مستحب است نمازهای واجب خصوصاً نمازهای یومیه به جماعت خوانده شود، و این کار فضیلت بسیار زیادی دارد. بعضی از فقهاء فرموده اند: نماز با جماعت از نماز اول وقت که فرادی خوانده شود بهتر است.[1] اما نماز جماعت نیز مانند دیگر احکام الاهی دارای شرایط خاصی است که یکی از آنها صحت قرائت امام جماعت است. مراجع معظم تقلید فرموده اند: «هرگاه بداند نماز امام باطل است؛ مثلاً بداند امام وضو ندارد اگرچه خود امام ملتفت نباشد نمی‌توان به او اقتدا کند».[2] و در شرایط امام جماعت، متذکر شده‌اند که امام جماعت باید بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، عادل و حلال‌زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند.[3] به عبارت دیگر؛ امام باید قرائت نماز را صحیح بخواند و اقتداء به کسی که قرائتش صحیح نیست، برای دیگران جایز نیست.[4] البته رعایت قرائت در حد معمول به صورت صحیح لازم است و توجه بیش از حد به الفاظ و قرائت که ما را از معنا و حقیقت نماز دور بدارد از وساوس شیطان بوده و باید از آن اجتناب شود[5]. از آنچه گفته شد روشن گردید که این حکم در صورتی است که علم به بطلان نماز یا عدم صحت قرائت امام جماعت داشته باشیم؛ یعنی به مجرد شک در بطلان نماز امام، چنین حکمی وجود ندارد. در پایان تذکر این نکته نیز ضروری است که اگر مأموم بعد از اتمام نماز جماعت بفهمد که امام، نمازش باطل بوده نمازش صحیح است. فقهاء فرموده اند: «اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده یا کافر بوده یا به جهتی نمازش باطل بوده مثلاً بی‌وضو نماز خوانده نماز جماعت مأموم صحیح است».[6] [1] . توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی فاضل لنکرانی، مسألة 1417. [2] . نک: همان، مسأله 1434 ؛ توضیح المسائل آیة الله العظمی تبریزی، مسأله 1429. [3] . توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی فاضل لنکرانی، مسأله 1467 ؛ توضیح المسائل آیة الله العظمی تبریزی، مسأله 1462. [4] . اجوبة الاستفتاءات مقام معظم رهبری، ص 173، سوال 599. [5] . برای آگاهی بیشتر، نک: نمایه: رعایت تجوید در نماز، سؤال 2722 (سایت: 2979). [6] . توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج ‏1، ص 776، مسأله 1421.
مستحب است نمازهای واجب خصوصاً نمازهای یومیه به جماعت خوانده شود، و این کار فضیلت بسیار زیادی دارد. بعضی از فقهاء فرموده اند: نماز با جماعت از نماز اول وقت که فرادی خوانده شود بهتر است.[1] اما نماز جماعت نیز مانند دیگر احکام الاهی دارای شرایط خاصی است که یکی از آنها صحت قرائت امام جماعت است. مراجع معظم تقلید فرموده اند: «هرگاه بداند نماز امام باطل است؛ مثلاً بداند امام وضو ندارد اگرچه خود امام ملتفت نباشد نمیتوان به او اقتدا کند».[2] و در شرایط امام جماعت، متذکر شدهاند که امام جماعت باید بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، عادل و حلالزاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند.[3] به عبارت دیگر؛ امام باید قرائت نماز را صحیح بخواند و اقتداء به کسی که قرائتش صحیح نیست، برای دیگران جایز نیست.[4] البته رعایت قرائت در حد معمول به صورت صحیح لازم است و توجه بیش از حد به الفاظ و قرائت که ما را از معنا و حقیقت نماز دور بدارد از وساوس شیطان بوده و باید از آن اجتناب شود[5]. از آنچه گفته شد روشن گردید که این حکم در صورتی است که علم به بطلان نماز یا عدم صحت قرائت امام جماعت داشته باشیم؛ یعنی به مجرد شک در بطلان نماز امام، چنین حکمی وجود ندارد. در پایان تذکر این نکته نیز ضروری است که اگر مأموم بعد از اتمام نماز جماعت بفهمد که امام، نمازش باطل بوده نمازش صحیح است. فقهاء فرموده اند: «اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده یا کافر بوده یا به جهتی نمازش باطل بوده مثلاً بیوضو نماز خوانده نماز جماعت مأموم صحیح است».[6] [1] . توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی فاضل لنکرانی، مسألة 1417. [2] . نک: همان، مسأله 1434 ؛ توضیح المسائل آیة الله العظمی تبریزی، مسأله 1429. [3] . توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی فاضل لنکرانی، مسأله 1467 ؛ توضیح المسائل آیة الله العظمی تبریزی، مسأله 1462. [4] . اجوبة الاستفتاءات مقام معظم رهبری، ص 173، سوال 599. [5] . برای آگاهی بیشتر، نک: نمایه: رعایت تجوید در نماز، سؤال 2722 (سایت: 2979). [6] . توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج 1، ص 776، مسأله 1421.
- [آیت الله بهجت] آیا به شخصی که روی صندلی چرخدار نماز می خواند می توان اقتدا کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا نماز میت را می توان به جماعت خواند؟ به این معنا که قصد نماز جماعت و اقتدا کردن کنیم؟
- [آیت الله سبحانی] اگر امام جماعت برخی از ذکرهای مستحبی را غلط می خواند، می توان به او اقتدا کرد؟
- [آیت الله بهجت] امام جماعتی قنوت را فراموش می کند و بعد از رکوع، قنوت را می خواند. آیا در این حال می توان به او اقتدا کرد؟
- [آیت الله بهجت] کسی که نمازش در جاهایی که هم می توان شکسته خواند و هم کامل، قضا شده، باید نمازش را کامل قضا نماید یا شکسته؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا اقتدا کردن به امام جماعتی که نمازش شکسته است صحیح می باشد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر امام جماعت، حمد و سوره و یا اذکار واجب مانند ذکر رکوع و سجده را غلط می خواند، می توان به او اقتدا کرد؟
- [سایر] در چه مواقعی می توان نمازی را که به قضا شدن آن شک داریم به نیت (ما فی الذمه) خواند؟
- [آیت الله بهجت] کسی به امام جماعت اقتدا کرده است، ولی تکبیرها و دعاها را نگفته است، آیا نمازش صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] آیا اقتدا به امام جماعتی که بعضی از حرکات و حروف ادعیه یا آیات قرآن را اشتباه می خواند، صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] اگر امام جماعت قضای نماز یومیه خود را می خواند، می شود به او اقتدا کرد ولی اگر نمازش را احتیاطا قضا می کند، یا قضای نماز شخص دیگر را تبرعا می خواند، اقتدا به او اشکال دارد.
- [آیت الله بهجت] اگر در صحیح بودن چیزی شک کند، مثلاً تکبیرة الاحرام گفت یا حمد خواند و یا آیه ای را خواند و شک کرد صحیح گفته یا نه، نباید به شک خود اعتناکند.
- [آیت الله بهجت] اگر در صحیح بودن چیزی شک کند، مثلاً تکبیرةالاحرام گفت یا حمد خواند و یا آیهای را خواند و شک کرد صحیح گفته یا نه، نباید به شک خود اعتنا کند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه ، نمازش صحیح است و فرادی می شود .
- [امام خمینی] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه، نمازش صحیح است و فرادی می شود.
- [آیت الله بهجت] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود ولی شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه، نمازش صحیح است و بنا بر احتیاط فُرادی می شود.
- [آیت الله مظاهری] اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، گرچه ذکر امام تمام شده باشد نمازش به طور جماعت صحیح است و یک رکعت حساب میشود، امّا اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد یا شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه، نمازش به طور فرادی صحیح میباشد و یک رکعت حساب میشود ولی میتواند آن را بشکند و در رکعت بعد اقتدا کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که ایستاده نماز می خواند، نمی تواند به کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند اقتدا کند، و کسی که نشسته نماز می خواند، نمی تواند به کسی که خوابیده نماز می خواند اقتدا نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که ایستاده نماز می خواند ، نمی تواند به کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند اقتدا کند . و کسی که نشسته نماز می خواند ، نمی تواند به کسی که خوابیده نماز می خواند اقتدا نماید .
- [امام خمینی] اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته یا یک رکعت ایستاده را می خواند یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده، باید نماز احتیاط را تمام کند و نمازش صحیح است.