1. امام سجاد(ع) در مجلس یزید، پس از بیان ویژگی ها و فضایل رسول خدا(ص) از وحی، معراج و ... به ذکر فضایل جدّش امام علی بن ابی طالب(ع)، می پردازد که در بخشی از آن می فرماید: (... من فرزند آن کسی هستم که در خدمت پیامبر با دو شمشیر جهاد کرد و با دو نیزه ضربه زد، دو هجرت به جای آورد و دو بیعت را انجام داد، به سوی دو قبله نماز گزارد و در بدر و حنین، نبرد کرد و چشم به هم زدنی به خدا کفر نورزید...).[1] 2. منظور آن حضرت، امام علی(ع) است که دو شمشیر داشت و با آنها نبرد می کرد؛ همان طور که حضرت علی(ع) در یکی از سخنان خود می فرماید: (من بهترین اوصیاء و وصی سالار پیامبرانم. من امام مسلمانان، پیشوای پرهیزکاران، مولای مؤمنان و همسر سرور زنان همه جهانیانم. من در دست راست خویش انگشتر می کنم و پیشانی بر خاک ساینده ام و من کسی هستم که دو هجرت و دو بیعت کرده ام. سالار جنگ های بدر و حنین و ضربه زننده با دو شمشیر هستم...).[2] 3. می توان در معنای (ضربه زننده با دو شمشیر)[3] چنین احتمال داد که امام علی(ع) در همۀ جنگ ها با دو شمشیر نمی جنگید، بلکه در برخی از جنگ ها با دو تا و در برخی از جنگ ها شمشیر خود را تعویض می کرد.[4] 3. در منابع اسلامی، نام این دو شمشیر (ذوالفقار) و (مِخذَم)[5] نقل شده است.[6] 4. گفتنی است شبیه این جملات از افرادی همچون قنبر، غلام امام علی(ع) نیز نقل شده است، آن جا که از قنبر پرسیدند غلام کیستی؟ گفت: مولای من، آن کسی است که با دو شمشیر جنگ کرد و با دو نیزه دشمن را می زد؛ و به دو قبله نماز خواند، و دو بار با رسول خدا بیعت کرد، و دو بار هجرت کرد...).[7] [1] . مرعشی تستری، قاضی نور الله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج 12، ص 126، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اول، 1409ق؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 45، ص 138، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ دوم، 1363ش. البته در برخی از منابع حدیثی و تاریخی که خطبۀ امام سجاد(ع) را نقل کرده اند، این قسمت از سخن آن حضرت را نیاورده اند؛ مانند: ابن شهر آشوب مازندرانی، المناقب، ج 4، ص 168، مؤسسه انتشارات علامه، قم، 1379ق. [2] . شیخ صدوق، الأمالی، ص 25، کتابچی، تهران، چاپ ششم، 1376ش؛ فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 1، ص 111، انتشارات رضی، قم، چاپ اول، 1375ش. [3] . (انا الضارب بالسیفین). [4] . بحارالانوار، ج 39، ص 341 و 342. [5] . برخی از منابع اسلامی (مِجذم) نیز ثبت کرده اند که هر دو واژۀ (مخذم) و )مجذم) به معنای وسیله ای اند که به سرعت قطع کننده هستند؛ پس از این جهت فرقی میانشان نیست. ر.ک: فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 4، ص 246 و ج 6، ص 96، انتشارات هجرت، قم، چاپ دوم، 1410ق؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 12، ص 86 و 87 و 168، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق. [6] . کتاب الأصنام (تنکیس الأصنام)، ابن کلبی، ابو المنذر هشام بن محمد، تحقیق: زکی باشا، احمد، ص 15، القاهرة، افست تهران (همراه با ترجمه)، نشر نو، چاپ دوم، 1364ش؛ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلی الله علیهم، ص 186، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ دوم، 1404ق؛ حموی، شهاب الدین ابو عبد الله، معجم البلدان، ج 5، ص 205، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، 1995م؛ بحار الأنوار، ج 26، ص 211. [7] . شیخ مفید، الإختصاص، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، محرمی زرندی، محمود، ص 73، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، قم، چاپ اول، 1413ق.
