معدن
هر آنچه از زمين استخراج می‌شود و بخاطر ويژگی خاصی كه دارد از آن استفاده می‌شود.
اگر چند نفر چیزی از معدن استخراج کنند و بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده‌اند، سهم هر یک از آنها به ارزش 15 مثقال طلا برسد، باید خُمس آن را بدهد.
عنوان مسئله:
اگر چند نفر چیزی از معدن استخراج کنند و بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده‌اند، سهم هر یک از آنها به ارزش 15 مثقال طلا برسد، باید خُمس آن را بدهد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر مقداری از درآمد حاصل از معدن که پس از استخراج، خمس آن داده شده، تا سر سال باقی بماند، آیا باید دوباره خمس آن داده شود؟
- در یک شرکت تعاونی با تعدادی عضو که مالک یک معدن است، اگر بعضی از اعضا، خمس سهم خود را که به حدّ نصاب شرعی رسیده است، ندهند، آیا ادامه شراکت جایز است؟
- با پولم مقداری سکه طلا خریدهام تا پس اندازی برایم باشد و با کاهش ارزش پول، قدرت خریدم پایین نیاید. آیا در سر سال خمسی بابت این سکهها باید خمس بپردازم یا لازم نیست؟
- کسی که در سر سال، خمس قیمت گوسفندان یا درختان خود را میدهد و تا سال بعد، قیمت گوسفندان و درختان رشد میکند و ارزش آنها بسیار بیشتر می‌شود، آیا باید دوباره خمس بدهد؟
- اگر کسی هدیهای بدهد یا مخارجی کند که مطابق شأن و منزلت او باشد، این گونه مخارج، خمس ندارد و جزء مؤونه شخصی حساب می‌شود. سؤال این است که ملاک در تشخیص شأن افراد چیست؟
- با توجه به این که در زمان پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم پول رایج، مسکوک بوده است و خمس نیز بر مبنای آن تعیین میشده است، آیا میتوان هم اکنون درآمد سالانه خود را بر مبنای برابری ارزشش با طلا سنجید و پس از احتساب ارزش واقعی پول، خمس آن را پرداخت کرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] باسلام پدر اینجانب با چند نفر شریک شده اند و یک معدن سنگ را از فردی اجاره کرده اند به این صورت که در هر روز که از معدن برداشت کنند درصد معینی از این برداشت را به فرد اجاره دهنده بدهند و مابقی پس از کسر مخارج با درصد معینی بینشان تقسیم شود. ایا به این درآمد با توجه به اجاره ی معدن خمس تعلق می گیرد؟ از کل پول یا خالص در آمد(باکسر مخارج)؟ باید سال مالی در نظر بگیرد یا مثلا در هر ماه خمس درآمد حاصل از معدن را حساب کند؟ اگر پدرم خمس سهم خود را بدهد ولی یکی از شرکای پدرم خمس سهم خود را ندهد انگاه بر گردن ما تکلیفی است؟ آیا اگر در پایان سال مقداری از آن پول اضافه ماند به آن پول خمس تعلق می گیرد یا همان یکبار خمس که بار اول برای درامد حاصل از سنگ خمس ان را داد کافی است؟
- [آیت الله بهجت] با توجه به این که خمس به هفت سبب بر انسان واجب می شود. در صورت اشتراک بعضی از این اسباب یک خمس دادن کافی است؟ مانند این که شخصی هم معدن ذغال سنگ دارد و هم مال حلالش با حرام مخلوط شده و هم بر منافع از معدن ذغال سنگ سال گذشته. آیا شخص مذکور از اموالش یک خمس بدهد کافی است یا یک مرتبه به عنوان استخراج از معدن و یک مرتبه به عنوان اختلاط حرام با حلال و یک مرتبه هم به عنوان این که از کسبش سود اضافه بر مخارج سالش آمده بدهد؟
- [سایر] نظر استاد آیت الله هادوی در رابطه با حکم خمس در صورت تورم چیست؟ اگر کسی خمس داراییش را بدهد، مثلاً خانه یا هر چیز دیگری را بخرد و بعد از چند سال بفروشد، حتی اگر ارزش واقعی آن اضافه نشده باشد، ارزش ریالی آن اضافه می شود و علت آن هم پایین آمدن ارزش ریال است نه ارزش آن شیء؛ اما از آن رو که ارزش دارایی را با ریال و یا پول واحد هر کشوری مقایسه می کنند دارایی های او زیاد شده است و باید از مقداری که به ارزش پولی آن اضافه شده خمس بدهد. سؤال این است که آیا می توان به جای محاسبه ارزش دارایی با پول واحد ایران ارزش آن را بر اساس واحد دیگری مثلاً پول سایر کشورها و یا طلا برآورد نمود؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی بدهکار است و اظهار میدارد توان پرداخت ندارم لذا طلبکار شرط میکند: چون امکان دارد شما تا یکسال دیگر نتوانید بدهی خود را پرداخت کنید، من هم بدین شرط صبر میکنم که مبلغی بدهی را شما امروز به طلا تبدیل کنید رای مثال مشخص گردد به همان مبلغ بدهی شما 10 مثقال طلا بدهکار هستید و یکسال دیگر بدهکار هم باید 10 مثقال طلا بدهد، آیا این عمل شرعی است یا خیر؟
