع را می گوید ، بی اختیار بقدری حرکت کند که از حال آرام بودن خارج شود ، بنابر احتیاط واجب باید بعد از آرام گرفتن بدن ، دوباره ذکر رابگوید ، ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود ، یا انگشتان را حرکت دهد ، اشکال ندارد .
عنوان مسئله:
اگر موقعی که ذکر رکوع را می گوید ، بی اختیار بقدری حرکت کند که از حال آرام بودن خارج شود ، بنابر احتیاط واجب باید بعد از آرام گرفتن بدن ، دوباره ذکر رابگوید ، ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود ، یا انگشتان را حرکت دهد ، اشکال ندارد .
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] اگر قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گیرد، عمدا ذکر رکوع را بگوید، نمازش چه حکمی دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که به علت مریضی نمیتواند در رکوع آرامش بدنش را حفظ کند و مجبور است ذکر رکوع را به همراه حرکت بدن بگوید، چه کار باید بکند؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که مثلاً ذکر (سبحان ربی العظیم وبحمده) را در رکوع، سهوا غلط بخواند و یا اینکه سهوا در حال گفتن این ذکر، بدنش حرکت کند، آیا موقعی که میخواهد ذکر رکوع را دوباره به صورت صحیح تکرار کند، میتواند به جای آن ذکر، سه بار (سبحان اللّه) بگوید؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر کسی سهواً یا جهلاً ذکر رکوع یا سجده یا اذکار در حال قیام را در حال حرکت بدن بگوید و یا کسی میدانسته که نباید در حال حرکت بدن ذکر رکوع یا سجود و یا هر ذکر دیگری را بگوید ولی آن را فراموش کرده باشد و یا بر اثر بیتوجهی و غفلت و عادت، قسمتی از اذکار را در حال حرکت ادا کرده باشد؛ مثلاً قبل از اینکه سر بر سجده گذارده و بدنش آرام گیرد، ذکر سجده را شروع کرده یا قبل از اینکه ذکر سجدهاش را بهطور کامل تمام کند سر از سجده برداشته باشد، در موارد فوق چه حکمی دارد؟ ج) اگر از روی جهل یا سهو یا فراموشی اذکار نماز را در حال حرکت بگوید، نمازش صحیح است و در غیر این صورت نماز اشکال پیدا میکند. س: برخی بهطور عرفی یاد گرفتهاند که در حال برخاستن از رکوع یا سجده ذکر (الله اکبر) بگویند و چه بسا توجهی هم به این ندارند که از باب استحباب میگویند یا به قصد ذکر مطلق و یا تفاوت مستحب بودن ذکر و قصد ذکر مطلق را نمیدانند، در این موارد که در حال حرکت بدن ذکر (الله اکبر) را میگویند، نمازشان چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] وقتی که انسان در حال گفتن ذکر سجده است، باید دو کف دستش روی زمین باشد، سؤال این است که اگر در حال گفتن ذکر سجده دو کف دست روی زمین بود، امّا یکی از انگشتان دست بی اختیار روی زمین حرکت کند؛ آیا باید ذکر را دوباره تکرار کند؟
- [آیت الله خوئی] وقف به حرکت و وصل به سکون که فرمودید بنا به احتیاط واجب ترک نشود اگر کسی وقف به حرکت و وصل به سکون نمود خلاف احتیاط کرده و یا نمازش هم باطل است؟
- [آیت الله بهجت] اگر مردی بداند که زنی به بدن او نگاه می کند، در این حال بر مرد پوشاندن بدن واجب است یا بنابر احتیاط واجب است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی عمدا در واجب غیر رکنی نماز، اخلال ایجاد کند، ولی دوباره آن را تصحیح کند، آیا نمازش صحیح است؟ مثلاً قرائت یا ذکر را عمدا غلط بخواند و دوباره صحیح آن را بگوید و یا این که هنگام قرائت یا ذکر، بدنش را عمدا حرکت دهد و دوباره در حال آرامش بدن بگوید؟
- [آیت الله خامنه ای] ج: به گردن آویختن آن اشکال ندارد، ولی بنا بر احتیاط واجب است که اسم مبارک پیامبر(صلی الله علیه وآله) با بدن تماس نداشته باشد.
- [آیت الله خامنه ای] ج: اگر بلند کردن صدا هنگام قرائت آیات یا ذکرهای نماز برای آگاه کردن دیگران، موجب خروج از هیأت نماز نشود، اشکال ندارد. مشروط به این که قرائت و ذکر به نیت قرائت و ذکر باشد، و حرکت دادن دست یا چشم و ابرو اگر مختصر و به نحوی باشد که با استقرار و آرامش و یا هیأت نماز منافات نداشته باشد، موجب بطلان نماز نمی گردد.
مسائل مرتبط از این مرجع
- در رکوع باید به مقدار ذکر واجب ،بدن آرام باشد و در ذکر مستحب هم اگر آن را به قصد ذکری که برای رکوع دستور داده اند بگوید ، بنابر احتیاط واجب ، آرام بودن لازم است .
