برنج
برنج از حبوبات معروف است. از آن به مناسبت در باب زکات نام برده شده است.
کسی سی سال خمس برنج و گندم و اجناس دیگر را نداده حال می‌خواهد بدهد همانطور که از خود اجناس و قیمت آن را می‌شود داد از اجناس دیگر به جای این اجناس که سی سال خمس آن را نداده می‌تواند بدهد یا خیر؟
اگر سئوال در مورد تبدیل جنس به چیز دیگری است چون فقهاء اجازه کلّی داده‌اند، اجازه لازم نیست ولی اگر منظور آن است که سی سال خمس نداده و می‌خواهد پرداخت نماید، باید با حاکم شرع مصالحه نماید و بدون اذن حاکم شرع این امر تحقّق پیدا نمی‌کند.
اگر سئوال در مورد تبدیل جنس به چیز دیگری است چون فقهاء اجازه کلّی داده‌اند، اجازه لازم نیست ولی اگر منظور آن است که سی سال خمس نداده و می‌خواهد پرداخت نماید، باید با حاکم شرع مصالحه نماید و بدون اذن حاکم شرع این امر تحقّق پیدا نمی‌کند.
عنوان سوال:
کسی سی سال خمس برنج و گندم و اجناس دیگر را نداده حال می‌خواهد بدهد همانطور که از خود اجناس و قیمت آن را می‌شود داد از اجناس دیگر به جای این اجناس که سی سال خمس آن را نداده می‌تواند بدهد یا خیر؟
پاسخ:
اگر سئوال در مورد تبدیل جنس به چیز دیگری است چون فقهاء اجازه کلّی داده‌اند، اجازه لازم نیست ولی اگر منظور آن است که سی سال خمس نداده و می‌خواهد پرداخت نماید، باید با حاکم شرع مصالحه نماید و بدون اذن حاکم شرع این امر تحقّق پیدا نمی‌کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی ماشینی برای کسب خریده و خمس آن را نداده تا این که سال خمسی گذشته، حالا می‌خواهد خمس آن را بدهد آیا به قیمت خرید باید حساب کند یا به قیمت فعلی و در صورتی که قیمت فعلی کاهش پیدا نموده، چگونه محاسبه نماید؟
- اگر برنجی را خریداری کنیم با قیمت مثلاشصت تومان و سال بر آن بگذرد و قیمت برنج از سال فعلی افزایش یابد، ولکن مقدار افزایش نامعلوم باشد، آیا می‌شود خمس را بر اساس قیمت خرید داد؟ چگونه؟
- شخصی تا به حال زکات نداده و یا این که دقیق حساب نکرده، اکنون می‌خواهد خود را برئ الذمّه کند باید چه کند و اگر فرزند طلبهای دارد آیا می‌تواند عوض پول به او برنج بدهد و آیا نیاز به اجازه هم می‌باشد؟
- شخصی مثلاقبل از وجوب خمس به برنج مثلا200 کیلو برنج 40 کیلو خمس داده بعد از رسیدن سر سال دوباره به این برنج خمس تعلّق میگیرد یا نه سایر اشیاء و حتّی پول چطور؟
- شخصی پنج هکتار زمین خریده یا آباد کرده یا به او ارث رسیده و صاحب آن، خمس آن را نداده است حال نماز خواندن در چنین زمینی چه صورت دارد و اگر نداند که خمس نداده است و بعد از گذشت سی سال متوجّه شود، آیا نمازهایش اعاده دارد یا خیر؟
- شخصی سر سال او میرسد ملک او فقط آذوقه (برنج و روغن و()می‌باشد و یا اینکه در صدد تعیین سر سال خمس باشد و فقط آذوقه داشته باشد و از طرف دیگر قرض او از قیمت آذوقه بیشتر است آیا به چنین شخصی به آذوقه او خمس تعلّق میگیرد؟
- زنی که خمس جهیزیّهاش را نداده آیا شوهرش می‌تواند در آن تصرّف کند؟
- شخصی می‌خواهد دختر کسی را نامزد کند یک مقدار اجناس میفرستند از قبیل غلّه، برنج، چای، شکر، مال بذر جهت کاشت و رخت و بعضی از اجناس در مراسم مهمانی طرفین مصرف می‌شود و بعضی از اجناس و پول و رخت و بذر جهت کاشت و غیره برای پدر دختر باقی میماند پس یکی از دختر یا پسر فوت میکند و یا سازگاری نمیکنند و ازدواج صورت نمیگیرد و زوجین جدا میشوند آیا این اجناس چه مصرف شده و چه مصرف نشده در پس دادن و ندادن چه حکمی دارد؟
