حق النفس چیست و چگونه باید آن را ادا کرد؟

در آموزه های دینی از سه حق که حق الله، حق الناس و حق النفس باشد، نام برده شده است.[1] 1. حق الله اموری مانند نماز و روزه و حج و زکات و ... است که بر مکلف انجام آن واجب است و یا اموری که خداوند از آن نهی نموده، مانند نوشیدن شراب و زنا و... که ضروری است از انجام آن اجتناب کرد. 2. حق الناس به حقوقی گفته می شود که در ارتباط با دیگران است و در این زمینه فرقی بین حقوق مالی، مانند غصب اموال دیگران و یا تلف نمودن آن و یا بردن آبروی افراد، مانند غیبت، تهمت و ... نیست. 3. حق النفس، حقی است که نفس و جان انسان بر وی دارد و رعایت آن ضروری است. در این باره امام سجاد (ع) در رساله حقوق فرموده است: "حَقُّ نَفْسِکَ عَلَیْکَ أَنْ تَسْتَعْمِلَهَا بِطَاعَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏"؛ حق نفس تو این است که او را در راه اطاعت خداوند به کار گیری.[2] گفتنی است؛ مقصود از "حق نفس" در روایت امام سجاد (ع)، جنبه جسمانی انسان مورد نظر نیست، بلکه معنایش این است که انسان از سرمایه وجودی خویش در راه اطاعت و رضایت خداوند استفاده نماید. اما جدای از روایت امام سجاد ممکن است مقصود از حق نفس، رعایت امور مربوط به جسم و روح باشد؛ بدین معنا که همان گونه که اهتمام به حقوق خداوند و مردم ضروری است، اموری که به سلامت جسمی و روحی انسان کمک می نماید، نیز باید مورد توجه قرار گیرد تا در مسیر بندگی خداوند موفق بود، و ادای حق نفس (به این معنا) با حفاظت از نفس و پیشگیری از اموری که به سلامت او ضرر می رساند، تحقق می یابد.     [1] . فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر الصافی، ج 2، ص 469،  انتشارات صدر، تهران، 1415 ق. [2] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 619، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1413 ق.