احتیاط مستحب
احتیاط غیر الزام‌آور را احتیاط مستحب گویند.
اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض و ناتوانی نتواند حج نماید و ناامید باشد از این که بعدا خودش حج کند باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند، احتیاط مستحب آن است کسی را از طرف خود بفرستد که حج نماید.
عنوان مسئله:
اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض و ناتوانی نتواند حج نماید و ناامید باشد از این که بعدا خودش حج کند باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند، احتیاط مستحب آن است کسی را از طرف خود بفرستد که حج نماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زنی مقداری طلا دارد و از آن استفاده میکند و مال دیگری غیر از آن ندارد. و اگر آنها را بفروشد توانایی رفتن به حج را خواهد داشت، آیا زیور آلات زن مستثنی از استطاعت است یا این که به وسیله آنها زن مستطیع شده و باید آنها را بفروشد و به حج برود و چنانچه مرده باشد باید برای او نائب بگیرند؟
- زنی که شوهر ندارد مبلغ پنجاه هزار تومان به پسرش به عنوان قرض داده تا خانه بخرد؛ البتّه این زن در آمدی هم ندارد؛ آیا اگر پسرش بتواند مقداری از پول را به قدر مخارج حج به او بدهد، مستطیع می‌شود یا نه؟ توضیح آن که ایشان غیر از مبلغ مزبور که قرض داده مالی ندارد مگر یک خانه کوچک؛ این زن پنجاه و چند سال دارد و کاری از او بر نمیآید لطف کنید و مسأله حج ایشان را روشن نمایید!
- یکی از طلاب قم در محلی سه سال امام جماعت بوده و مخارجش از منبر و وجوهات تأمین میشده، و در این مدت از پول منبر و اجاره منزل به عنوان حجة الاسلام به مکه مشرف شده آیا مستطیع بوده و عمل او صحیح بوده یا نه؟ و سال دیگر به عنوان روحانی کاروان مکه مشرف شده و اجیر هم شده و قصد نیابت کرده آیا این حج صحیح بوده است؟ یا وظیفه داشته سال دوم را به عنوان حجّة الاسلام انجام دهد؟ وظیفه فعلی او چیست؟ آیا میتواند فعلا حجی به عنوان ما فی الذمه اعم از حجة الاسلام و نیابت مستحب و واجب انجام دهد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که احتمال می دهد حجی که در سال های قبل انجام داده صحیح نبوده یا مستطیع نبوده است و فعلا شرایط استطاعت را دارد و بخواهد احتیاط کند حج را به چه نیتی بجا اورد
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی مستطیع نبوده ولی چند سال قبل در مرض موتش چند نفر او را مجبور میکنند در وصیّت به پرداخت پنج هزار پول افغانی به عنوان حجّ میقاتی، آیا این وصیّت صحیح است و اگر صحیح است از آن جا که آن مبلغ برای حجّ میقاتی کافی نیست تکلیف چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی به واسطه داشتن ملک بزرگی مستطیع شده، ولی فعلاً کسی ملک او را نمیخرد تا به مکه برود. آیا لازم است برای رفتن به مکه قرض کند تا در فرصت مناسب ملک خود را به فروش رساند و قرضش را ادا کند یا میتواند تا زمان فروش ملک، رفتن به حج را به تأخیر اندازد؟
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر شخصی مستطیع بود و در رفتن به حج مسامحه کرد تا نوبت او از دست رفت حال که اسم نمی نویسند ایا با واسطه و سفارش در ایران یا خارج از ایران و با صرف مبالغی زیاد جایز است به حج مشرف شود یا خیر زیرا در غیر این صورت سال ها فریضه او تاخیر می افتد و خوف این را دارد که خدای ناکرده از تارکین حج به حساب اید
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی مستطیع نبوده ولی چند سال قبل در مرض موتش چند نفر او را مجبور می کنند در وصیّت به پرداخت پنج هزار پول افغانی به عنوان حجّ میقاتی، آیا این وصیّت صحیح است و اگر صحیح است از آن جا که آن مبلغ برای حجّ میقاتی کافی نیست تکلیف چیست؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شخصی چندین سال قبل برای حج نام نویسی کرد ولی به شدت مبتلا به کسالت و مرض گردید که مانع می شد از رفتن به حج لذا حج خود را در محضر به نام فرزند برادر خود کرد تا به نیابت از او انجام دهد فرزند برادر چون خودش مستطیع بود به عموی خود گفت من چون خودم مستطیع هستم هنگامی که اسم شما در می اید اجازه می دهی من از فیش شما استفاده کنم و یک عالمی را به نیابت از شما بفرستم او گفت اگر شرعا اشکال ندارد راضی هستم الان عمو مرده است و نام او هم هنوز در اداره حج درنیامده است و در سال گذشته برادرزاده عالمی را پول داده به نیابت از عمویش حج صحیح و کامل انجام داده است ایا این عمل صحیح و مجزی است
