احکام
احکام شرعی، قوانین دینی هستند که خواست و اراده خداوند را نشان داده و وظیفه عملی انسان را مشخص میکنند.
اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند یا بدون این که حرفی بزنند به صاحب مال بفهماند که مال را برای‌نگهداری به او می‌دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه وامانت‌داری که بعداً گفته می‌شود عمل نماید.
عنوان مسئله:
اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند یا بدون این که حرفی بزنند به صاحب مال بفهماند که مال را برای‌نگهداری به او می‌دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه وامانت‌داری که بعداً گفته می‌شود عمل نماید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در صورت امکان اگر سر انسان را به انسان دیگر پیوند زنند، آیا جایز است؟ در صورت جواز احکام صاحب سر بر او جاری می شود، یا احکام صاحب بدن، یا شخص جدیدی است؟
- [آیت الله خوئی] حکم شرعی در به ودیعه گذاشتن مال در این بانکها به قصد حصول فایده چگونه است؟ چه شرط شود با آنها، چه شرط نشود، و این فایدهها چگونه باید صرف گردد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] ساخت و نگهداری و استفاده از اسکلتهای انسان جهت آموزش پزشکی چه حکمی دارد؟ آیا احکام مجسّمه بر آن بار می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] ساخت و نگهداری و استفاده از اسکلتهای انسان جهت آموزش پزشکی چه حکمی دارد؟ آیا احکام مجسّمه بر آن بار می شود؟
- [آیت الله اردبیلی] از یک زوج جنینی در آزمایشگاه منعقد و نگهداری می شود. اگر بعد از مدت طولانی و بعد از وفات زوجین صاحب جنین یا یکی از آنها و با اجازه قبلی از آنها، جنین در رحم شخص ثالثی قرار داده شود و در نتیجه کودکی متولد گردد؛ وضعیت ارث این کودک چگونه می باشد؟ آیا اگر وارثان زوج اهدا کننده جنین، ارث را بین خود تقسیم کرده باشند، باید بعد از تولد کودک آزمایشگاهی سهم او را به وی برگردانند؟ این کودک منتسب به کیست؟ به صاحب رحم یا صاحبان جنین؟ وضعیت محرمیت و ازدواج او چگونه است؟ حضانت، ولایت و نفقه کودک چطور؟ آیا فرزندان مزبور حکم فرزندان پیشین والدین صاحب جنین را دارند یا ملحق به فرزندان کسانی می شوند که آنها را حمل کرده اند و یا در صورت پرورش در دستگاه به کودکانی ملحق می شوند که پدر و مادری ندارند؟ اگر قبل از وفات زوجین، جنین در رحم شخص ثالث قرار داده شود و رشد کند اما کودک بعد از وفات صاحب جنین یا صاحبان جنین به دنیا بیاید، آثار وضعی (ارث، انتساب، محرمیت و ازدواج، نفقه، حضان، ولایت و.....) کودک به دنیا آمده چگونه میباشد؟ اگر قبل از وفات زوجین، تنها اسپرم و تخمک آنها در آزمایشگاه نگهداری و بعد از مرگ آنها یا یکی از آنها منعقد شود و به رحم شخص دیگر منتقل گردد احکام و آثار وضعی آن چگونه می باشد؟ اگر اسپرم و تخمک یا جنین منعقد شده از یک زوج شرعی نباشد بلکه متعلق به زن و مرد بیگانه ای باشد آثار ذکر شده چگونه می باشد؟ اگر چنین جنینی به جای رحم شخص ثالث در دستگاه رشد یابد و متولد شود موارد فوق چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در بعضی مناطق رسم است که صاحبان سرمایه، جهت نگهداری چند رأس دام را در اختیار فرد دیگری قرار می دهند تا پس از پایان سال (مدت مقرر) از نتایج و عوائد حاصله به طور مساوی بین یکدیگر تقسیم کنند که عرفاً به این قرارداد (نیم سودنامه) می گویند و مرسوم است که ابتدا دامها را قیمت گذاری می کنند تا پس از گذشت مدت مقرر، ابتدا سرمایه اولیه به صاحب آن مسترد و سپس مازاد سرمایه اولیه بین طرفین به طور مساوی تقسیم گردد. حال بفرمایید: اولاً: این قرارداد با کدامیک از عقود شرعی تطبیق دارد (مقررات کدامیک از عقود باید اجرا شود)؟ ثانیاً: اگر در فرض مسأله سهواً یا عمداً سرمایه اولیه قیمت گذاری نشود مسأله چه حکمی پیدا می کند؟ ثالثاً: با توجه به اینکه مال از اموال تلف شدنی است چنانچه تمام یا قسمتی از مال تلف شود حکم مسأله چیست؟
- [آیت الله بروجردی] در کتاب (انیس التُجّار) نراقی قدس سره در احکام نقد و نسیه میفرماید: هر گاه کسی حقّی در ذمّه دیگری داشته باشد خواه مبیع باشد، یا قیمت چیزی که به او فروخته، جایز نیست که آن را تأخیر بیندازد تا مدّت معیّنی به شرط آن که قدری از آن چه میخواهد زیادتر بگیرد، در صورتی که عمرو باید آن وجه را فی الحال بدهد و در صورتی که عمرو باید وجه را بعد از یک ماه بدهد جایز نیست که زید او را دو ماه مهلت دهد که آن پول را قدری زیادتر بگیرد (74) و محل ابتلا اینست که مقروض در این دو فرع اگر به طلبکار بگوید: مبلغ معیّنی فی الحال به تو میبخشم و در ضمن این هبه شرط میکنم که مطالبه خود راتا مدّت معلوم ساقط نمایی و از من مطالبه ننمایی، داین هم قبول نماید. آیا این هبه و شرط جایز است، یا حکم در فرع مذکور تفاوت دارد و اگر رأس موعد و حلول طلب مدیون هبه به شرط را عمل نکرد، بلکه وجهی به داین بدهد و خواهش کند که یک ماه دیگر مهلت بدهد داین هم قبول کند، چگونه خواهد بود؟
- [سایر] طبق فتوا به پولی که جهت گرفتن وام مسکن در بانک گذاشته می شود و چندین سال از آن می گذرد، خمس تعلق می گیرد. از طرف دیگر برای کسی که از درآمد خود زمینی خریده است که تا چند سال آینده آن را بسازد و در آن زندگی کند یا کسی که خانه ای را به تدریج و طی چند سال برای زندگی خودش می سازد، مطابق فتوا هیچ خمسی تعلق نمی گیرد. بر اساس این احکام، بنده که توانایی خرید یک زمین یک جا را ندارم و برای خرید مسکن شخصی لازم است حتماً با پس انداز اندک مال در بانک وام تهیه کنم، باید خمس پس اندازم را بدهم، ولی کسی که توانمند است و نیازی به گرفتن وام ندارد، لازم نیست خمس بدهد. ساخت تدریجی ساختمان برای فردی که توانایی مالی دارد از حیث گذشت سال چه تفاوتی با پس انداز اندک مال فردی که توانایی ندارد زمینی بخرد، دارد؟
- [آیت الله بروجردی] در جایی در مسأله قروض مرتد فطری بحث شد، بعضی گفتهاند: اگر نصّی نداشته باشیم باید مرتد فطری قرض خود را از اکتساب خود بدهد بعد از انتقال اموال او به ورثه و از (دروس) شهید نقل شد که ایشان در کتاب مرتد فرمودهاند: قروض مرتد از اموال او اَدا می‌شود (15)، با این که علی الظاهر نص در این باب نیست، لابد نظر ایشان به این امر ارتکازی در ذهن فقیه است که مرتد حکمش حکم میت است تبین زوجته و تقسّم أمواله. اگر قبول نمودیم که در حکم میت است پس فتوای شهید مطابق قواعد است و احقر در کتاب (جواهر) در احکام مرتد تفحّص نمودم این فرع را متعرّض نبوده و از (دروس) هم این فرع را نقل نفرموده بود، بلی؛ در مرتد ملّی بعض اقوال (دروس) را نقل میفرماید (16)، حکم این مسأله را به طور وافی مرحمت فرمایید.
- [آیت الله نوری همدانی] مستدعی است پاسخ چند سوال فقهی زیر که در پزشکی مبتلا به می باشد مرقوم فرمایید . امواجی که بر روی نوار ثبت می شود دال بر فعالیت مغز یا قلب می باشد با توجه به اینکه می تواند امواج مغزی وجود نداشته باشند و قلب انسان به کمک دستگاههای مصنوعی فعالیت داشته باشد .1 آیا نداشتن امواج مغزی دال بر مرگ است یا نداشتن امواج قلبی ؟2 در حالت اغمای بدون برگشت که مغز به طور کلی مرده است و حرکات قلبی ، عروقی و تنفسی به کمک دستگاهها و داروها نگهداری می شود بنابر اینکه پیوند اعضاء بدن مباح باشد آیا جدا کردن عضوی مثل قلب از بدن شخص در این حالت برای پیوند به شخص دیگر جایز است ؟ 3 آیا جدا کردن عضو در این حالت ، جدا کردن عضو از انسان زنده محسوب می شود یا از بدن مرده ؟ 4 چه زمانی احکام میت مانند ارث ، وصیت ، عده وفات در مورد زوجه و ... بر او جاری می شود ؟ از زمان مرگ مغزی یا زمان جدا کردن دستگاههای مذکور و توقف قلب ؟ 5 در صورتی که افرادی که با مرگ مغزی مواجه شده اند کاملا فاقد حس و حرکت می باشند و خون در رگهای بدن آنها از جریان افتاده و ضربان نبض آنها نیز قطع شده است و مرده محسوب می شوند ، حکم قطع عضو آنها چیست ؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر انسان به صاحب مال بفهماند که برای نگهداری مال او حاضر نیست، چنانچه او مال را بگذارد وبرود و آن مال تلف شود، کسی که امانت را قبول نکرده ضامن نیست، ولی احتیاط مستحبّ آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهداری نماید.
- اگر انسان از نگهداری امانت منصرف شود و ودیعه را به هم بزند باید در صورت امکان هرچه زودتر مال را به صاحب آن یا وکیل یا ولیّ صاحبش برساند، یا به آنان خبر دهد که به نگهداری حاضر نیست و اگر بدون عذر مال را به آنان نرساند وخبر هم ندهد، چنانچه مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
- اگر صاحب مال دیوانه شود، کسی که امانت را قبول کرده باید فوراً امانت را به ولیّ او برساند، اگر تمکّن ندارد به ولیّ او خبر دهد و اگر بدون عذر شرعی مال را به ولیّ او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند ومال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
- اگر صاحب مال بمیرد وچند وارث داشته باشد، کسی که امانت را قبول کرده باید مال را به همه ورثه بدهد، یا به کسی بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کردهاند، پس اگر بدون اجازه دیگران تمام مال را به یکی از ورثه بدهد ضامن سهم دیگران است.
- اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معیّن کند ولی به کسی که امانت را قبول کرده نگوید که آن را به جای دیگر نبرد، چنانچه امانتدار احتمال دهد که در آنجا از بین برود، میتواند آن را به جای دیگریکه مال در آنجا محفوظتر است ببرد و چنانچه مال در آنجا تلف شود، ضامن نیست.
- کسی که امانت را قبول می‌کند، اگر برای آن، جای مناسبی ندارد باید جای مناسب تهیّه نماید وطوری آن را نگهداری کند که مردم نگویند در امانت خیانت کرده و در نگهداری آن کوتاهی نموده است و اگر در جایی که مناسب نیست بگذارد وتلف شود، باید عوض آن را بدهد.
- اگر کسی که امانت را قبول کرده بمیرد، یا دیوانه شود، وارث یا ولیّ او باید هرچه زودتر مال را به صاحب مال برساند و اگر نتوانست پس اطلاع دهد.
- اگر حیوان، زراعت یا مال کسی را از بین ببرد چنانچه صاحب حیوان در نگهداری آن کوتاهی کرده باشد، باید مقداری را که ضرر زده به صاحب مال یا زراعت، بدهد.
- اگر بعد از آن که یکسال اعلان کرد وصاحب مال پیدا نشد، مال را برای صاحبش نگهداری کند و از بین برود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده وتعدّی یعنی زیادهروی هم ننموده، ضامن نیست ولی اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد یا برای خود برداشته باشد، در هر صورت ضامن است اگر صاحب مال به عنوان صدقه قبول نکند.
- اگر امانت دار نشانههای مرگ را در خود ببیند، واجب است امانت را به صاحب آن یا وکیل او برساند و اگر ممکن نیست باید آن را به حاکم شرع بدهد و چنانچه به حاکم شرع دسترسی ندارد، در صورتی که وارث او امین است و از امانت اطلاع دارد، لازم نیست وصیّت کند وگرنه باید وصیّت کند وشاهد بگیرد و به وصیّ وشاهد، اسم صاحب مال وجنس وخصوصیّات مال ومحلّ آن را بگوید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند، یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می‌دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانتداری که بعداً گفته می‌شود عمل نماید.
- [آیت الله خوئی] اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند، یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می‌دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانتداری که بعداً گفته می‌شود عمل نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند ، یا بدون اینکه حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد ، باید به احکام ودیعه و امانت داری که بعداً گفته می شود ، عمل نماید .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانت داری که بعداً گفته می شود عمل نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند؛ یا بدون اینکه حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد؛ باید به احکام ودیعه و امانت داری که بعدا گفته می شود عمل نماید.
- [آیت الله اردبیلی] ودیعه عقدی است جایز که به موجب آن، شخص مال خود را به دیگری میسپارد تا آن را مجانا نگهداری کند. بنابر این اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید: (نزد تو امانت باشد) و او هم قبول کند یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می‌دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانتداری که بعد گفته می‌شود عمل نمایند.
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان مالی را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد ، و او هم قبول کند ، یا بدون اینکه حرفی بزند به صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می‌دهد ، و او هم به نحوی که معلوم باشد ملتزم به نگهداری آن شده است بپذیرد ، باید به احکام ودیعه و امانت داری که بعداً گفته می‌شود ، عمل نماید .
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان مال خودرا به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد باید به احکام ودیعه که می اید عمل نمایند
- [امام خمینی] اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می‌دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد باید به احکام ودیعه و امانتداری که بعداً گفته می‌شود عمل نماید.
- [آیت الله سبحانی] اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند، یا بدون اینکه حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانتداری که بعداً گفته می شود عمل نماید.