- آیا متولّی می‌تواند اجناس موقوفه مسجد و حسینیه را به دیگران به صورت امانت بدهد و هزینه آن را برای این اماکن دریافت کند؟
- کشاورزی مبداء سال خود را اوّل محصول و درو قرار داده است و حال آن که هر یک از پنبه و برنج و جو و گندم وقت جداگانه دارد، باید مبداء سال را چگونه قرار دهد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] شخصی مقداری برنج و مایحتاج را با چک مدت دار خریده و مبلغ آن را بدهکار است. آیا سر سال خمسی به این اجناس خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی مثلا ده کیلو گندم امسال به کسی بدهد و سال آینده ده کیلو برنج در قبال ده کیلو گندم سال قبل بگیرد چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خوئی] شخصی که تاکنون برای خود سال قرار نداده اکنون که می‌خواهد سال قرار دهد اگر زاید بر لوازم زندگی، پولی دارد که یک سال در یَدِ او نبود خمس این پول را بدهد یا نه؟
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که از پول خمس نداده اراضی را برای زراعت خود خریداری کرده، در هنگام خرید، قیمت آن کم بوده ولی الان قیمتش چندین برابر از قیمت خرید اضافه شده است و الان می‌خواهد خمس آن را بدهد آیا قیمت خرید حساب کند یا قیمت فعلی؟
- [آیت الله نوری همدانی] سه سال قبل مقدار 100 کیلو برنج به فردی دادم و قرار بود مدت 10 روز وجه را پرداخت نماید ولی تا کنون نداده است آیا شرعاً باید مبلغ آن زمان را بدهد یا به قیمت امروز؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا برنجی که با کوپن خریداری شده است را میتوان به عنوان فطریه داد؟ در صورتی که جواب مثبت باشد، اگر بخواهد قیمت برنج را بدهد، باید قیمت برنج کوپنی را بدهد یا قیمت برنج آزاد را؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی در سال گذشته مقدار صد کیلو برنج در منزل داشته که آخر سال خمسی زیاد آمده بود و خمس آن را پرداخت و در سال جاری آنها را مصرف کرد و از درآمد سال برنج خریده که در آخر سال خمسی، همان مقدار برنج عوض آنها موجود است، آیا باید خمس اینها را هم بدهد؟
- [آیت الله بروجردی] اگر شخصی غلّه زکات نداده یا غلّه خمس نداده را به مصرف رسانید و یا تلف نمود بعد تائب شد می‌خواهد حقوق مزبوره را ادا کند، آیا مثل آن غلّه را باید ادا کند یا قیمت آن را و بر فرض لزوم قیمت، قیمت چه وقت را ادا نماید؟ بیّنوا توجروا.
- [آیت الله اردبیلی] شخصی خمس اموالش را داده و سپس چند سال خمس نداده و اکنون می‌خواهد دوباره خمس بدهد. آیا می‌تواند به مقدار اموالی که قبلاً خمس آنها را داده، کنار بگذارد و خمس بقیه را بدهد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که در سر سال، خمس قیمت گوسفندان یا درختان خود را میدهد و تا سال بعد، قیمت گوسفندان و درختان رشد میکند و ارزش آنها بسیار بیشتر می‌شود، آیا باید دوباره خمس بدهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- انسان می‌تواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد، یا به مقدار قیمت خمس که بدهکار است پول یا جنس دیگر بدهد.
