منوب عنه
كسی كه عملی به نيابت از او انجام می‌گيرد.
کسی که برای نیابت اجیر می‌شود، باید عمل را از طرف منوب عنه به جا آورد و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند کافی نیست؛ بلی اگر برای اهداء ثواب اجیر شود، عمل را انجام می‌دهد و ثواب آن را برای منوب عنه، هدیه می‌نماید.
عنوان مسئله:
کسی که برای نیابت اجیر می‌شود، باید عمل را از طرف منوب عنه به جا آورد و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند کافی نیست؛ بلی اگر برای اهداء ثواب اجیر شود، عمل را انجام می‌دهد و ثواب آن را برای منوب عنه، هدیه می‌نماید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اهداء کردن ثوابِ اعمال واجب به حضرات معصومین(علیهم السلام) و اموات چه حکمی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] آیا در نیابت از دیگری در حج باید مرجع تقلید نائب و منوب عنه یکی باشد؟
- [آیت الله نوری همدانی] برای اهداء ثواب کار به اموات و شادی روح آنان چه کارهایی انجام شود ؟
- [آیت الله مظاهری] آیا نیابت در عمره مفرده و صحت عمره مشروط به اجازه منوبٌ عنه است؟
- [سایر] هدیه کردن ثواب قرآن به ائمه چه نتیجه ای دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که میخواهد تبرّعا از طرف دیگران روزه نیابتی بگیرد، اگر خودش قصد قربت کند و بعد از اذان مغرب، ثواب روزه را به آنها هدیه کند، کافی است یا نیّت دیگری لازم است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی در حج اجیر کسدیگری بودهاست، بعد از انجام عمره تمتع، به سکته قلبیدچار شده و از برگزاری اعمال حج معذور گردید و به ایران مراجعت کرده است و در سال آینده میخواهد مشرّف شود، آیا اعلام این وضعیت به اولیای منوبٌ عنه و اجازه مجدّد به نیابت از منوبٌ عنه در سال آینده لازم است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که در انجام حج بلدی نیابت دارد، چه مقدار از مستحبات مدینه و مکه را باید به نیابت از منوب عنه انجام دهد؟
- [آیت الله خوئی] اجیر شدن از برای قرائت قرآن، مانند نماز است که باید نیت نیابت از میت نماید، یا نثار کردن ثواب قرائت است که هر چه قرآنِ خوانده داشته باشد بعداً یک وجهی بگیرد و ثواب آن را ببخشد، یا از اول از برای میتی بخواند، و هم چنین از برای زنده هم می‌شود اجیر شد یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا نائب در نیابت حج باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کند یا به فتوای مرجع تقلید منوبٌ عنه؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- نایب باید موقع نیت قصد نیابت کند و منوب عنه را - و لو اجمالاً - معیّن نماید و لازم نیست اسم او را بداند؛ مثلاً اگر نیت کند: از طرف کسی نماز میخوانم که برای او اجیر شدهام، کافی است.
- بعد از مرگ انسان می‌شود نماز و عبادتهای دیگری را که او در زندگی بجا نیاورده، شخص دیگری به جا آورد که به او (نایب) میگویند و عمل او را نیابت مینامند و به کسی که از طرف او عمل را انجام میدهند (منوب عنه) میگویند و در حال حیات انسان تنها در حج و زیارت، نیابت مشروع است به تفصیلی که در جای خود ذکر شده است. و همچنان که نیابت تبرعی و بدون مزد صحیح است، نیابت با اجاره یا جعاله یا شرط ضمن عقد و مانند اینها نیز صحیح میباشد.
- انسان میتواند بعضی از اعمال مستحبی؛ مانند زیارت مراقد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمّه معصومین علیهمالسلام را از طرف مردگان یا زندگان به جا آورد و نیز میتواند کار مستحبی را انجام دهد و ثواب آن را به آنها هدیه نماید و در این دو شکل فرقی نیست که تبرعی باشد یا با اجاره یا جعاله و مانند آن.
- کسی که فطره چند نفر را می‌دهد، لازم نیست همه را از یک جنس بدهد و اگر مثلاً فطره بعضی را گندم و فطره بعضی دیگر را جو بدهد کافی است.
- اگر برای خود امام علیهالسلام یا امامزادهای چیزی نذر کند، چنانچه مصرف معیّنی را قصد کرده، باید به همان مصرف برساند و اگر مصرف معیّنی را قصد نکرده، ظاهراً اگر در اموری که ارتباط خاصّی با امام علیهالسلام یا با آن امامزاده دارد از قبیل عزاداری و جشن ولادت یا تعمیر حرم آن امام علیهالسلام یا امامزاده و مانند آن صرف کند کفایت میکند و نیازی نیست قصد هدیّه آن امام را بنماید و اگر در مثل مسجد و پل مصرف کند و ثواب آن را به امام علیهالسلام هدیه کند، کفایت آن محلّ اشکال است.
- اگر وصیّت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبّی هم انجام دهند، چنانچه وصیّت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبّی که معیّن کرده برسانند و در صورتی که ثلث کافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند، باید وصیّت او عملی شود و اگر اجازه ندهند باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبّی که معیّن کرده برسانند.