- اگر موقع خواندن حمد و سوره یا خواندن تسبیحات ، بی اختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود ، احتیاط واجب آن است که بعد از آرام گرفتن بدن ، آنچه را در حال خوانده ، دوباره بخواند .
- موقعی که ایستاده است باید بدن را حرکت ندهد و به طرفی خم نشود و بجایی تکیه نکند ، ولی اگر از روی ناچاری باشد ، یا در حال خم شدن برای رکوع پاها را حرکت دهد ، اشکال ندارد .
- اگر موقعی که ایستاده از روی فراموشی بدن را حرکت دهد یا به طرفی خم شود یا بجایی تکیه کند ، اشکال ندارد ، ولی در قیام موقع گفتن تکبیره الاحرام و قیام متصل به رکوع اگر از روی فراموشی هم باشد ، بنابر احتیاط واجب باید نماز را تمام کند و دوباره بخواند .
- موقعی که انسان در نماز می خواهد کمی جلو یا عقب رود . یا کمی بدن را به طرف راست یا چپ حرکت دهد ، باید چیزی نگوید ، ولی بِحول اللهِ و قوتهِ اقومُ اقعدُ را باید در حال برخاستن بگوید و در موقع گفتن ذکرهای واجب هم ، بدن بی حرکت باشد ، بلکه باید احتیاط واجب آن است که در موقع گفتن ذکر های مستحبی نماز ، باید بدنش آرام باشد .
- اگر پیش از آنکه به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گیرد ، عمداً ذکر رکوع را بگوید ، نمازش باطل است .
- حرکت دادن دست و انگشتان در موقع خواندن حمد اشکال ندارد ، اگر چه احتیاط مستحب آن است که آنها را هم حرکت ندهد .
- در سجود باید به مقدار ذکر واجب ، بدن آرام باشد و موقع گفتن ذکر مستحب هم اگر آن را به قصد ذکری که برای سجده دستور داده اند بگوید ، آرام بودن بدن لازم است .
- اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که کارهای واجب آن ، مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند .
- اگر به واسطة مرض و مانند آن در رکوع آرام نگیرد ، نماز صحیح است ولی باید پیش از آنکه از حال رکوع خارج شود ، ذکر واجب یعنی سبحانَ ربیَ العظیمِ و بحمدهِ یا سه مرتبه سبحان اللهِ را بگوید .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را می گوید، بی اختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود باید بعد از آرام گرفتن بدن بنابر احتیاط واجب دوباره ذکر را بگوید ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود، یا انگشتان را حرکت دهد اشکال ندارد
- [آیت الله سیستانی] اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را میگوید سهواً یا بی اختیار بقدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود ، بهتر این است که بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگوید . ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود یا انگشتان را حرکت دهد ، ضرری ندارد .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را می گوید، بی اختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود، باید بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگوید، ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود، یا انگشتان را حرکت دهد اشکال ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را میگوید، بیاختیار به قدری حرکت کند که سر یا بدن از حال آرام بودن خارج شود، بنا بر احتیاط واجب رجاءً ذکر را تمام کرده بعد از آرام گرفتن دوباره ذکر را بگوید، ولی اگر کمی حرکت کند که سر و بدن از حالت آرام بودن خارج نشود، یا دستها و انگشتان را حرکت دهد اشکال ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را می گوید بی اختیار به قدری حرکت کند که از حال ارام بودن بدن خارج شود باید بعد از ارام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگوید ولی اگر کمی حرکت کند که از حال ارام بودن بدن خارج نشود یا انگشتان را حرکت دهد ضرری ندارد
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را می گوید؛ بی اختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود؛ بهتر این است که بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگوید؛ ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود یا انگشتان را حرکت دهد؛ ضرری ندارد.
- [آیت الله بروجردی] اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را میگوید، بیاختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود، باید بعد از آرام گرفتنِ بدن دوباره ذکر را بگوید؛ ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود، یا انگشتان را حرکت دهد اشکال ندارد.
- [آیت الله بهجت] اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را میگوید، بیاختیار بهقدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود باید بعد از آرام گرفتن بدن، دوباره ذکر را بگوید، ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود، یا انگشتان را حرکت دهد اشکال ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را میگوید بیاختیار به قدریحرکت کند که ازحال آرام بودن بدن خارج شود، باید ساکت شود و بعد از آرام گرفتن بدن، دوباره ذکر را بگوید ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود یا انگشتان را حرکت دهد اشکال ندارد.
- [آیت الله خوئی] اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را میگوید، بیاختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود بهتر این است که بعد از آرام گرفتن بدن، دوباره ذکر را بگوید، ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن خارج نشود، یا انگشتان را حرکت دهد ضرری ندارد.