- [آیت الله خوئی] اینجانبان به شوق زیارت بیت اللّه الحرام و ادای حج واجب در سال جاری مشرف شده، ولکن پس از اتیان اعمال عمره اجباراً ما را از خاک سعودی بیرون کردند، لذا سؤال می‌شود کسی که چند سال است مؤونه راه داشته و در این این چند سال کوتاهی نکرده لکن وسیله رفتن فراهم نشده یا افرادی که در آن چند سال قبلی مسامحه کردهاند در رفتن، تکلیف هر دو دسته که امسال مشرف شده و پول خود را خرج کردهاند و فعلاً از نظر مؤونه قادر به رفتن نیستند چیست؟ و نیز تکلیف کسی که امسال مستطیع شده و مشرف شده لکن او را برگرداندهاند و پولش را هم خرج کرده چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مرحوم مادرم، که مستطیع بوده، سال گذشته برای حجّ تمتع ثبت نام کرد، امّا متأسّفانه بعد از ثبت نام وفات یافت. ورّاث او، حقیر و دو پسر دیگر و یک دختر می باشیم. دختر آن مرحومه نیز بعد از مادر فوت کرده است. اینک که قرعه برای حجّ سال جاری بنامش اصابت کرده، برادرانم طیّ موافقت نامه ای، رضایت داده اند که حقیر (که اولاد ارشد می باشم) به نیابت از او حجّ مذکور را برگزار نمایم. امّا شوهر خواهر متوّفایم به ادّعای این که من یکی از ورّاث مادرتان (به واسطه فوت خواهرتان بعد از او) می باشم، راضی به انجام حجّ مذکور نیستم، و تا سهم الارث همسرم را برابر قیمت فعلی حجّ تمتّع (که در بازار آزاد می خرند)، ندهید، امضا نمی کنم. با توجّه به عرایض بالا، استدعا دارد بیان فرمایید: الف) تتّمه مخارج حجّ فوق الذّکر (که طبق فیش مزبور، بلدی می باشد) از اصل ترکه مادرمان پرداخت می گردد، یا از ثلث آن؟ ب) در میان ورّاث آن مرحومه، چه کسی سزاوارتر است که حجّ مزبور را به نیابت از آن مرحومه انجام دهد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مرحوم مادرم، که مستطیع بوده، سال گذشته برای حجّ تمتع ثبت نام کرد، امّا متأسّفانه بعد از ثبت نام وفات یافت. ورّاث او، حقیر و دو پسر دیگر و یک دختر می باشیم. دختر آن مرحومه نیز بعد از مادر فوت کرده است. اینک که قرعه برای حجّ سال جاری بنامش اصابت کرده، برادرانم طیّ موافقت نامه ای، رضایت داده اند که حقیر (که اولاد ارشد می باشم) به نیابت از او حجّ مذکور را برگزار نمایم. امّا شوهر خواهر متوّفایم به ادّعای این که من یکی از ورّاث مادرتان (به واسطه فوت خواهرتان بعد از او) می باشم، راضی به انجام حجّ مذکور نیستم، و تا سهم الارث همسرم را برابر قیمت فعلی حجّ تمتّع (که در بازار آزاد می خرند)، ندهید، امضا نمی کنم. با توجّه به عرایض بالا، استدعا دارد بیان فرمایید: الف) تتّمه مخارج حجّ فوق الذّکر (که طبق فیش مزبور، بلدی می باشد) از اصل ترکه مادرمان پرداخت می گردد، یا از ثلث آن؟ ب) در میان ورّاث آن مرحومه، چه کسی سزاوارتر است که حجّ مزبور را به نیابت از آن مرحومه انجام دهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در سال اولی که مستطیع شده به مکه رود و در وقت معینی که دستور داده اند به عرفات و مشعرالحرام نرسد، چنانچه در سالهای بعد مستطیع نباشد حج بر او واجب نیست، ولی اگر از سالهای پیش مستطیع بوده و نرفته اگر چه به زحمت باشد باید حج کند.
- اگر کسی مستطیع شود و مکه نرود و فقیر شود باید اگر چه به زحمت باشد بعدا حج کند، و اگر به هیچ قسم نتواند حج برود، چنانچه کسی او را برای حج اجیر کند باید به مکه رود و حج کسی را که برای او اجیر شده بجا آورد و تا سال بعد در مکه بماند و برای خود حج نماید، ولی اگر ممکن باشد که اجیر شود و اجرت را نقد بگیرد و کسی که او را اجیر کرده راضی شود که حج او در سال بعد بجا آورده شود، باید سال اول برای خود و سال بعد برای کسی که اجیر شده حج نماید.
- حج: زیارت کردن خانه خدا و انجام اعمالی است که دستور داده اند در آن جا بجا آورده شود، و در تمام عمر بر کسی که این شرایط را دارا باشد یک مرتبه واجب می شود: اول: آنکه بالغ باشد. دوم: آنکه عاقل و آزاد باشد. سوم: به واسطه رفتن به حج مجبور نشود که کار حرامی را که اهمیتش در شرع از حج بیشتر است انجام دهد یا عمل واجبی را که از حج مهمتر است ترک نماید. چهارم: آنکه مستطیع باشد، و مستطیع بودن به چند چیز است: اول: آنکه توشه راه و چیزهایی را که بر حسب حالش در سفر به آن محتاج است و در کتابهای مفصل گفته شده، دارا باشد، و نیز مرکب سواری یا مالی که بتواند آنها را تهیه کند داشته باشد. دوم:سلامت مزاج و توانایی آن را داشته باشد که بتواند مکه رود و حج را بجا آورد.سوم: در راه مانعی از رفتن نباشد و اگر راه بسته باشد یا انسان بترسد که در راه جان یا عرض او از بین برود، یا مال او را ببرند، حج بر او واجب نیست، ولی اگراز راه دیگری بتواند برود، اگرچه دورتر باشد در صورتی که مشقت زیاد نداشته باشدو خیلی غیر متعارف نباشد، باید از آن راه برود. چهارم: به قدر بجا آوردن اعمال حج وقت داشته باشد. پنجم: مخارج کسانی را که خرجی آنان بر او واجب است مثل زن و بچه و مخارج کسانی را که مردم خرجی دادن به آنها را لازم می دانند داشته باشد.ششم: بعد از برگشتن، کسب یا زراعت یا عایدی ملک یا راه دیگری برای معاش خود داشته باشد که مجبور نشود به زحمت زندگی کند
- اگر به واسطه مرضی روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بکشد، قضای روزه هایی را که نگرفته بر او واجب نیست، و باید برای هر روز یک مدکه تقریبا ده سیر است طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.ولی اگر به واسطه عذر دیگری، مثلا برای مسافرت روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقی بماند، روزه هایی را که نگرفته، باید قضا کند، و احتیاط مستحب آن است که برای هر روز یک مد طعام هم به فقیر بدهد.
- شیر دادنی که علت محرم شدن است هشت شرط دارد: اول: بچه شیر زن زنده را بخورد، پس اگر از پستان زنی که مرده است شیر بخورد فایده ندارد. دوم: شیر آن زن از حرام نباشد، پس اگر شیر بچه ای را که از زنا به دنیا آمده به بچه دیگر بدهند، به واسطه آن شیر، بچه به کسی محرم نمی شود. سوم: بچه شیر را از پستان بمکد پس اگر شیر را در گلوی او بریزند نتیجه ندارد. چهارم: شیر خالص و باچیز دیگر مخلوط نباشد. پنجم: شیر از یک شوهر باشد. پس اگر زن شیردهی را طلاق دهند بعد شوهر دیگری کند و از او آبستن شود و تا موقع زاییدن، شیری که از شوهر اول داشته باقی باشد و مثلا هشت دفعه پیش از زاییدن از شیر شوهر اول و هفت دفعه بعد از زاییدن از شیر شوهر دوم به بچه ای بدهد، آن بچه به کسی محرم نمی شود. ششم: بچه به واسطه مرض شیر را قی نکند و اگر قی کند بنابر احتیاط واجب کسانی که به واسطه شیر خوردن به آن بچه محرم می شوند باید با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند. هفتم: پانزده مرتبه یا یک شبانه روز به طوری که در مساله بعد گفته می شود شیر سیر بخورد یا مقداری شیر به او بدهند که بگویند ازآن شیر استخوانش محکم شده و گوشت در بدنش روییده است، بلکه اگر ده مرتبه هم به او شیر دهند احتیاط مستحب آن است کسانی که به واسطه شیر خوردن او به او محرم می شوند با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند. هشتم: دو سال بچه تمام نشده باشد و اگر بعد از تمام شدن دو سال او را شیر دهند به کسی محرم نمی شود بلکه اگر مثلا پیش از تمام شدن دو سال چهارده مرتبه و بعد از آن یک مرتبه شیر بخورد به کسی محرم نمی شود، ولی چنانچه از موقع زاییدن زن شیرده بیشتر از دو سال گذشته باشد و شیر او باقی باشد و بچه ای را شیر دهد آن بچه به کسانی که گفته شد محرم می شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر در سال اوّلی که مستطیع شده حجّ نکند و بعد به واسطه پیری یا بیماری و ناتوانی نتواند حجّ نماید و ناامید باشد از این که بعدا خود او حجّ کند، باید دیگری را از طرف خود به مکّه بفرستد؛ بلکه اگر در سال اوّلی که به قدر رفتن حجّ مال پیدا کرده، به واسطه پیری یا بیماری یا ناتوانی نتواند حجّ کند، احتیاط مستحب آن است که کسی را از طرف خود بفرستد تا حجّ نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد بواسطه پیری یا مرض و ناتوانی نتواند حج نماید و نا امید باشد از اینکه بعداً خودش حج کند، باید دیگری را از طرف خود بفرستد تا برایش حج انجام دهد بلکه اگر در سال اوّلی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده، بواسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حجّ کند احتیاط مستحب آن است که کسی را از طرف خود بفرستد که حجّ نماید.
- [آیت الله بروجردی] اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطهی پیری یا مرض و ناتوانی نتواند حج نماید و نا امید باشد از این که بعداً خودش حج کند، باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر در سال اوّلی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده، به واسطهی پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند، احتیاط مستحب آن است کسی را از طرف خود بفرستد که حج نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج نماید و ناامید باشد از این که بعداً خودش حج کند باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند، احتیاط واجب آن است که کسی را از طرف خود بفرستد که حج نماید، و بهتر بلکه احوط این است که در این صورت ها کسی را به نیابت بفرستد که اولین مرتبه حج او باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر در سال اوّلی که مستطیع شده حجّ نکند و بعد به واسطه پیرییا مرض وناتوانی نتواند حجّ نماید وناامید باشد از این که بعداً خودش حجّ کند، باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر در سال اوّلی که بقدر رفتن حجّ مال پیدا کرده، به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی که در همان سال عارض شده نتواند حجّ کند، احتیاط واجب آن است کسی را از طرف خود بفرستد که حجّ نماید.
- [آیت الله بهجت] اگر در سال اوّلی که مستطیع شده حج نکند و بعد بهعلت پیری یا بیماری و ناتوانی نتواند حج نماید و از اینکه بعداً خودش حج بهجا آورد، ناامید باشد باید دیگری را از طرف خود بفرستد.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی که مستطیع شده حج نکند ، و بعد بواسطه پیری یا مرض و ناتوانی ، نتواند حج نماید ، یا حرجی باشد و ناامید باشد از اینکه بعداً خودش حج کند ، باید دیگری را از طرف خود بفرستد ، ودر صورتی که بعداً قدرت پیدا کرد ، خودش نیز حج نماید و همچنین است اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده ، بواسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند وناامید از توانائی خود باشد ، و در تمام این صور احتیاط مستحب آن است که چنانچه منوب عنه مرد باشد ، نائب صروره باشد ، یعنی کسی باشد که برای اولین بار به حج میرود .
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج نماید و یا بر او حرجی باشد و ناامید باشد از این که بعد خودش بدون حرج حج را به جااورد باید دیگری را از طرف خود فورا بفرستد بلکه اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند و یا بر او حرجی باشد و ناامید باشد از این که بعد خودش حج کند احتیاط واجب ان است که کسی را از طرف خود بفرستد که حج نماید و احتیاط مستحب ان است که چنانچه منوب عنه مرد باشد کسی را نایب بگیرد که اولین مرتبه حج رفتن او باشد
- [آیت الله خوئی] اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطة پیری یا مرض و ناتوانی نتواند حج نماید و ناامید باشد از این که بعداً خودش حج کند باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر ناامید هم نباشد احتیاط واجب آن است که اجیر بگیرد و درصورتی که بعداً قدرت پیدا کرد خودش نیز حج نماید و همچنین است اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده، به واسطة پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند و ناامید از توانائی خود باشد و در تمام این صور بنابر احتیاط واجب چنانچه منوب عنه مرد باشد باید نائب صروره باشد یعنی کسی که اولین مرتبة حج رفتن او باشد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض و ناتوانائی نتواند حج نماید و نا امید باشد از اینکه بعدا خودش حج کند؛ باید دیگری را از طرف خود بفرستد؛ بلکه اگر نا امید هم نباشد احتیاط واجب آن است که اجیر بگیرد و در صورتی که بعدا قدرت پیدا کرد خودش نیز حج نماید و همچنین است اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده؛ به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند و نا امید از توانائی خود باشد و در تمام این صور بنا بر احتیاط واجب باید نائب صروره باشد یعنی کسی که اولین مرتبه حج رفتن او باشد.