آنچه فقها در باره راه های اثبات نجاست گفته اند به شرح زیر است: نجاست هر چیزی از سه راه ثابت می شود: 1. آن که خود انسان یقین کند چیزی نجس است؛ پس اگر گمان داشته باشد چیزی نجس است، لازم نیست که از آن دوری نماید. 2. آن که کسی که چیزی در اختیار او است بگوید آن چیز نجس است؛ مثل این که همسر انسان بگوید فلان ظرف نجس است.[1] 3. آن که دو مرد عادل بگویند چیزی نجس است، نیز اگر یک نفر عادل هم بگوید، بنابر احتیاط واجب باید از آن اجتناب کرد. پس اگر بخواهیم نجاست چیزی را بدانیم باید به وسیله یکی از این راه ها برای ما ثابت شود؛ در نتیجه اگر هیچ کدام از اینها نبود آن شیء مورد ابتلا نجس نیست. به عنوان مثال اگر کسی شک کند که فلان چیز خون است یا نه ، آن چیز پاک است، یا فلان شیء نجس شده یا نه، پاک است. بنابراین شیر آب و کف دست شویی تا زمانی که یقین به نجاست آنها پیدا نشد پاک است و هیچ شک و تردیدی در این حکم نیست، ولی اگر از طریق یکی از راه های اثبات نجاست، برای ما یقین به نجاست چیزی حاصل شد، باید از آن پرهیز کرد و آن را پاک نمود[2] . نکته: معمولاًََ ما از نجس و پاک بودن شیر و یا کف دست شویی خانه خود خبر داریم، امّا اگر از نجس و پاک بودن آن بی خبر بودیم و همچنین شیر و کف دست شویی های اماکن عمومی که چون یقین به نجاست نداریم پاک هستند.
[1] رساله توضیح المسائل نه مرجع ، تطبیق و تدوین لطیف و سعید راشدی ، ص 81 و 82 ، چاپ امیدوار ، چاپ اول ، 1385، با اندکی تلخیص. [2] البته این وجوب تطهیر در صورتی است که نجاست آن جا باعث شود که نجاست به جاهایی که نماز می خوانیم، سرایت نماید یا به لباس نمازگزار سرایت کند؛ به عبارت دیگر به هر چیزی که پاکی در آن شرط است، سرایت نماید.