- [سایر] آیا مرد میتواند سهم سادات را به همسر و فرزندان سید خود بدهد، تا در مخارجی که بر عهده مرد نیست، به مصرف برسانند؟
- [آیت الله خوئی] یک نفر طلبهای که مجاز و مقلد است به یک نفر مجتهد اعلم که در اخذ سهم امام علیه السلام استحقاق را شرط نمیداند بلکه اشتغال و خدمت را کافی میداند، ولی کسی که سهم میدهد مجتهد آن شخص استحقاق را در اخذ و ردّ سهم مبارک ملاک میداند آیا در این صورت طلبه فوق الذکر میتواند از آن شخص سهم بگیرد یا نه؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی بدهکار است و اظهار می دارد توان پرداخت ندارم، لذا طلبکار می گوید: (چون امکان دارد شما تا یک سال دیگر نتوانید بدهی خود را پرداخت کنید، من به این شرط صبر می کنم که مبلغ بدهی را شما امروز به طلا تبدیل کنید) برای مثال مبلغ بدهی، امروز مساوی 10 مثقال طلاست، و طبق این سخن بدهکار به هنگام پرداخت بدهی باید 10 مثقال طلا بدهد، آیا این کار مشروع است؟
- [آیت الله بهجت] در چند سالی که خمس نداده ام قسمت زیادی از خمس آن مال ها را به صورت نقد جدا نموده و کنار گذاشته ام. امّا در این مدّت، ارزش پول کاهش یافته و قیمت اجناس و طلا بالا رفته است. آیا آن که به صورت نقد نگه داشته ام را عینا بپردازم، یا این که باید میزان کاهش ارزش آن را هم محاسبه و به آن اضافه نموده و پرداخت نمایم؟ و در صورت اخیر، میزان در تعیین تفاوت ارزش پول، تغییر قیمت طلا است، یا راه حلّ دیگری دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا سهم امام 7، سهم سادات، زکات، ردّ مظالم، کفّارات و سایر چیزهائی که باید بدست مجتهد برسد پس از رسیدن به دست او، میتواند قرض بدهد یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] اگر مقداری طلا و زیورآلات را شوهر برای زن خریداری کرده باشد، در حالی که حساب سال ندارد و خمس آن ها را نیز نمی دهد. آیا بر زن واجب است خمس آن ها را بدهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- نصاب معدن 15 مثقال معمولی طلاست، یعنی اگر قیمت چیزی که از معدن استخراج شده، بعد از کم کردن مخارج، به 15 مثقال (312/70 گرم) طلا برسد، باید خمس آن را بدهد.
- اگر نداند چیزی را که از معدن استخراج کرده به ارزش 15 مثقال طلا میرسد یا نه، بنابر احتیاط واجب، چنانچه به راحتی امکانپذیر باشد، باید با وزن کردن یا از راه دیگر، قیمت آن را معلوم کند.
- نصاب گنج اگر نقره باشد 105 مثقال (187/429 گرم) نقره و اگر طلا باشد 15 مثقال (312/70 گرم) طلاست و اگر جواهرات دیگر باشد، چنانچه قیمت آن به 105 مثقال نقره و یا 15 مثقال طلا برسد، باید خمس آن را بدهد. در تمام این موارد، نصاب بعد از کم کردن مخارج ملاحظه می‌شود.
- اگر قیمت استفادهای که از معدن برده به 15 مثقال طلا نرسد، خُمس آن در صورتی لازم است که از مخارج سالش زیاد بیاید.
- اگر از معدن طلا، نقره، سرب، مس، آهن، نفت، زغال سنگ، فیروزه، عقیق، زاج، نمک و سایر معادن چیزی به دست آورد و به مقدار نصاب برسد،استخراج کننده باید خُمس آن را بدهد؛ ولی در مثل معادن نفت، طلا و نقره که دولت استخراج میکند، تعلق خُمس محلّ اشکال است.
- اگر به واسطه غوّاصی (یعنی فرو رفتن در دریا و مانند آن) لؤلؤ و مرجان یا جواهر دیگری را که با فرو رفتن در دریا بیرون میآید، بیرون آورند روییدنی باشد یا معدنی جزء انفال محسوب می‌شود و تصرّف در آن بنابر احتیاط واجب باید با اجازه حاکم شرعی باشد و چنانچه بعد از کم کردن مخارجی که برای بیرون آوردن آن کرده‌اند، قیمت آن به 18 نخود (456/3 گرم) طلا برسد، باید خُمس آن را بدهند، چه در یک دفعه آن را از دریا بیرون آورده باشند یا در چند دفعه به شرط آن که عرفا یک استخراج محسوب شود آنچه بیرون آمده از یک جنس باشد یا از چند جنس، ولی اگر چند نفر آن را بیرون آورده باشند، قیمت سهم هر کدام از آنان که به 18 نخود طلا برسد، باید خُمس سهم خود را بدهد.