- (استفادهای) که مال را برای آن اجاره میدهند، یا (کاری) که برای آن اجیر میشوند، شش شرط دارد: اوّل: آن که این استفاده یا کار معلوم باشد؛ پس اگر چیزی را که اجاره میدهند چند استفاده دارد، باید استفاده و کاری را که مورد نظر طرفین است، مشخص نمایند؛ مثلاً اگر ماشینی را که هم میتواند مسافر حمل کند و هم بار، اجاره دهند باید در موقع اجاره معیّن کنند که حمل مسافر یا باربری آن مال مستأجر است یا همه استفادههای آن. دوم: آن که این استفاده یا کار ممکن باشد؛ پس اجاره دادن زمین برای زراعت در صورتی که آب باران برای زراعت کافی نبوده و مشروب کردن آن از راه دیگر هم ممکن نباشد، صحیح نیست. همچنان که اجیر کردن شخص بیسواد برای تدریس صحیح نمیباشد. سوم: آن که حلال باشد؛ بنابراین اجاره دادن دکان برای شرابفروشی یا نگهداری شراب و کرایه دادن وسیله نقلیه برای حمل و نقل شراب، باطل است. چهارم: آن که انجام آن کار از نظر شرع به طور مجّانی واجب نباشد؛ پس اجیر شدن برای انجام کارهایی که جزء حقوق لازمالرعایه مردم است؛ مانند: نجات مسلمان از غرق شدن و تعلیم اصول دین و مقدار واجب از فروع دین و انجام مقدار واجب از مراسم به خاکسپاری مسلمانان، همچون کفن کردن و نماز خواندن و دفن کردن - که از حقوقی هستند که میّت مسلمان بر زندهها دارد - صحیح نیست ولی اجیر شدن برای کارهایی که جزء حقوق لازمالرعایه مردم نیست، مانعی ندارد. پنجم: پول دادن برای آن در نظر مردم بیهوده نباشد؛ و اجیر کردن دیگری برای این که نماز واجب خود را بخواند یا روزه واجب خود را بگیرد، چون برای مستأجر ثواب اخروی بلکه گاهی نفع دنیوی دارد، اشکال ندارد. ششم: مدت استفاده را معیّن نمایند و اگر برای انجام کاری اجیر میشوند باید زمان انجام آن کار را مشخّص کنند؛ مثلاً در سفارش خیاطی علاوه بر این که با خیاط قرار میگذارند لباس معیّنی را به شکل مخصوصی بدوزد، باید مدّت زمانی را که خیاط باید در آن زمان لباس را بدوزد، مشخّص کنند.
- اگر نذر کند عملی را انجام دهد، باید همان طور که نذر کرده به جا آورد، پس اگر نذر کند که روز اوّل ماه صدقه بدهد، یا روزه بگیرد، یا نماز اوّل ماه بخواند، چنانچه قبل از آن روز یا بعد از آن به جا آورد کفایت نمیکند و نیز اگر نذر کند که وقتی مریض او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پیش از آن که خوب شود صدقه بدهد، کافی نیست.
- در زناشویی چه دائم و چه موقّت باید صیغه خوانده شود و تنها راضی بودن زن و مرد یا معاطات و کتابت کافی نیست، مگر درباره شخص لال که اگر میتواند بنویسد، با نوشته و اگر نمیتواند، با اشاره، انشاء عقد ازدواج می‌نماید و احتیاط مستحبّ آن است که اگر بتواند، کسی را که قادر به خواندن عقد است وکیل کند. صیغه عقد ازدواج را یا خود زن و مرد میخوانند یا دیگری را وکیل میکنند که از طرف آنان بخواند، یا ولیّ کسی صیغه عقد را برای او میخواند یا دیگری را وکیل میکند.
- وثوق به انجام عمل شرط صحّت عمل نیابی نیست، لکن تا زمانی که اطمینان یا طریق معتبر دیگری نباشد که نایب عمل را انجام داده است نمیتوان به آن اکتفا کرد؛ پس اگر بفهمند کسی را که برای نمازهای میت اجیر کرد‌ه‌اند، عمل را بجا نیاورده یا باطل انجام داده، نمیتوان به آن اکتفا کرد و هر گاه شک کنند که اجیر عمل را انجام داده یا نه و بگوید انجام دادهام، چنانچه گفته او موجب اطمینان شود، کافیست و اگر اطمینان کنند که نایب عمل را انجام داده و شک کنند که عمل او صحیح بوده یا نه، پس اگر احتمال بدهند که نایب به رعایت شرایط عمل توجّه داشته است، کافی است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] اجیر باید عمل را به قصد انچه در ذمه میت است به جا اورد و اگر عملی را انجام دهد و ثواب ان را برای او هدیه کند کافی نیست
- [آیت الله بروجردی] اجیر باید خود را به جای میت فرض کند و عبادتهای او را قضا نماید و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند، کافی نیست.
- [آیت الله خوئی] اجیر باید عمل را به قصد آنچه در ذمة میت است بهجا آورد و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند، کافی نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اجیر باید عمل را به قصد اطاعت امری که میت به آن مأمور بوده به جا آورد ولی اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند کافی نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اجیر باید عمل را به قصد آنچه در ذمه میت است به جا آورد و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند کافی نیست.
- [آیت الله سیستانی] اجیر باید عمل را به قصد آنچه در ذمّه میت است بجا آورد، و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند، کافی نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] اجیر باید خود را بجای میت فرض کند و عبادتهای او را قضا نماید و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند کافی نیست .
- [امام خمینی] اجیر باید خود را به جای میت فرض کند و عبادتهای او را قضا نماید، واگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند، کافی نیست.
- [آیت الله مظاهری] اجیر باید عمل را به قصد آنچه که در ذمّه میّت است به جا آورد و اگر ثواب آن را برای او هدیه کند کافی نیست.
- [آیت الله بهجت] اجیر باید خود را به جای میت فرض کند و عبادتهای او را به نیابت از او قضا نماید و یا به قصد بهجا آوردن آنچه بر عهده میت است، انجام دهد، ولی اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای میت هدیه کند کافی نیست.