ظاهرا مژدگانی و جوایزی که معمولاً به طور مطلق برای پیدا کردن اشیای گمشده تعیین می‌کنند، از قبیل جعاله است. - رساله آیت الله اردبیلی

رساله عملیه آیت الله اردبیلی
آدرس: http://www.ardebili.com

ظاهرا مژدگانی و جوایزی که معمولاً به طور مطلق برای پیدا کردن اشیای گمشده تعیین می‌کنند، از قبیل جعاله است.

عنوان مسئله:

ظاهرا مژدگانی و جوایزی که معمولاً به طور مطلق برای پیدا کردن اشیای گمشده تعیین می‌کنند، از قبیل جعاله است.

پرسش‌های مرتبط از این مرجع

برخی از اساتید مؤسسات آموزش عالی برای تقویت بنیه علمی دانشجویان موضوعاتی را به عنوان تحقیق و جمع‌آوری به دانشجویان واگذار می‌کنند و در قبال آن به دانشجو نمره می‌دهند. 1- اگر استاد با قصد انتفاع از کار (از قبیل جمع‌آوری مطالب توسط دانشجو و چاپ و انتفاع برای استاد)، این اقدام را انجام دهد آیا دانشجو یا مؤسسه حقی از مطالب جمع‌آوری شده دارند یا نه؟ اگر دانشجو با علم به این که تحقیق واگذار شده بیش از مقدار لازم برای درس است و به خاطر کسب نمره (با عدم رضایت) کار را انجام دهد و استاد این کار را بعداً چاپ کند و سود مادی ببرد، آیا مدیون اجرت المثل به دانشجو نمی‌باشد؟
برخی از اساتید مؤسسات آموزش عالی برای تقویت بنیه علمی دانشجویان موضوعاتی را به عنوان تحقیق و جمع‌آوری به دانشجویان واگذار می‌کنند و در قبال آن به دانشجو نمره می‌دهند. اگر استاد با قصد انتفاع از کار (از قبیل جمع‌آوری مطالب توسط دانشجو و چاپ و انتفاع برای استاد) این اقدام را انجام دهد، آیا دانشجو یا مؤسسه حقی از مطالب جمع‌آوری شده دارند یا نه؟ اگر دانشجو با علم به این که تحقیق واگذار شده بیش از مقدار لازم برای درس است و به خاطر کسب نمره (با عدم رضایت) کار را انجام دهد و استاد این کار را بعداً چاپ کند و سود مادی ببرد، آیا مدیون اجرت المثل به دانشجو نمی‌باشد؟
برخی از اساتید مؤسسات آموزش عالی برای تقویت بنیه علمی دانشجویان موضوعاتی را به عنوان تحقیق و جمع‌آوری به دانشجویان واگذار می‌کنند و در قبال آن به دانشجو نمره می‌دهند. اگر استاد با قصد انتفاع از کار (از قبیل جمع‌آوری مطالب توسط دانشجو و چاپ و انتفاع برای استاد) این اقدام را انجام دهد، آیا دانشجو یا مؤسسه حقی از مطالب جمع‌آوری شده دارند یا نه؟ اگر دانشجو با علم به این که تحقیق واگذار شده بیش از مقدار لازم برای درس است و به خاطر کسب نمره (با عدم رضایت) کار را انجام دهد و استاد این کار را بعداً چاپ کند و سود مادی ببرد، آیا مدیون اجرت المثل به دانشجو نمی‌باشد؟
برخی از اساتید مؤسسات آموزش عالی برای تقویت بنیه علمی دانشجویان موضوعاتی را به عنوان تحقیق و جمع‌آوری به دانشجویان واگذار می‌کنند و در قبال آن به دانشجو نمره می‌دهند. اگر استاد با قصد انتفاع از کار (از قبیل جمع‌آوری مطالب توسط دانشجو و چاپ و انتفاع برای استاد) این اقدام را انجام دهد، آیا دانشجو یا مؤسسه حقی از مطالب جمع‌آوری شده دارند یا نه؟ اگر دانشجو با علم به این که تحقیق واگذار شده بیش از مقدار لازم برای درس است و به خاطر کسب نمره (با عدم رضایت) کار را انجام دهد و استاد این کار را بعداً چاپ کند و سود مادی ببرد، آیا مدیون اجرت المثل به دانشجو نمی‌باشد؟
ما یک صندوق قرض‌الحسنه خانوادگی داریم که ماهانه مبلغی پرداخت می‌کنیم و از منابع آن به نوبت وام می‌گیریم و برای هزینه‌های آن کارمزد پرداخت می‌کنیم: 1- آیا می‌توان کارمزد را برای راههای دیگر به عنوان مثال برای پرداخت کارمزد خرید یک وام دیگر از یک مؤسسه دیگر پرداخت کرد تا زمان انتظار وام اعضای این صندوق کاهش یابد؟ 2- اگر کارمزد در پایان سال باقی بماند قابل انتقال به سال بعد می‌باشد تا از افزایش کارمزد جلوگیری شود؟ 3- بعضی از اعضای صندوق اقساط خود را دیر پرداخت می‌کنند و این امر باعث زیان اعضایی که در نوبت وام هستند می‌شود. آیا می‌شود در شرط ضمن وام وجهی به عنوان ضمان پرداخت سر موعد تعیین نمود؟ 4- مبلغ کارمزد حلال چه درصدی از وام می‌باشد؟

پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع

[آیت الله مکارم شیرازی] اگر فردی قبل از تحقق جعاله کار را انجام دهد، آیا مستحق اجرت تعیین شده در قرار داد جعاله می باشد؟
[آیت الله مظاهری] اینجانب شخصی را می شناسم که می تواند رد اشیای گمشده را به صاحبان آنها به طور دقیق اطّلاع دهد. چندی پیش ماشین مرا دزدیدند آیا می توانم جهت یافتن ماشینم به این فرد مراجعه کنم؟
[آیت الله سبحانی] برخی از افراد جهت پیش بینی برخی مسابقات، جوایزی تعیین و آن را به کسانی که پیش بینی آنان صحیح واقع شود، اعطا می کنند. آیا گرفتن این جوایز جایز است؟
[آیت الله فاضل لنکرانی] با توجه به اینکه حق طبابت (همانند حق وکالت و مواردی از این قبیل و برخلاف اجناس که دارای قیمت خاصی هستند) از لحاظ مادّی، غیر قابل تعیین می باشد. به نظر حضرتعالی بهترین راه تعیین میزان حق طبابت چیست؟
[آیت الله خامنه ای] مشاهده می کنیم که بعضی از مطبوعات اخباری از قبیل دستگیری سارقین، کلاهبرداران، گروههای رشوه گیرنده در ادارات و افرادی که اقدام به انجام اعمال منافی عفت می‌کنند و همچنین گروههای فساد و ابتذال و کلوپ‌های شبانه را چاپ می‌کنند، آیا چاپ و نشر این قبیل اخبار، به نوعی اشاعه فحشا محسوب نمی‌شود؟
[سایر] چگونه اعضای شورای نگهبان که احتمالا خودشان نامزد عضویت در مجلس خبرگان هستند صلاحیت خود را تعیین می‌کنند؟
[سایر] آیا تعیین سال خمسی بر جوانان مجردی که با پدر و مادر خود زندگی می‌کنند، واجب است؟
[سایر] چگونه اعضای شورای نگهبان -که احتمالاً خودشان نامزد عضویت در مجلس خبرگان می‌باشند صلاحیت خود را تعیین می‌کنند؟
[آیت الله مکارم شیرازی] اگر فردی علی رغم تعیین اجرت در قبال انجام کار در قرار داد جعاله به قصد تبرع و عدم دریافت مزد مبادرت به انجام آن کند آیا مستحق آن مزد می باشد؟
[آیت الله علوی گرگانی] زن و شوهری به دلیل نداشتن فرزند از پرورشگاه کودکی اختیار می‌کنند، ضمن گرفتن شناسنامه برای او ارث نیز برایش تعیین می‌کنند بفرمائید این مسئله و مسئله محرمیّت کودک با آنان چه صورت دارد؟

مسائل مرتبط از این مرجع

(جعاله) یعنی انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می‌دهند، مال معیّنی بدهد؛ مثلاً بگوید: (هر کس گمشده مرا پیدا کند صد تومان به او می‌دهم). به کسی که این قرار را می‌گذارد (جاعل) و به کسی که کار را انجام می‌دهد (عامل) می‌گویند و فرق بین جعاله و اجاره اشخاص این است که در اجاره بعد از خواندن صیغه، اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار می‌شود، ولی در جعاله عامل می‌تواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام نداده، جاعل بدهکار نمی‌شود.
در بیمه علاوه بر شرایطی از قبیل بلوغ و عقل و اختیار و غیر آنها که در سایر عقود لازم است، چند شرط معتبر است: اوّل: تعیین موضوع بیمه که شخص، مغازه، کشتی، اتومبیل یا هواپیما است. دوم: تعیین دو طرف عقد که اشخاص یا مؤسسات یا شرکت‌ها یا دولت هستند. سوم: تعیین مبلغی که باید بپردازند.چهارم: تعیین اقساطی که باید آن را بپردازند و تعیین زمان اقساط.پنجم: تعیین زمان شروع و پایان بیمه که مثلاً از اوّل فلان ماه یا سال تا چند ماه یا چند سال است.ششم: تعیین خطرهایی که موجب خسارت می‌شوند مثل حریق، غرق، سرقت، وفات یا بیماری و می‌توان کلّیّه آفاتی را که موجب خسارت می‌شوند، قرارداد کرد.
حیوانی که با آن نزدیکی شده اگر با حیوانات دیگر مخلوط و مشتبه شده باشد، باید از راه قرعه آن را تعیین نمایند، بدین گونه که اوّل گله را دو نصف می‌کنند و پس از قرعه آن نصف را که مشخّص شده باز دو نصف می‌کنند تا بالاخره آن حیوان مشخّص شود.
وصی در رابطه با برداشتن اجرت از مال میّت یکی از چند صورت را دارد: اوّل:اگر مورد وصیّت انجام معاملات باشد، چنانچه وصیّت کننده اجرتی برای وصی تعیین نکرده و وصی هم آن را به طور مجّانی قبول کرده باشد، عمل به وصیّت واجب است و حق ندارد برای عمل کردن به آن اجرتی از مال میّت بردارد و اگر برای او اجرتی معیّن کرده یا وصی آن را مجّانی قبول نکرده باشد، اجرت آن را طلبکار است. دوم: اگر مورد وصیّت، انجام عبادات نظیر حجّ و نماز و روزه برای میّت باشد، چنانچه وصیّ در زمان حیات میّت انجام آن را به طور مجّانی قبول کرده باشد، باید به همان نحو عمل کند و اگر انجام آن را با اجرت قبول کرده باشد، یکی از دو حالت را دارد: الف وصیّت کننده اجرت انجام آنها را معیّن کرده باشد که در این صورت، در حکم اجاره است و وصی باید طبق مفاد وصیّت عمل نماید و اجرت معیّن را از مال میّت بردارد. ب وصیّت کننده اجرت آن را به طور نامعیّن قرار داده باشد که در این صورت، در حکم اجاره باطل بوده و بعید نیست وصیّ بتواند اجرت معمولی کار خود را از مال میّت بردارد. سوم:اگر وصیّت به شکل جُعاله باشد به عنوان مثال وصیّت کننده گفته باشد: (هر کس پس از مرگ من از طرف من حجّ بجا آورد فلان مبلغ از دارایی من مال او باشد) وصیّ به همان اندازه که مقرّر شده مستحقّ اجرت می‌باشد.
مزارعه چند شرط دارد: اوّل:آن که صاحب زمین یا مالک منافع آن، به زارع بگوید: (زمین را به تو واگذار کردم) و زارع هم بگوید: (قبول کردم) یا بدون این که حرفی بزنند، مالک زمین را برای مزارعه واگذار کند و زارع هم به این قصد تحویل بگیرد. دوم:صاحب زمین و زارع هر دو مکلّف و عاقل باشند و با قصد و اختیار خود مزارعه را انجام دهند و حاکم شرع آنان را از تصرّف در اموالشان جلوگیری نکرده باشد و امّا سفیه اگرچه حاکم شرع نیز او را از تصرف در اموالش منع نکرده باشد، مزارعه او صحیح نیست. سوم:همه حاصل زمین به یکی اختصاص داده نشود؛ بنابر این زارع و مالک باید از تمام حاصل زمین سهم ببرند، مثلاً حاصل اوّل و آخر به یکی اختصاص داده نشود. چهارم:سهم هر کدام به طور مشاع باشد، مثل نصف یا ثلث حاصل و مانند اینها که باید تعیین شده باشد، پس اگر حاصل یک قطعه را برای یکی و حاصل قطعه دیگر را برای دیگری قرار دهند، صحیح نیست و نیز اگر مالک بگوید: (در این زمین زراعت کن و هر چه می‌خواهی به من بده)، صحیح نیست. پنجم:مدّتی را که باید زمین در اختیار زارع باشد، معیّن کنند و باید مدّت به قدری باشد که در آن مدّت به دست آمدن محصول ممکن باشد. ششم:زمین قابل زراعت باشد و اگر زراعت در آن ممکن نباشد امّا بتوانند کاری کنند که زراعت ممکن شود، مزارعه صحیح است. هفتم:اگر در محلّی هستند که مثلاً یک نوع زراعت می‌کنند، چنانچه اسم هم نبرند، همان زراعت معیّن می‌شود و اگر چند نوع زراعت می‌کنند، باید زراعتی را که می‌خواهد انجام دهد معیّن نماید، مگر آن که رسم معمولی داشته باشد که به همان نحو باید عمل شود. هشتم:مالک، زمین را معیّن کند، پس کسی که چند قطعه زمین دارد و با هم تفاوت دارند، اگر به زارع بگوید: (در یکی از این زمین‌ها زراعت کن) و آن را معیّن نکند، مزارعه باطل است. نهم:خرجی را که هرکدام آنان باید بکنند معیّن نمایند، ولی اگر خرجی که هر کدام باید بکنند معلوم باشد، لازم نیست آن را معیّن نمایند.
اگر شوهر در جبهه جنگ یا به علّت دیگری مفقودالاثر شود، سه صورت دارد: اوّل:زن یقین کند شوهر او از دنیا رفته است که در این حالت باید عدّه وفات نگهدارد و پس از عدّه می‌تواند ازدواج نماید. دوم: یقین کند شوهر او زنده است که در این صورت باید به هر حال صبر کند و مخارج زندگی او از مال شوهر است و اگر مال نداشته باشد، از صدقات و بیت المال تأمین می‌شود و اگر صبر کردن برای او موجب عسر و حرج شود، باید برای تعیین تکلیف به حاکم شرع مراجعه نماید. سوم:نداند شوهرش زنده است یا نه، که در این صورت اگر پدر یا جدّ پدری یا وکیل شوهر، مخارج زندگی او را از مال شوهر یا محلّ دیگری تأمین کنند، باید صبر کند و اگر تأمین نکنند، حاکم شرع آنان را وادار به تأمین می‌کند و اگر به هیچ شکل مخارج او تأمین نشود، زن می‌تواند به حاکم شرع مراجعه کند و حاکم شرع دستور دهد زن تا مدّت چهار سال پس از مراجعه صبر کند و در این مدّت با هر وسیله ممکن تحقیق می‌کنند، اگر ثابت شد که شوهر زنده است باید صبر کند و اگر ثابت نشد، حاکم شرع به پدر یا جدّ پدری شوهر دستور می‌دهد که زن را طلاق دهد و اگر ممکن نشد، خود حاکم شرع او را طلاق می‌دهد و بنابر احتیاط واجب زن باید بعد از طلاق به مقدار عدّه وفات یعنی چهار ماه و ده روز عدّه نگهدارد و بعد می‌تواند شوهر کند و چنانچه پس از عدّه، شوهر اوّل او پیدا شود، حقّی بر زن ندارد و اگر در بین مدّت عدّه طلاق پیدا شود، حق دارد رجوع کند و اگر بعد از عدّه طلاق و قبل از پایان عدّه وفات پیدا شود، احوط آن است که رجوع نکند و در صورت تمایل دوباره عقد نکاح بخوانند.

مسائل مرتبط از دیگر مراجع

[آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه در یکی از حرمهای مقدس، یا مساجد، محلی برای گمشده ها تعیین شود و مردم بدانند برای پیدا کردن گمشده خود باید به آن محل مراجعه کنند و متصدیان آن محل مورد اعتماد باشند، کافی است که گمشده را به محل آن تحویل دهد و آنها تا یک سال باید آن را نگهداری کنند و اگر صاحب آن پیدا نشد طبق مسأله بعد عمل نمایند و اگر در بعضی از شهرها چنین محلی برای گمشده ها در نظر گرفته شود و مردم از آن باخبر باشند وظیفه اعلان کردن با سپردن گمشده به آن محل، از دوش مردم برداشته می شود.
[آیت الله فاضل لنکرانی] اگر جاعل مزد معینی برای کار قرار ندهد، مثلا بگوید هر کس بچه مرا پیدا کند پول یا مژدگانی به او می دهم و مقدار آن را معین نکند جعاله صحیح نیست ولی چنانچه کسی آن عمل را انجام دهد، باید مزد او را به مقداری که کار او در نظر مردم ارزش دارد بدهد.
[آیت الله وحید خراسانی] جعاله ان است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می دهند مال معینی بدهد مثل ان که بگوید هر کس یا شخص معینی گمشده مرا پیدا کند ده تومان به او می دهم یا مثلا نصف گمشده را به او می دهم و به کسی که این قرار را می گذارد جاعل و به کسی که کار را انجام می دهد عامل می گویند و بین جعاله و اجاره فرقهایی است از ان جمله این است که در اجاره بعد از تحقق اجاره اجیر ضامن است و باید عمل را تحویل دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار می شود ولی در جعاله اگر چه عامل شخص معین باشد می تواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهکار نمی شود و در اجاره قبول معتبر است ولی در جعاله معتبر نیست
[آیت الله مظاهری] جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می‌دهند مال معیّنی بدهد. مثلاً بگوید هر کس گمشده مرا پیدا کند ده تومان به او می‌دهم، و به کسی که این قرار را می‌گذارد جاعل، و به کسی که کار را انجام می‌دهد عامل می‌گویند، و فرق بین جعاله و اینکه کسی را برای کاری اجیر کنند این است که در اجاره بعد از قرارداد، اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده، اجرت را به او بدهکار می‌شود ولی در جعاله عامل می‌تواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد، جاعل بدهکار نمی‌شود.
[آیت الله سیستانی] جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می‌دهند مالی بدهد ، مثلاً بگوید هر کس گمشده مرا پیدا کند ده تومان به او می‌دهم . و به کسی که این قرار را می‌گذارد (جاعل) و به کسی که کار را انجام می‌دهد (عامل) می‌گویند . و میان جعاله و اجاره از جهاتی فرق است ، از آن جمله این است که در اجاره بعد از قرار داد ، اجیر باید عمل را انجام دهد ، و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار می‌شود ، ولی در جعاله اگر چه عامل شخص معیّن باشد می‌تواند مشغول عمل نشود ، و تا عمل را انجام ندهد ، جاعل بدهکار نمی‌شود .
[آیت الله علوی گرگانی] جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می‌دهند، مال معیّنی بدهد مثلاً بگوید هرکس گمشده مرا پیدا کند، ده تومان به او می‌دهم و به کسی که این قرار را می‌گذارد جاعل و به کسی که کار را انجام می‌دهد عامل می‌گویند وفرق بین جعاله واین که کسی را برای کاری اجیر کنند، این است که در اجاره بعد از خواندن صیغه، اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را بدهکار می‌شود، ولی در جعاله عامل می‌تواند مشغول عمل نشود وتا عمل را انجام ندهد، جاعل بدهکار نمی‌شود.
[آیت الله شبیری زنجانی] جعاله) آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می‌دهند مال معیّنی بدهد، مثلاً بگوید: هر کس گمشده مرا پیدا کند، ده هزار تومان به او می‌دهم و به کسی که به این امر ملتزم می‌شود (جاعل) و به کسی که کار را انجام می‌دهد (عامل) می‌گویند. و فرق بین جعاله و اجاره این است که در اجاره بعد از بستن قرارداد، اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار می‌شود، ولی در جعاله اگر چه عامل شخص معیّنی باشد می‌تواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهکار نمی‌شود.
[آیت الله خوئی] جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می‌دهند مال معینی بدهد مثلًا بگوید هر کس گمشدة مرا پیدا کند، ده تومان به او می‌دهم و به کسی که این قرار را می‌گذارد (جاعل) و به کسی که کار را انجام می‌دهد (عامل) می‌گویند. و فرق بین جعاله و اجاره این است که در اجاره بعد از خواندن صیغه، اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار می‌شود، ولی در جعاله اگرچه عامل شخص معین باشد می‌تواند مشغول عمل نشود، و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهکار نمی‌شود.
[امام خمینی] جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام میدهند مال معینی بدهد، مثلًا بگوید هر کس گمشده مرا پیدا کند، ده تومان به او میدهم و به کسی که این قرار را میگذارد جاعل و به کسی که کار را انجام میدهد عامل میگویند، و فرق بین جعاله و این که کسی را برای کاری اجیر کنند، این است که در اجاره بعد از خواندن صیغه، اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار میشود، ولی در جعاله عامل میتواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهکار نمیشود.
[آیت الله جوادی آملی] .هر گاه صاحب کالا به دیگری بگوید (این جنس را به فلان مبلغ معیّن بفروش و هرچه زیادتر فروختی (نه به صورت مغبون کردن دیگران) مال تو باشد ) و او قبول کرد و زیادتر از قیمت تعیین شده فروخت، چند صورت دارد : یکم: فروشنده در قبال کار معیّ ن و مزد معلومی اجیر شده باشد، در این صورت , مقدار زائد، مال صاحب کالاست , مگر آنکه وی مال را به آن شخص ببخشد؛ دوم: شخص فروشن ده اجیر شده باشد؛ ولی اجرت تعیین نشده باشد ; در این صورت , می توان مقدار زائد را، به عنوان اجرت مثل، محاسبه کرد؛ سوم: به عنوان (جُعاله) پیشنهادی از طرف صاحب کالا مطرح شود و آن شخص به فروش با قیمت زائد اقدام کند; در این صورت , آن مبلغ زائد، مال شخص فروشنده است ؛ چهارم: هیچ عنوانی از قبیل اجاره یا جعاله نباشد, مقدار زائد، متعلّق به صاحب مال است, مگر آنکه وی فروشنده را وکیل در بخشودن به خود کرده باشد.

1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین