پیمانه
پیمانه به نوعی وسیله سنجش گفته می شود و در ابواب مختلف فقهی مثل تجارت کاربرد زیادی دارد.
چیزی را که با وزن خرید وفروش می‌کنند با پیمانه‌ای که وزن آن معلوم باشد هم می‌شود معامله کرد به اینطور که اگر مثلاً می‌خواهد ده من گندم بفروشد، با پیمانه‌ای که یک من گندم می‌گیرد ده پیمانه بدهد.
عنوان مسئله:
چیزی را که با وزن خرید وفروش می‌کنند با پیمانه‌ای که وزن آن معلوم باشد هم می‌شود معامله کرد به اینطور که اگر مثلاً می‌خواهد ده من گندم بفروشد، با پیمانه‌ای که یک من گندم می‌گیرد ده پیمانه بدهد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کسی سی سال خمس برنج و گندم و اجناس دیگر را نداده حال می‌خواهد بدهد همانطور که از خود اجناس و قیمت آن را می‌شود داد از اجناس دیگر به جای این اجناس که سی سال خمس آن را نداده میتواند بدهد یا خیر؟
- اگر شخصی پولی از مردم طلب دارد مثلاپنج میلیون تومان که به تدریج می‌گیرد و در ضمن به همین مبلغ بدهکار است که باید به تدریج بدهد و حساب سال او هم فرا رسیده و یا اینکه می‌خواهد حساب سال برای خودش بگیرد حکمش چیست؟
- اگر زمینی را به عنوان تجارت بخرد به این نیّت که آن را بفروشد و از آن سود ببرد اگر بعد از گذشت سال خمسی بفروشد: الف - آیا به محض خرید این زمین باید خمسش را بدهد یا سر سال خمسش را بدهد؟ ب - اگر بعد از گذشت سال و بعد از حساب اصل زمین سودی ببرد آیا باید خمس آن سود را نیز در وسط سال بدهد و یا اینکه اگر آن سود تا سال بعدی خمس باقی ماند باید خمسش را بدهد؟
- شخصی ماشینی برای کسب خریده و خمس آن را نداده تا این که سال خمسی گذشته، حالا می‌خواهد خمس آن را بدهد آیا به قیمت خرید باید حساب کند یا به قیمت فعلی و در صورتی که قیمت فعلی کاهش پیدا نموده، چگونه محاسبه نماید؟
- روال معمول شرکتهای خودروسازی برای تحویل خودرو آن است که: قسمتی از قیمت اصلی ماشین را به عنوان ودیعه قبلادریافت می‌کنند و در ضمن قرارداد شرط می‌کنند به ازای اینکه پول شما چند ماه در اختیار ماست درصدی سود (البته با عنوان تخفیف ودیعه ) داده می‌شود البته این پول نقداپرداخت نمیشود بلکه این پول را هنگام تحویل ماشین از مابقی وجه کم می‌کنند مثلابرای فروش خودروی پیکان کارخانه مربوطه که دولتی است مبلغ 2 میلیون تومان به عنوان ودیعه دریافت میکند و در ضمن قرارداد بیان میدارد که سود سالیانه 18 درصدی به عنوان تخفیف ودیعه میدهد چند ماه بعد هنگام تحویل ماشین اگر مثلاقیمت ماشین در بازار 6 میلیون تومان باشد مابقی وجه یعنی 4 میلیون را طلب میکند امّا مبلغ تخفیف ودیعه را از این 4 میلیون کم میکند مثلاسود یک سال حبس 2 میلیون با 18 درصد سودی که دارد 360 هزار تومان می‌شود سپس مابقی وجه را به جای 4 میلیون، 4 میلیون منهای 360 هزار تومان دریافت می‌کنند حال با نظر به اینکه: الف - تمام پول قبلادریافت نمیشود بلکه جزئی از آن را میگیرند. ب - زمان تحویل خودرو دقیقامعلوم نیست بلکه حدود آن را مشخص می‌کنند مثلاسه ماهه سوّم سال 1379 به بعد. ج - سودی با عنوان تخفیف ودیعه داده می‌شود د - طرفین به اینگونه معامله رضایت دارند ه - طریقه دیگری برای تحویل خودرو وجود ندارد و - قیمت قطعی خودرو معلوم نیست آیا این طریق معامله در ذیل عناوین صحیح فقهی قرار می‌گیرد و جایز است یا خیر؟
- در صورتی که شخصی مالی را به صورت نسیه یا اقساط بفروشد و قبل از تحویل به خریدار آن را مجددااز او به مبلغ کمتری به صورت نقد خریداری نماید بفرمائید: الف - آیا معامله فوق ربوی است؟ ب - در صورت مثبت بودن جواب آیا محکوم به بطلان است؟ ج - هر گاه مورد معامله به صورت کلّی یا کلّی در معیّن باشد، آیا تعیین یا عدم تعیین مصداق کالای فروخته شده تأثیری در صحّت یا بطلان معامله دارد؟ د - قصد اوّلی فروشنده بر خرید مجدد مبیع به مبلغ کمتر به صورت نقد چه اثری در صحّت یا بطلان معامله میتواند داشته باشد؟ ه - آیا فرقی بین تصریح و عدم تصریح قصد وجود دارد؟ و - در صورت مثبت بودن جواب هرگاه خریدار بدون تصریح فروشنده از قرائن، علم به قصد مذکور پیدا کند چه اثری بر حکم معامله دارد؟
- برخی با حمایت برخی تجّار محترم اقدام به تشکیل شرکتی کردهاند که هدف آن ایجاد تسهیلاتی در امر خرید وفراهم آوردن فرصتهای شغلی برای جوانان است این شرکت پس از هماهنگی با فروشگاهها و مراکز خرید اقدام به صدور و فروش کارتهایی موسوم به کارت تخفیف میکند خریداران این کارت میتوانند اجناس مورد نیاز خود را از فروشگاههای خاصّی با تخفیف ویژه خریداری کنند از آنجا که مؤسسین این شرکت تلاش دارند که تمامی معاملاتشان منطبق با موازین شرع باشد لطفانظرتان را در خصوص انطباق یا عدم انطباق دو قرارداد زیر با موازین اسلامی اعلام فرمائید: الف - شرکت از یک سو با خریداران کالا مواجه است و از سوی دیگر با فروشندگان. به خریداران کالا کارتی ارائه می‌کنند که به آنان امکان خرید توأم با تخفیف از فروشگاههای خاصّی را میدهد و در قبال این کارت که برای مدّت شش ماه اعتبار دارد مبلغ نود هزار تومان دریافت می‌کنند در قبال آن فروشندگان کالا نیز متعهد میشوند که تخفیف داده شده به خریداران صاحب کارت را پرداخت نمایند. ب - شرکت با ارسال سه برگه بازاریابی برای خریداران کارت تخفیف این امکان را فراهم میکند که خود اقدام به بازاریابی و فروش این کارتها بکنند از این رو هر متقاضی میتواند مبلغ لازم برای خرید کارت را پرداخت کند. یک سوّم از مبلغ مزبور به حساب شرکت واریز شده و یک سوّم دیگر به خود فروشنده تعلّق گرفته و یک سوّم آخر به فردی تعلّق می‌گیرد که فروشنده اوّلیه کارت به فروشنده فعلی بوده است که اصطلاحاسرگروه نام دارد اگر فروشنده فعلی در فروش سه برگه بازاریابی که به او تحویل شده تا دو ماه موفّق نشود این برگهها از اعتبار ساقط میشوند. نکته: کارتهای تخفیف ارائه شده محدودیتی در میزان خرید ندارند.
- بانکها وامی تحت عنوان مضاربه در اختیار مشتریان میگذارند بدین ترتیب که مثلایک میلیون تومان برای خرید یکصد تخته فرش در اختیار مشتری قرار میدهند و در همان مجلس محاسبه می‌کنند که سود مشتری از فروش این فرشها چقدر است سپس برای دریافت اصل و سود مورد نظر بانک قسط بندی میکند و بانک هیچگونه مسئولیتی را نسبت به ضررهای احتمالی این معامله به عهده نمیگیرد و فقط خود را موظف به دریافت اصل و سود تضمین شده میداند بفرمائید: اولااین نوع مضاربه صورت شرعی دارد یا خیر؟ ثانیا اگر مشتری پول را در مورد دیگری مصرف نماید و فقط متعهّد به پرداخت وام و زیاده گردد چگونه است؟ ثالثا تکلیف مسئولین بانک در صورت علم به صوری بودن قرارداد و عدم علم را بیان فرمائید؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] شخصی زمینی خریده به مبلغ معین، معمولاً چون زمینی یا ملکی خرید و فروش می‌شود حکومت هم مالیات می‌گیرد، چون آخر سال شود که شخصی می‌خواهد سرمایه کسب خود را حساب نماید، وجهی که به زمین برای خرید آن داده حساب میکند، آیا وجهی که برای مالیات داده آن را هم حساب نماید و خمس آن را بدهد یا خیر؟
- [آیت الله خوئی] کسی که خانه یا زمینی خریده بعد معلوم شده که آنجا وقفی است میتواند آن را بفروشد و از همان پول جای دیگر خرید نماید یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] برخی ظروف مسی، آلومینیومی و رویی با وزن خرید و فروش می شوند، آیا فروشنده می تواند ظرف کهنه را از مشتری بگیرد و به جای آن ظرف نو به او بدهد و ما به التفاوت را نیز با او محاسبه نماید؟ اگر این معامله به صورت مبادله یا در دو معامله صورت پذیرد، آیا شرعا اشکال دارد؟
- [آیت الله خوئی] زید جنسی دارد که می‌خواهد بفروشد اما نمیگوید از خودم است بلکه میگوید از کسی است، بَکر هم خیال میکند آن کس غیر از زید است و زید را واسطه میداند لذا میخرد که اگر بداند مال زید است معلوم نیست که بکر این جنس را میخرید یا خیر، در اینجا این معامله برای زید چگونه است؟
- [آیت الله خامنه ای] قصد دارم کلیه محصول گندم مزرعه خود را به صورت سلف به خریدار بفروشم با توجه به این که قیمت دقیق ارزش گندم با جوایز متعلقه به آن معلوم نیست و هنگام تحویل به دولت مشخص می گردد با خریدار توافق نموده ام که 200ریال کمتر از خرید دولت، کلیه محصول به خریدار تعلق گیرد و هم اکنون مبلغی به عنوان علی الحساب از خریدار دریافت نمایم آیا این معامله صحیح است؟
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که از پول خمس نداده اراضی را برای زراعت خود خریداری کرده، در هنگام خرید، قیمت آن کم بوده ولی الان قیمتش چندین برابر از قیمت خرید اضافه شده است و الان می‌خواهد خمس آن را بدهد آیا قیمت خرید حساب کند یا قیمت فعلی؟
- [آیت الله سبحانی] اگر شخصی به کسی وکالت بدهد که ملکی را برای او خریداری نماید، اگر وکیل به جای خرید ملک از دیگری، ملک خود را به موکل بدهد، آیا معامله ی مزبور صحیح است؟
- [آیت الله بروجردی] بانک رهنی برای تعمیر خانه و خرید خانه به اشخاص قرض میدهدو ربح می‌گیرد، اگر قرض کننده آن زیادی را به قصد اجرت متصدّی قرض بدهد، یا به او هبه نماید فرار از ربا حاصل می‌شود یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی فروشنده کالا به صورت عمده فروشی است و به خریداران قبل از انجام معامله شرط مینماید: (در صورتی که سر موعد، نسبت به پرداخت بدهی خود اقدام نکنید ملزم هستید ماهانه 10% فاکتور را به عنوان خرید کالای مدت دار پرداخت کنید) و خریدار قبول مینماید، سپس معامله قطعی صورت می‌گیرد. آیا این عمل مشمول پرداخت دیر کرد یا خسارت میباشد یا معامله شرعی انجام گرفته است؟ لازم به ذکر است خریدار با رضایت کامل نسبت به انجام معامله اقدام مینماید.
- [آیت الله بروجردی] زیدی از عمروی می‌خواهد وجهی استقراض نماید، عمرو میگوید: قرض الحسن نمیدهم با منفعتی به طور شرعی حاضرم، قرض گیرنده حاضر می‌شود معامله لازمی با او میکند و در ضمن عقد شرط مینماید که آن مبلغی که قرض می‌خواهد در مدّت معیّنی به او قرض بدهد، آیا این نحو گرفتن منفعت چه صورت دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- جنسی را که در شهری با وزن یا پیمانه معامله می‌کنند، در آن شهر انسان باید با وزن یا پیمانه بخرد، ولی میتواند همان جنس را در شهری که با دیدن معامله می‌کنند، با دیدن خریداری نماید.
- مالی را که مستأجر بابت اجاره میدهد باید معلوم باشد، پس اگر از چیزهائی است که مثل گندم با وزن معامله می‌کنند باید وزن آن معلوم و اگر از چیزهائی است که مثل تخم مرغ با شماره معامله می‌کنند، باید شماره آن معیّن باشد و اگر مثل اسب وگوسفند است، باید اجاره دهنده آن را ببیند یا مستأجر خصوصیّات آن را به او بگوید.
- پولهای کاغذی مانند اسکناسها چون از نوع کالاهایی نیست که با پیمانه و یا وزن وکشیمنی خرید وفروش شوند، پس جائز است کسی که پولی از کسی طلب دارد آن را به کمتر از آن نقداً بفروشد مثلاً ده تومان طلب خود را در ذمّه کسی به نه تومان یا صد تومان را به نود تومان بفروشد.
- عمده معاملات مکروه از این قرار است: اوّل - ملک فروشی; دوم قصّابی; سوم - کفن فروشی; چهارم - معامله با مردمان پست; پنجم - معامله بین اذان صبح واوّل آفتاب; ششم - آن که کار خود را خرید وفروش گندم وجو ومانند اینها قرار دهد; هفتم - آن که برای خریدن جنسی که دیگری می‌خواهد بخرد، داخل معامله او شود.
- اگر دو نفر از یکدیگر طلبکار باشند، یا دو نفر از دو نفر دیگر طلبکار باشند وبخواهند طلبهای خود را بیکدیگر صلح کنند، چنانچه طلب آنان از یک جنس و وزن آنها یکی باشد مثلاً هردو ده من گندم طلبکار باشند، مصالحه آنان صحیح است و همچنین است اگر جنس طلب آنان یکی نباشد مثلاً یکی ده من برنج ودیگری دوازده من گندم طلبکار باشد ولی اگر طلب آنان از یک جنس وچیزیباشد که معمولاً با وزن یا پیمانه آن را معامله می‌کنند، در صورتی که وزن یا پیمانه آنها مساوی نباشد، مصالحه آنان اشکال دارد.
- اگر چیزی را که میفروشند یکی از شرطهای معامله در آن نباشد مثلاً چیزی را که باید با وزن خرید وفروش کنند بدون وزن معامله نمایند، معامله باطل است و چنانچه فروشنده وخریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند که در مال یکدیگر تصرّف کنند، اشکال ندارد وگرنه چیزی را که از یکدیگر گرفتهاند مثل مال غصبی است و باید آن را به همدیگر برگردانند، و در صورتی که مال هریک در دست دیگری تلف شود، چه بداند معامله باطل است چه نداند، باید عوض آن را بدهد.
- پنج چیز در خرید وفروش مستحبّ است: اوّل - یاد گرفتن احکام آن، مگر این که بداند در معاملهای اگر مسأله را نداند در حرام واقع می‌شود در این صورت واجب است یاد بگیرد، حضرت صادق7 فرمودند: کسی که می‌خواهد خرید وفروش کند باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن، خرید وفروش کند، به واسطه معاملههای باطل وشبههناک به هلاکت میافتد; دوم - آن که در قیمت جنس بین مشتریهای مسلمان فرق نگذارد، مگر به لحاظ علم وتقوی; سوم آن که در قیمت جنس سختگیری نکند; چهارم - چیزی را که میفروشد زیادتر بدهد و آنچه را میخرد کمتر بگیرد; پنجم - کسی که با او معامله کرده، اگر پشیمان شود و از او تقاضا کند که معامله را به هم بزند، برای به هم زدن معامله حاضر شود.
- اگر چیزی را که میفروشد وعوضی را که می‌گیرد از یک جنس نباشد، زیادی گرفتن اشکال ندارد پس اگر یک من برنج بفروشد ودو من گندم بگیرد معامله صحیح است.
- اگر طلا را به نقره، یا نقره را به طلا بفروشد، معامله صحیح است ولازم نیست وزن آنها مساوی باشد.
- در معامله بیع شرط که مثلاً خانه هزار تومانی را به دویست تومان میفروشند وقرار میگذارند که اگر فروشنده سر مدّت پول را بدهد بتواند معامله را به هم بزند، در صورتی که خریدار وفروشنده قصد خرید وفروش داشته باشند معامله صحیح است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] چیزی را که با وزن خرید و فروش می‌کنند، با پیمانه هم می‌شود معامله کرد؛ مثلاً اگر می‌خواهد ده من گندم بفروشد، با پیمانه‌ای که یک من گندم می‌گیرد، ده پیمانه بدهد.
- [آیت الله بروجردی] چیزی را که با وزن خرید و فروش می‌کنند با پیمانه هم می‌شود معامله کرد، به این طور که اگر مثلاً می‌خواهد ده مَن گندم بفروشد، با پیمانه‌ای که یک من گندم می‌گیرد ده پیمانه بدهد.
- [آیت الله خوئی] چیزی را که با وزن خرید و فروش می‌کنند با پیمانه هم می‌شود معامله کرد، به این طور که اگر مثلًا می‌خواهد ده من گندم بفروشد با پیمانه‌ای که یک من گندم می‌گیرد ده پیمانه بدهد.
- [آیت الله بهجت] چیزی را که با وزن خرید و فروش می‌کنند با پیمانه هم می‌شود معامله کرد، به این صورت که اگر مثلاً می‌خواهد ده من گندم بفروشد با پیمانه‌ای که یک من گندم گنجایش دارد، ده پیمانه بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] چیزی را که با وزن خرید و فروش می‌کنند، با پیمانه‌ای که وزن مشخص گنجایش آن است هم می‌شود معامله کرد به این طور که اگر مثلاً می‌خواهد ده کیلو گندم بفروشد، با پیمانه‌ای که یک کیلو گندم می‌گیرد ده پیمانه بدهد.
- [آیت الله سیستانی] چیزی را که با وزن خرید و فروش می‌کنند ، با پیمانه هم می‌شود معامله کرد ، به اینطور که اگر مثلاً می‌خواهد ده من گندم بفروشد با پیمانه‌ای که یک من گندم می‌گیرد ده پیمانه بدهد .
- [آیت الله نوری همدانی] چیزی را که با وزن خرید و فروش می کنند با پیمانه هم می شود معامله کرد ، به اینطور که اگر مثلاً می خواهد ده من گندم بفروشد ؛ با پیمانه ای که یک من گندم می گیرد ده پیمانه بدهد .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] چیزی را که با وزن خرید و فروش می کنند؛ با پیمانه هم می شود معامله کرد به اینطور که اگر مثلا می خواهد ده من گندم بفروشد با پیمانه ای که یک من گندم می گیرد ده پیمانه بدهد.
- [آیت الله سبحانی] چیزی را که با وزن خرید و فروش می کنند با پیمانه ای که وزن آن معلوم است هم می شود معامله کرد، مثلاً می خواهد ده من گندم بفروشد; با پیمانه ای که یک من گندم می گیرد ده پیمانه بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] چیزی را که با وزن خرید و فروش می کنند با پیمانه هم می شود معامله کرد به این طور که اگر مثلا می خواهد ده من گندم بفروشد با پیمانه ای که یک من گندم می گیرد ده پیمانه بدهد