در فقه شیعه پرداخت نفقه[1] برخی از اشخاص بر انسان واجب است. سبب واجب شدن نفقه یکی از سه امور ؛زناشویی[2]، قوم و خویشی و مالکیت است.[3] از جمله کسانی که نفقه آنان بر عهده انسان است والدین اند. علاوه بر همسر و فرزندان که واجب النفقه انسان اند و شخص باید نفقه آنان را پرداخت کند، پدر و مادر نیز جزء واجب النفقه های انسان اند. روایات متعددی در این باب رسیده است.[4] امام صادق (ع) در حدیثی می فرمایند: شخص را می توان برای پرداخت نفقه والدین و فرزندان و همسرش اجبار کرد.[5] لذا بر طبق روایات، مراجع عظام تقلید نفقه والدین را واجب می دانند. پس اگر پدر یا مادر یا هر دوی آنها توانایی اداره زندگی خودشان را نداشته باشند بر فرزند واجب است در صورت توانایی در حد کفاف[6] به زندگی آنها کمک کند.[7] وجوب پرداخت نفقه مخصوص پسران نیست یلکه نفقه والدین در صورت توانایی دختر، بر او هم واجب است. و اگر پسر توانایی مالی نداشت در صورت امکان بر پسرِ پسر یا دختر پسر یا فرزندان دختر(نوه های دختری پدر) پرداخت نفقه واجب است.[8] البته واضح است که وجوب پرداخت نفقه والدین درباره والدین حقیقی است ولی کمک به کسانی که بر انسان حق دارند و برای او زحمت کشیده اند و اصولا کمک به نیازمندان و آشنایانی که توانایی مالی ندارند از اعمال مورد پسند و محبوب خداوند است. [1] معنای نفقه را در سؤال 6895 (سایت: 6981) ببینید. [2] برای أطلاع بیشتر به نمای ه شرائط وجوب نفقه همسر سؤال 1030 (سایت: 1085) مراجعه کنید. [3] نجاة العباد (للإمام الخمینی)، ص 382،موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی،تهران،1422. [4] شیخ حر عاملی در کتاب وسائل الشیعه، ج 21، 525،موسسه آل البیت،قم،1409، در ابواب نفقات،بابی را به عنوان "بَابُ وُجُوبِ نَفَقَةِ الْأَبَوَیْنِ وَ الْوَلَد" اختصاص داده است. [5] وسائل الشیعه،ج21، ص 525. [6] لا تقدیر فی نفقة الأقارب‏، بل الواجب قدر الکفایة من الطعام و الإدام و الکسوة و المسکن مع ملاحظة الحال و الشأن و الزمان و المکان حسب ما مر فی نفقة الزوجة . نک: تحریر الوسیلة، ج‏2، ص 321. [7] واجب است که انسان نفقه پدر و مادر و جد و جده و پدران ایشان را بدهد، چنانکه واجب است نفقه پسران و دختران و نوادگان و نتیجه‏ها را نیز بدهد؛ چه آنها مسلمان باشند وچه کافر.نک: " نجاة العباد (للإمام الخمینی)، ص 382". [8] امام خمینی،تحریر الوسیلة، ج‏2، ص 322، موسسه دار العلم،قم.