- کسی که کسب او غوّاصی یا استخراج معدن است، اگر خُمس آنها را بدهد و چیزی از مخارج سال او زیاد بیاید، لازم نیست دوباره خُمس آنها را بدهد.
- اگر دو یا چند نفر گنجی را پیدا کنند و قیمت سهم هر یک از آنان به حدّ نصاب برسد، باید هر یک خُمس سهم خود را بدهند.
- طلا دو نصاب دارد: نصاب اوّل آن (بیست مثقال) شرعی است؛ پس وقتی طلا به (بیست مثقال) شرعی که (پانزده مثقال) معمولی است (معادل 312/70 گرم) برسد، اگر شرایط دیگر را هم داشته باشد، انسان باید (یک چهلم) آن را (معادل 757/1 گرم) بابت زکات بدهد؛ اما اگر به این مقدار نرسد، زکات آن واجب نیست. نصاب دوم طلا (چهار مثقال) شرعی است که (سه مثقال) معمولی می‌شود (معادل 062/14 گرم)، یعنی اگر (سه مثقال) به (پانزده مثقال) اضافه شود باید زکات تمام (هیجده مثقال) (معادل 374/84 گرم) را از قرار (یک چهلم) بدهد (یعنی 109/2 گرم) و اگر کمتر از (سه مثقال) معمولی اضافه شود، فقط باید زکات (پانزده مثقال) آن را بدهد و زیادی آن زکات ندارد و همچنین است هرچه بالا رود، یعنی اگر ضرایب عدد سه (مثل سه، شش، نُه، دوازده و...) به پانزده مثقال اضافه شود، باید یک چهلم تمام آن به عنوان زکات پرداخت شود؛ ولی اگر غیر از ضرایب عدد سه به پانزده مثقال اضافه شود، فقط مقداری که ضریب عدد سه میباشد، در محاسبه زکات به پانزده مثقال اضافه میگردد و باقی مانده آن که کمتر از سه مثقال است، مشمول زکات نمیگردد؛ مثلاً در 5/35 مثقال طلا، فقط 33 مثقال آن مشمول زکات است و باید یک چهلم آن به عنوان زکات پرداخت گردد و ما بقی آن (5/2 مثقال) زکات ندارد.
- هرگاه چند نفر در حفر چاه یا قنات یا جاری کردن چشمه و مانند آن شریک شوند، به نسبت به عمل و مخارجی که برای آن کرده‌اند مالک آب میشوند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] اگر چند نفر چیزی از معدن بیرون آورند چنانچه بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده اند اگر سهم هر کدام آنها به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد باید خمس آن را بدهند.
- [آیت الله بروجردی] اگر چند نفر چیزی از معدن بیرون آورند، چنانچه بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده‌اند، قیمت آن به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد، اگر چه سهم هر کدام آنها این مقدار نباشد، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهند.
- [آیت الله بروجردی] نصاب معدن بنا بر احتیاط 105 مثقال معمولی نقره یا 15 مثقال معمولی طلا است، یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده، بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله خوئی] نصاب معدن 15 مثقال معمولی طلای مسکوک است، یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده، به 15 مثقال طلای مسکوک برسد، باید خمس آنچه را که پس از کم کردن مخارجی که کرده است باقی میماند، بدهد.
- [امام خمینی] نصاب معدن بنابر احتیاط 105 مثقال معمولی نقره یا 15 مثقال معمولی طلاست، یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده، بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر چند نفری چیزی از معدن بیرون آورند، چنانچه سهم هر کدام آنها به 15 مثقال طلا برسد باید خمس آن را بدهند.
- [امام خمینی] اگر دو نفر گنجی پیدا کنند که قیمت سهم هر یک آنان به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد، باید خمس آن را بدهند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر چند نفر چیزی از معدن بیرون آورند، چنانچه قیمت آن به 15 مثقال طلا برسد، اگرچه سهم هرکدام آنها این مقدار نباشد، باید خمس آن را بدهند بنابر احتیاط واجب.
- [آیت الله مظاهری] اگر چند نفر از معدن چیزی به دست آوردند چنانچه قیمت آن به 15 مثقال طلا برسد گرچه سهم هر کدام آنها این مقدار نباشد باید خمس آن را بدهند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر چند نفر چیزی از معدن بیرون آورند، چنانچه قیمت آن به 15 مثقال طلا برسد اگر چه سهم هر کدام آنها این مقدار نباشد، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهند.