«یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ؛ ارْجِعی إِلی رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً؛ فَادْخُلی فی عِبادی؛وَ ادْخُلی جَنَّتی».[1]
همانگونه که در پرسش مطرح شد، تمام کلمات مرتبط با واژگان «نفس»، کلماتی مؤنث‌اند.
«أیتها»، «المطمئنة»، «ارجعی»، «ربّکِ»، «راضیة»، «مرضیة»، «فادخلی» و «ادخلی».
دلیل برخورد با واژه‌هایی چون «نفس» به عنوان یک عنصر مؤنث به این دلیل است که چنین واژه‌هایی، مؤنث مجازی می‌باشند که معیارهایی نیز برای شناسایی آنها وجود دارد؛ به عنوان نمونه، مصغر واژگان «نفس» کلمه مؤنث «نُفَیسه» است که نشانگر مؤنث بودن کلمه اصلی نیز خواهد بود زیرا علمای علم ادب گفته‌اند: «ان التصغیر یردّ الأشیاء إلی أصولها»؛[2] تصغیر بستن، سبب بازگشت چیزهایی که تصغیر بسته شدهاند به اصلشان می‌شود؛ از این‌رو با تصغیربستن کلماتی که مؤنث هستند ولی در لفظ دارای تاء تأنیث نیستند، تاء ظاهر می‌شود؛ مانند هند که هنگام تصغیر می‌شود «هُنَیدَة» و یا مانند «قوس» که می‌شود «قُوَیسَة».[3]
بنابراین؛ چون «نفس» مؤنث مجازی است، ضمیری که به آن برگشت می‌کند و نیز بدل، صفت، حال و ... ، همگی باید برای مطابقت با آن باید مؤنث آورده شوند، چنانچه در این آیه نیز «المطمئنة» که صفت برای نفس است و همچنین ضمیر در «ارجعی» که به نفس رجوع می‌کند و «راضیة مرضیة» که حال برای آن می‌باشند مؤنث آورده شدهاند. [1] . «تو ای روح آرامیافته! به سوی پروردگارت بازگرد، در حالی‌که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است. پس داخل بندگانم شوید و داخل بهشتم!». فجر، 27 و 28. [2] . ناظر الجیش، محمد بن یوسف، شرح التسهیل المسمی تمهید القواعد بشرح تسهیل الفوائد، ج 10، ص 4860، قاهره، مصر، دار السلام، چاپ اول، بی‌تا؛ مدنی، علیخان بن احمد، الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیة، محقق، مصحح، سجادی، ابو الفضل، ص 28، قم، ذوی القربی، چاپ اول، بی‌تا. [3] . سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر، الأشباه و النظائر فی النحو، ج 1، ص 106، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، بی‌تا.