با سلام پدرم پس از مرگ مادرم ازدواج کرده ولی خانه ندارد و در خانه استیجاری زندگی می کند. برخلاف نظر ما که گفتیم زنی پیدا کن که حداقل خانه داشته باشد . حالا مشکل پولی دارد بنده هم با همسرم کار می کنیم، تا چه میران می شود به او کمک کرد؟ درضمن درصورتی که پدر واقعی نباشد چه حکمی دارد؟
در فقه شیعه پرداخت نفقه[1] برخی از اشخاص بر انسان واجب است. سبب واجب شدن نفقه یکی از سه امور ؛زناشویی[2]، قوم و خویشی و مالکیت است.[3] از جمله کسانی که نفقه آنان بر عهده انسان است والدین اند. علاوه بر همسر و فرزندان که واجب النفقه انسان اند و شخص باید نفقه آنان را پرداخت کند، پدر و مادر نیز جزء واجب النفقه های انسان اند. روایات متعددی در این باب رسیده است.[4] امام صادق (ع) در حدیثی می فرمایند: شخص را می توان برای پرداخت نفقه والدین و فرزندان و همسرش اجبار کرد.[5] لذا بر طبق روایات، مراجع عظام تقلید نفقه والدین را واجب می دانند. پس اگر پدر یا مادر یا هر دوی آنها توانایی اداره زندگی خودشان را نداشته باشند بر فرزند واجب است در صورت توانایی در حد کفاف[6] به زندگی آنها کمک کند.[7] وجوب پرداخت نفقه مخصوص پسران نیست یلکه نفقه والدین در صورت توانایی دختر، بر او هم واجب است. و اگر پسر توانایی مالی نداشت در صورت امکان بر پسرِ پسر یا دختر پسر یا فرزندان دختر(نوه های دختری پدر) پرداخت نفقه واجب است.[8] البته واضح است که وجوب پرداخت نفقه والدین درباره والدین حقیقی است ولی کمک به کسانی که بر انسان حق دارند و برای او زحمت کشیده اند و اصولا کمک به نیازمندان و آشنایانی که توانایی مالی ندارند از اعمال مورد پسند و محبوب خداوند است. [1] معنای نفقه را در سؤال 6895 (سایت: 6981) ببینید. [2] برای أطلاع بیشتر به نمای ه شرائط وجوب نفقه همسر سؤال 1030 (سایت: 1085) مراجعه کنید. [3] نجاة العباد (للإمام الخمینی)، ص 382،موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی،تهران،1422. [4] شیخ حر عاملی در کتاب وسائل الشیعه، ج 21، 525،موسسه آل البیت،قم،1409، در ابواب نفقات،بابی را به عنوان "بَابُ وُجُوبِ نَفَقَةِ الْأَبَوَیْنِ وَ الْوَلَد" اختصاص داده است. [5] وسائل الشیعه،ج21، ص 525. [6] لا تقدیر فی نفقة الأقارب، بل الواجب قدر الکفایة من الطعام و الإدام و الکسوة و المسکن مع ملاحظة الحال و الشأن و الزمان و المکان حسب ما مر فی نفقة الزوجة . نک: تحریر الوسیلة، ج2، ص 321. [7] واجب است که انسان نفقه پدر و مادر و جد و جده و پدران ایشان را بدهد، چنانکه واجب است نفقه پسران و دختران و نوادگان و نتیجهها را نیز بدهد؛ چه آنها مسلمان باشند وچه کافر.نک: " نجاة العباد (للإمام الخمینی)، ص 382". [8] امام خمینی،تحریر الوسیلة، ج2، ص 322، موسسه دار العلم،قم.
- [سایر] پدر و مادرم از لحاظ میزان درک با هم تفاهم ندارند، مادرم زنی ساده است که به پدرم ابراز محبت نمی کند در حالی که پدرم دارای درک بالایی است و انتظارات بیشتری از همسرش داشت که با مرور زمان و حاصل نشدن آن دیگر ناامید شده و فقط زندگی مشترک را تحمل میکند در حالی که این را بروز نمیدهد و آشکار و پنهان به مادرم ابراز محبت میکند و میگوید این کار را برای رضای خدا میکند، مادرم هیچ وقت حرف پدر را نمیفهمد و گاهی باعث سرخوردگی پدر در جمع میشود. چگونه میتوانم به پدرم کمک کنم تا از زندگی راضی باشد؟
- [سایر] با سلام بنده دارای دو فرزند هستم و فرزند اولم امسال کلاس اول دبستان می رود کارمند هستم و مشکل اساسی بنده این است که با توجه به شاغل بودن ، آغاز سن تحصیلی فرزندم، فرزند دیگرم ،و رفت و آمدهای مکرر اقوام شوهرم و اشتغال بسیار پرحجم همسرم ، چگونه می توانم برنامه ریزی کنم که به تمام وظایف به عنوان یک مادر و یک همسر خللی وارد نشود خصوصا در مورد تحصیل فرزندم . درضمن زمان برگشت بنده به خانه ساعت 15 می باشد
- [آیت الله اردبیلی] اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آنها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای این کار پس انداز کنم؟