- اگر قیمت طلا در وقتی که جماع کرده، با وقتی که می‌خواهد به فقیر بدهد فرق کرده باشد، باید قیمت وقتی را که می‌خواهد به فقیر بدهد حساب کند.
- کسی که با دیگری شریک است، اگر خمس منافع خود را بدهد وشریک او ندهد و در سال بعد، از مالی که خمسش را نداده برای سرمایه شرکت بگذارد، ظاهر آن است که کسی که خمس داده می‌تواند تصرّف کند ولی دیگری نمیتواند.
- کسی که از اوّل تکلیف خمس نداده، اگر ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود، چنانچه آن ملک را برای آن نخریده که قیمتش بالا رود و بفروشد مثلاً زمینی را برای زراعت خریده است در صورتی که آن را خریده و از پول خمس نداده قیمت آن را داده، باید خمس قیمتی را که خریده بدهد ولی اگر مثلاً پول خمس نداده را بفروشنده داده و به او گفته این ملک را به این پول میخرم در حالی که قصد ادأ خمس را نداشته، در صورتی که حاکم شرع معامله پنج یک آن را اجازه بدهد، و اجازه او موجب تضییع حقّ صاحبان خمس نشود، خریدار باید خمس مقداری که آن ملک ارزش دارد بدهد.
- چیزی را که با وزن خرید وفروش میکنند با پیمانهای که وزن آن معلوم باشد هم می‌شود معامله کرد به اینطور که اگر مثلاً می‌خواهد ده من گندم بفروشد، با پیمانهای که یک من گندم میگیرد ده پیمانه بدهد.
- کسی که از اوّل تکلیف خمس نداده، از منافع کسب چیزی که به آن احتیاج ندارد خریده، باید خمس آن را بدهد و اگر اثاث خانه وچیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد مطابق شأن خود خریده، پس اگر بداند در بین سالی که در آن سال فائده برده آنها را خریده، لازم نیست خمس آنها را بدهد و اگر نداند که در بین سال خریده است یا بعد از تمام شدن سال، بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع مصالحه کند.
- اگر آذوقهای که برای مصرف سالش خریده، در آخر سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد و چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد، در صورتی که قیمتش از وقتی که خریده زیاد شده باشد، باید قیمت آخر سال را حساب کند.
- اگر چیزی را که غصب کرده از بین برود، در صورتی که مثل گاو وگوسفند باشد که قیمت اجزأ آن باهم فرق دارد مثلاً گوشت آن یک قیمت وپوست آن قیمت دیگر دارد، باید قیمت آن را بدهد و چنانچه قیمت بازار آن فرق کرده باشد، باید قیمت وقتی را که می‌خواهد قیمت را رد کند بدهد، و احتیاط مستحبّ آن است که بالاترین قیمتی را که از زمان غصب تا زمان تلف داشته، بدهد.
- اگر انسان گندم یا جو یا خرما یا انگور را بخرد وبداند که فروشنده زکات آن را داده یا شک کند که داده یانه، چیزی بر او واجب نیست، و اگر بداند که زکات آن را نداده، چنانچه حاکم شرع بخواهد می‌تواند عین زکاْ را از دست مشتری بگیرد وصحّت معامله بستگی به اجازه حاکم شرع ندارد، و همچنین معامله صحیح است اگر فروشنده یا خریدار قیمت آن مقدار را بدهد و در صورتی که قیمت آن مقدار را خریدار به فروشنده داده باشد، می‌تواند از او پس بگیرد و به مستحقّش برساند.
- انسان می‌تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آمد خمس آن را بدهد بعد از این که اطمینان پیدا کند که از مصارف سالش زیاد میآید و جائز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد، و اگر برای دادن خمس، سال شمسی قرار دهد با مصالحه با حاکم شرع یا وکیل او مانعی ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی چیزی را بخرد و از پول خمس نداده که سال بر آن گذشته قیمت آن را بپردازد و قیمت آن بالا رود ، چنانچه آن را برای آن نخریده که قیمتش بالا رود و بفروشد ، مثلاً زمینی را برای زراعت خریده است ، باید خمس قیمتی را که پرداخته است بدهد ، و اگر مثلاً پول خمس نداده را به فروشنده داده و به او گفته این ملک را با این پول میخرم ، باید خمس مقداری را که آن ملک فعلاً ارزش دارد بدهد .
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان می‌تواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خمس پول بدهد، ولی نمیتواند به مقدار قیمت خمس، از جنس دیگری بدهد مگر حاکم شرع آن را اجازه دهد.
- [آیت الله خوئی] کسی که از اول تکلیف خمس نداده، اگر مثلًا ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود چنانچه آن ملک را برای آن نخریده که قیمتش بالا رود و بفروشد، مثلًا زمینی را برای زراعت خریده است و از پول خمس نداده قیمت آن را داده باید خمس قیمتی را که خریده بدهد. و اگر مثلًا پول خمس نداده را بفروشنده داده و به او گفته این ملک را با این پول میخرم باید خمس مقداری را که آن ملک فعلًا ارزش دارد بدهد.
- [آیت الله اردبیلی] خمس مال حلال مخلوط به حرام را مانند خمس اموال دیگر می‌تواند از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خُمس که بدهکار است، پول بدهد.
- [آیت الله خوئی] اگر طلای سکهدار ممکن نباشد، قیمت آن را بدهد، و اگر قیمت طلا در وقتی که جماع کرده با وقتی که می‌خواهد به فقیر بدهد فرق کرده باشد، قیمت وقتی را که می‌خواهد به فقیر بدهد حساب کند.
- [آیت الله مظاهری] کسی که خمس نداده و الآن می‌خواهد خمس بدهد اگر اثاث خانه و چیزهای دیگری را که به آنها احتیاج دارد مطابق شأن خود خریده، اگر بداند در بین سالی که در آن سال فایده برده آنها را خریده، لازم نیست خمس آنها را بدهد و اگر نداند که در بین سال خریده یا بعد از تمام شدن سال بهتر است که با حاکم شرع مصالحه کند.
- [آیت الله بهجت] اجناس مغازهای که بهعنوان سرمایه حساب شده و خمس آن پرداخت گردیده، اگر در رأس سال خمسی آینده بهسبب گران شدن اجناس، قیمت آن بالا رفته باشد، ملاک در حساب سرمایه، قیمت فعلی آن است در صورتی که فروش آن جنس به نرخ روز سودآور باشد.
- [آیت الله بروجردی] انسان می‌تواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد، یا به مقدار قیمت خمس که بدهکار است، پول یا جنس دیگر بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی با اجازه بدهکار ضامن شود که بدهی او را بدهد ، می‌تواند مقداری را که ضامن شده هر چند پیش از دادن آن از او مطالبه نماید ، ولی اگر بجای جنسی که بدهکار بوده است جنس دیگری به طلبکار او بدهد ، نمیتواند چیزی را که داده است از او مطالبه نماید ، مثلاً اگر ده من گندم بدهکار باشد ، و ضامن ده من برنج بدهد ، نمیتواند برنج را از او مطالبه نماید ، امّا اگر خودش راضی شود که برنج بدهد اشکال ندارد .
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی با اجازه بدهکار ضامن شود که بدهی او را بدهد، می‌تواند مقداری را که ضامن شده از او مطالبه نماید، ولی اگر به جای جنسی که بدهکار بوده جنس دیگری به طلبکار او بدهد، نمیتواند چیزی را که داده از او مطالبه نماید، مثلاً اگر ده من گندم بدهکار باشد و ضامن ده من برنج بدهد، نمیتواند برنج را از او مطالبه نماید، امّا اگر خود او راضی شود که برنج بدهد، اشکال ندارد.