تاخیر
به عقب انداختن عمل از اوّل وقت امکان آن را تأخیر می‌گویند که از عنوان تأخیر در بیشتر ابواب فقه ـ اعم از عبادات و معاملات ـ به مناسبت سخن رفته و احکامی بر آن مترتّب شده است.
در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکر نماید و بنابر احتیاط واجب تاخیر نیندازد پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند وگرنه به دستورهایی که بیان می شود عمل نماید و ان نه صورت از این قرار است
عنوان مسئله:
در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکر نماید و بنابر احتیاط واجب تاخیر نیندازد پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند وگرنه به دستورهایی که بیان می شود عمل نماید و ان نه صورت از این قرار است
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
سوال مرتبط یافت نشد
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] کسی که در نماز چهار رکعتی شکّ بین سه و چهار و یا شکّ دیگری کند، و پیش از خواندن نماز احتیاط وارد نماز دیگر شود؛ تکلیفش چیست؟
- [آیت الله بهجت] در جایی که بعد از شکّ، گمان به رکعت پیدا کند مثلاً بعد از شکّ سه و چهار، گمان پیدا کرد که چهار رکعت خوانده است ، آیا می تواند برای امتثال امر واقعی، نماز احتیاط بخواند؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که در رکعات نماز شک میکند و بعد از مقداری تأمّل، شکّ او تبدیل به گمان می‌شود و بعد از آن تبدیل به شکّ دیگری میگردد، کدام یک از شکّ اول و گمان بعد از آن و شکّ دوم را باید ملاک عمل خود قرار دهد (مثلاً شک بین سه و چهار میکند و بعد گمان به چهار رکعت پیدا میکند و بعد گمانش تبدیل به شک بین دو و چهار می‌شود)؟
- [آیت الله مظاهری] کسی که در رکعات نماز شک میکند و بعد از مقداری تأمّل، شکّ او تبدیل به گمان می‌شود و بعد از آن، تبدیل به شکّ دیگری میگردد، کدام یک از شکّ اوّل و گمان بعد از آن و شکّ دوّم را باید ملاک عمل خود قرار دهد؟ (مثلاً شک بین سه و چهار میکند و بعد گمان به چهار رکعت پیدا میکند و بعد گمانش تبدیل به شک بین دو و چهار می‌شود)؟
- [آیت الله اردبیلی] در رسالههای عملیه احکام شک در نماز آمده، ولی موارد تعارض آنها حل نشده است. از آنجا که من زیاد شک میکنم و گاه کثیرالشک میشوم، حالتهای مختلف شک برایم زیاد پیش میآید که حکم برخی از آنها را نمیدانم. لطفاً در موارد زیر مرا راهنمایی کنید: الف) فرمودهاید: ظن و گمان در رکعات نماز حکم علم و یقین را دارد. همچنین فرمودهاید: پس از سلام نماز به شک نباید اعتنا کرد. آیا بعد از نماز هم ظن حکم علم را دارد، و شخص در صورت شک باید فکر کند تا ببیند به ظن یا علم میرسد یا نه یا کلاً به هر شک و ظنّی پس از سلام نماز نباید اعتنا کرد؟ ب) اگر کسی در رکعات نماز مستحبی شک کند هم باید فکر کند تا شاید گمان یا علم پیدا شود یا میتواند بدون تأمل حکم شک را اجرا کند؟ ج) شک بعد از نماز یک یا دو رکعتی، پس از سلام نماز چه حکمی دارد؟ چرا شک در مورد این نمازها مبطل نماز است؟ د) گمان کثیرالشک هم حکم یقین را دارد؟ مثلاً اگر کثیرالشک در نماز صبح گمان و ظنش بر سه رکعت باشد، آیا باز هم باید بنا را بر صحت (دو رکعت) بگذارد؟ ه) شک بین 3 و 5، و نیز شک بین 3 و 4 و 5، و نیز شک بین 5 و 6، وقتی نمازگزار در حالت نشسته باشد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] در رسالههای عملیه احکام شک در نماز آمده، ولی موارد تعارض آنها حل نشده است. از آنجا که من زیاد شک میکنم و گاه کثیرالشک میشوم، حالتهای مختلف شک برایم زیاد پیش میآید که حکم برخی از آنها را نمیدانم. لطفاً در موارد زیر مرا راهنمایی کنید: الف) فرمودهاید: ظن و گمان در رکعات نماز حکم علم و یقین را دارد. همچنین فرمودهاید: پس از سلام نماز به شک نباید اعتنا کرد. آیا بعد از نماز هم ظن حکم علم را دارد، و شخص در صورت شک باید فکر کند تا ببیند به ظن یا علم میرسد یا نه یا کلاً به هر شک و ظنّی پس از سلام نماز نباید اعتنا کرد؟ ب) اگر کسی در رکعات نماز مستحبی شک کند هم باید فکر کند تا شاید گمان یا علم پیدا شود یا میتواند بدون تأمل حکم شک را اجرا کند؟ ج) شک بعد از نماز یک یا دو رکعتی، پس از سلام نماز چه حکمی دارد؟ چرا شک در مورد این نمازها مبطل نماز است؟ د) گمان کثیرالشک هم حکم یقین را دارد؟ مثلاً اگر کثیرالشک در نماز صبح گمان و ظنش بر سه رکعت باشد، آیا باز هم باید بنا را بر صحت (دو رکعت) بگذارد؟ ه) شک بین 3 و 5، و نیز شک بین 3 و 4 و 5، و نیز شک بین 5 و 6، وقتی نمازگزار در حالت نشسته باشد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مظاهری] در سجده دوم رکعت آخر نماز چهار رکعتی شک کردم که سجده اول است یا دوم، اما گمانم بیشتر به سجده دوم بود. به همان گمان اکتفا کردم و نماز را تمام نمودم. آیا نماز صحیح است یا حکم خاصی برای این شک موجود می باشد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی که نماز چهار رکعتی را خوابیده می خواند، اگر بین سه و چهار شکّ کند، یک رکعت نماز احتیاط بخواند یا دو رکعت نشسته یا به نیّت بستگی دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که به عنوان مثال برایش در نماز، شک بین سه و چهار پیش میآید و بعد از سلام نماز، مشغول به نماز احتیاط می‌شود، اگر در بین نماز احتیاط اطمینان یا یقین به یکی از دو طرف شک (سه رکعت یا چهار رکعت) پیدا کند، نمازش را چگونه به پایان برساند؟
- [آیت الله بروجردی] هر گاه شخص جنب به یقین یا گمان آن که به نماز میرسد، به نیّت وجوب غسل کرد و بعد از غسل حتّی به مقدار یک رکعت هم نرسید که آفتاب طلوع کرد، غسل او چه صورت دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند مثلا شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت چنانچه ماموم یقین یا گمان داشته باشد که مثلا چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است امام باید نماز را تمام کند و نماز احتیاط ندارد و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و ماموم در شماره رکعتهای نماز شک کند باید به شک خود اعتنا ننماید
- شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است اول شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی واجب مثل نماز صبح و نماز مسافر ولی شک در شماره رکعتهای نماز مستحب و نماز احتیاط نماز را باطل نمی کند دوم شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی سوم ان که در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر چهارم ان که در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن ذکر سجده دوم شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر پنجم شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است ششم شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج ولی در این شک بنابر احتیاط واجب بنا را بر دو بگذارد و نماز را تمام کند و اعاده نماید هفتم شک بین سه و شش و سه و بیشتر از شش ولی در این شک بنابر احتیاط واجب بنا را بر سه بگذارد و نماز را تمام کند و اعاده نماید هشتم شک بین چهار و شش و چهار و بیشتر از شش که احتیاط واجب ان است که بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و اعاده نماید
- وقت نماز جمعه مضیق است و بنابر احتیاط واجب از اول ظهر شرعی پس از احراز ان به یقین یا اطمینان و غیر اینها از امارات دخول وقت تاخیر نیندازد
- شکهایی که نباید به انها اعتنا کرد از این قرار است اول شک در چیزی که محل به جا اوردن ان گذشته است مثل ان که در رکوع شک کند که حمد را خوانده یا نه دوم شک بعد از سلام نماز سوم شک بعد از گذشتن وقت نماز چهارم شک کثیرالشک یعنی کسی که زیاد شک می کند پنجم شک امام در شماره رکعتهای نماز در صورتی که ماموم شماره انها را بداند و همچنین شک ماموم در صورتی که امام شماره رکعتهای نماز را بداند ششم شک در نمازهای مستحبی و نماز احتیاط
- یازدهم از مبطلات نماز شک در رکعتهای نماز دو رکعتی مانند نماز صبح و نماز مسافر یا سه رکعتی یا در دو رکعت اول نمازهای چهار رکعتی است در صورتی که نماز گزار در حال شک باقی بماند
- حکم شک و سهو و گمان در نمازهای واجب یومیه و نمازهای واجب دیگر فرق ندارد مثلا اگر در نماز ایات شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت چون شک او در نماز دو رکعتی است نمازش باطل می شود و اگر گمان داشته باشد که دو رکعت یا یک رکعت خوانده است بر طبق گمان خود نماز را تمام می نماید
- موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتفاق می افتد چنانچه گذشت باید نماز ایات بخواند و باید به اندازه ای که عرفا تاخیر گفته می شود نماز را عقب نیندازد و در صورت تاخیر نماز را به جا اورد و بنابر احتیاط واجب نیت ادا و قضا نکند
- وقتی یکی از شکهای صحیح برای انسان پیش اید چنانچه گذشت بنابر احتیاط واجب فورا فکر کند و اگر چیزهایی که به واسطه انها ممکن است یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا شود از بین نمی رود چنانچه کمی فکر کردن را تاخیر بیندازد اشکال ندارد مثلا اگر در سجده شک کند می تواند تا بعد از سجده فکر کردن را تاخیر بیندازد
- کسی که یقین یا انچه در حکم یقین است به قبله ندارد اگر بخواهد غیر از نماز کاری کند که باید رو به قبله انجام داد مثلا بخواهد سر حیوانی را ببرد در صورتی که می تواند تاخیر بیندازد تا قبله را پیدا کند بنابر احتیاط واجب تاخیر بیندازد و اگر نتواند یا تاخیر برای او حرجی است می تواند به گمان عمل نماید و اگر گمان ممکن نیست چنانچه کشتن ان حیوان ضرورت دارد مثل ان که اگر تاخیر بیندازد می میرد به هر طرف که انجام دهد صحیح است
- حکم گمان در نماز نسبت به رکعات مثل حکم یقین است مثلا اگر نداند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت و گمان داشته باشد که دو رکعت خوانده بنا می گذارد که دو رکعت است و اگر در نماز چهار رکعتی گمان دارد که چهار رکعت خوانده نباید نماز احتیاط بخواند و اما نسبت به افعال گمان حکم شک را دارد پس اگر گمان دارد رکوع کرده در صورتی که داخل سجده نشده است باید ان را به جا اورد و اگر گمان دارد حمد را نخوانده چنانچه در سوره داخل شده باشد اعتنا به گمان ننماید و نمازش صحیح است
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند، مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است، امام باید نماز را تمام کند وخواندن نماز احتیاط لازم نیست و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است ومأموم در شماره رکعتهای نماز شک کند باید به شک خود اعتنا ننماید.
- [آیت الله اردبیلی] حکم گمان در رکعتهای نماز حکم یقین است، مثلاً اگر در نماز چهار رکعتی گمان داشته باشد که نماز را چهار رکعت خوانده، نباید نماز احتیاط بخواند و حکم گمان در اجزای نماز نیز مانند حکم یقین است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] شکهائی که نماز را باطل می کند از این قرار است: اول - شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر؛ ولی شک در شماره رکعتهای نماز مستحب و نماز احتیاط نماز را باطل نمی کند. دوم - شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی. سوم - آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم - آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن ذکر واجب سجده دوم؛ شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر. پنجم - شک بین دو و پنچ یا دو و بیشتر از پنج. ششم - شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش. هفتم - شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است. هشتم - شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش و شک بین چهار و پنج بعد از رکوع و قبل از تمام شدن سجدتین.
- [آیت الله سیستانی] شکهائی که نماز را باطل میکند از این قرار است : اول : شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی واجب مثل نماز صبح ، و نماز مسافر ، ولی شک در شماره رکعتهای نماز مستحب ، و نماز احتیاط ، نماز را باطل نمیکند . دوم : شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی . سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر . چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از داخل شدن در سجده دوم ، شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر . پنجم : شک بین دو و پنج ، یا دو و بیشتر از پنج . ششم : شک بین سه و شش ، یا سه و بیشتر از شش . هفتم : شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است . هشتم : شک بین چهار و شش ، یا چهار و بیشتر از شش ، به تفصیلی که خواهد آمد .
- [آیت الله علوی گرگانی] حکم گمان در شماره رکعتهای نماز مثل حکم یقین است، مثلاً اگر انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعت خوانده، نباید نماز احتیاط بخواند و حکم گمان در افعال هم مثل یقین است پس اگر گمان کند فعلی را آورده باید نماز را تمام کند و بنابر احتیاط مستحبّ اعاده نماید و اگر بعد از تجاوز محلّ گمان کند که فعل را نیاورده است باید برگردد و آن فعل را بیاورد و بنابر احتیاط مستحبّ نماز را اعاده نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند؛ مثلا شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت؛ چنانچه ماموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است؛ امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست. و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و ماموم در شماره رکعتهای نماز شک کند؛ باید به شک خود اعتنا نکند و بلکه در افعال نماز نیز شک امام با حفظ ماموم به طور یقین و بالعکس اعتبار ندارد. 6 - شک در نماز مستحبی:
- [آیت الله بهجت] اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند؛ مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است، امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست. و همچنین اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شماره رکعت های نماز شک کند، باید به شک خود اعتنا ننماید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر امام جماعت در شمارة رکعتهای نماز شک کند ، مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت ، چنانچه ماموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است ، امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست . و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و ماموم در شمارة رکعتهای نماز شک کند ، باید به شک خود اعتنا ننماید و به آنچه که امام یقین دارد ، عمل نماید . 6-شک در نماز مستحبی
- [آیت الله سیستانی] اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند ، مثلاً شک کند که سه رکعت خواند یا چهار رکعت ، چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است ، امام باید نماز را تمام کند ، وخواندن نماز احتیاط لازم نیست . و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است ، و مأموم در شماره رکعتهای نماز شک کند ، باید به شک خود اعتنا ننماید . وهمچنین است شک هر یک از آن دو در افعال نماز ، مانند شک در عدد سجده . 6 شک در نماز مستحبّی :
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند; مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست، و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شماره رکعتهای نماز شک کند باید به شک خود اعتنا ننماید. 6 شک در نماز مستحبّی