- [آیت الله اردبیلی] اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آنها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای این کار پس انداز کنم؟
- [آیت الله اردبیلی] اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آنها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای این کار پس انداز کنم؟
- [سایر] سلام سالها پیش همسرم را در یک حادثه تصادف از دست دادم و با تنها دخترم زندگی می کنم. خانواده همسرم به خاطر اتفاقاتی اهانت های زیادی به پدرم کرده اند البته پدرم هم بی تقصیر نبوده اما مشکل من مادرم هست که دوست ندارد با مادربزرگ و عمه های دخترم (که دختر عموهای پدرم هم هستند)ارتباط داشته باشم می گوید آنها با پدر تو چنین و چنان کردند و تو با انها رفت و امد می کنی، من از این کارت راضی نیستم.اگر حرفی بزنم می گوید از انها دفاع می کنی سعی می کنم کینه ها را از دلم بیرون کنم اما مادرم هر چند وقت یکبار رفتارهای آنها را ریز به ریز برایم یادآوری میکند و من برای ساعاتی آتش میگرم. خواهش می کنم راهنماییم کنید تا از طرفی مادرم را نرنجانم و از سوی دیگر قطع رحم هم نکنم
- [سایر] با عرض سلام من جوانی هستم 24ساله که مدت 1ساله با همسرم مشکل پیداکردم در اون زمان من با مشکل بی کاری مواجه بودم ولی در حال حاضر مشغول به کار در یک شرکت معتبر هستم در حال حاضر مادر همسرم از مواجه من با همسرم جلوگیری می کند.در حال حاضر ایشان ازطریق وکیلشان درخواست طلاق داده که باز هم بنده ایشان را تا به حال رویت نکرده ام من همسرم را دوست دارم وقست [قصد] جدایی ندارم لطفاً مرا یاری نمایید لازم بذکر که ما 86/01/24باهم ازدواج کرده ایم و تقریباً مدت 6ماه با هم زندگی کرده ایم با تشکر فراوان
- [سایر] مشکلی دارم که آن را خلاصه و خیلی کوتاه برایتان نوشته ام. چهارسالی است که ازدواج کردم و یک پسر شش ماهه دارم و خودم آخرین فرزند پدر مادر می باشم و سه برادر و یک خواهر بزرگ تر از خودم دارم که همگی بشکر خدا صاحب خانه و دارای زن و بچه هستند. قبل از ازدواج با همسرم که دختر خاله ام نیز هستند گفته بودم که بعد از ازدواج من قصد دارم در کنار پدر و مادرم زندگی کنم و ایشان نیز قبول کردند. پدرم 65 سال سن دارند و مادرم 56 سال که رسیدگی به کار منزل برایش مشکل است. بخاطر کمر درد و بیماری هایی که در این سنین به سراغ آدمی می آید دو برادرم و خواهر در همسایگی ما هستند. مشکل از این جا است که بعد از یکی دو سال از زندگی همسرم خواستار مستقل شدن را از من دارد با توجه به صحبت هایی که با ایشان داشتم، ولی ایشان مسرانه خواستار جدایی هستند. در صورتی که من زندگی در کنار پدر و مادر را خواستارم؛ چون بر این عقیده ام که آنان عمرشان را برای ما صرف کردند که فرزندشان در این سنین بدردشان بخورند و کمک حالشان شوند و... احساس می کنم زندگی ام دارد از هم می پاشد بخاطر کدورت هایی که در این میان بین همسر و پدر مادر بخاطر این قضیه پدیدار شده فشارها بر من خیلی زیاد است حتی در زمانی فکر طلاق به ذهنم می افتد. از شما خواستارم راه کاری به من نشان دهید. نمی دانم چه کنم اگر جدا شوم ترس از غضب خدا دارم و اگر نشوم بی مهری هایه این زن را نسبت به پدر مادرم را نمی توانم تحمل کنم و بارها بارها کدورتها در زندگیمان ایجاد شده که این قضایا بین مادر و خاله ام هم نیز کشیده شده .... لذا از شما تقاضامندم روشنم کنید چه کنم.
- [آیت الله اردبیلی] اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آنها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای اینکار پس انداز کنم؟
- [سایر] با سلام من حدود یه ماه ازمنزل شوهرم قهر کردم واومدم خانه پدرم مشکلات کوچیک و بزرگی توی زندگیمون هست که من اصلا نمیدونم چطور باید حلشون کنم مثلا منکارمندم و شوهرم حاضر نمیشه پولی به من بده یا پولی برام خرج کنه میگه چون حقوق داری من به تو پول نمیدم در حالیکه باید بهم پولم بدی این مشکل همیشه هست ومن مدام سر این مسئله قهر کردم وبرگشتم خانه پدر از طرف دیگه شوهرم خیلی دهن بینه وهرچی بینمون پیش میاد سریع به خانوادش انتقال میده و همشون از جمله مادرش خواهرش و برادراش همه در زندگی ما دخالت میکنن تا این دف