مفهوم
دلالت باواسطه و غیرمطابقی کلام را مفهوم گویند.
مفهوم ربا چیست؟ تفاوت ربا با بیع در کجا مشخص می شود که یکی حرام و دیگری حلال شمرده می شود؟
اصطلاح ربا در دو مورد مجزا بکار می رود: 1. ربای قرضی 2. ربای معاملی ربای قرضی، به قرضی گفته می شود که برای آن، شرطی گذاشته شود. (در این که چه چیزهایی شرط قرض حساب می شوند و باعث حرمت عمل می گردند بین فقها اختلاف است). ربای معاملی به معامله ای گفته می شود که اولا: دو هم جنس با هم معامله شوند، ثانیا: مورد معامله به طور معمول با وزن کشی یا پیمانه گیری خرید و فروش شود (مکیل و موزون باشد). ثالثا: دو جنس به یک اندازه نباشند.[1] مثلا دو کیلو برنج تارم را با سه کیلو برنج تایلندی معاوضه و معامله نماید. البته باید توجه داشت، ممکن است ظاهر بعضی از معاملات طوری باشد که جزو هیچکدام از دو نوع بالا شمرده نشود، اما با دقت در آن، می­بینیم واقعیت آن چیزی جز ربا نبوده و چه بسا طرفین برای فرار از ربا آن را در قالب معاملات صوری ترتیب داده اند. که برای آگاهی بیشتر در این زمینه می توانید به نمایه­های 14977: (معامله ربوی در قالب نقد و نسیه) و 17097 (ربا و مناقصه به نحو جعاله) مراجعه نمایید. [1] . رجوع کنید به رساله های توضیح المسائل بخش احکام خرید و فروش؛ اقتباس از نمایه 1275.
اصطلاح ربا در دو مورد مجزا بکار می رود: 1. ربای قرضی 2. ربای معاملی ربای قرضی، به قرضی گفته می شود که برای آن، شرطی گذاشته شود. (در این که چه چیزهایی شرط قرض حساب می شوند و باعث حرمت عمل می گردند بین فقها اختلاف است). ربای معاملی به معامله ای گفته می شود که اولا: دو هم جنس با هم معامله شوند، ثانیا: مورد معامله به طور معمول با وزن کشی یا پیمانه گیری خرید و فروش شود (مکیل و موزون باشد). ثالثا: دو جنس به یک اندازه نباشند.[1] مثلا دو کیلو برنج تارم را با سه کیلو برنج تایلندی معاوضه و معامله نماید. البته باید توجه داشت، ممکن است ظاهر بعضی از معاملات طوری باشد که جزو هیچکدام از دو نوع بالا شمرده نشود، اما با دقت در آن، می­بینیم واقعیت آن چیزی جز ربا نبوده و چه بسا طرفین برای فرار از ربا آن را در قالب معاملات صوری ترتیب داده اند. که برای آگاهی بیشتر در این زمینه می توانید به نمایه­های 14977: (معامله ربوی در قالب نقد و نسیه) و 17097 (ربا و مناقصه به نحو جعاله) مراجعه نمایید. [1] . رجوع کنید به رساله های توضیح المسائل بخش احکام خرید و فروش؛ اقتباس از نمایه 1275.
عنوان سوال:
مفهوم ربا چیست؟ تفاوت ربا با بیع در کجا مشخص می شود که یکی حرام و دیگری حلال شمرده می شود؟
پاسخ:
اصطلاح ربا در دو مورد مجزا بکار می رود:
1. ربای قرضی
2. ربای معاملی
ربای قرضی، به قرضی گفته می شود که برای آن، شرطی گذاشته شود. (در این که چه چیزهایی شرط قرض حساب می شوند و باعث حرمت عمل می گردند بین فقها اختلاف است).
ربای معاملی به معامله ای گفته می شود که اولا: دو هم جنس با هم معامله شوند، ثانیا: مورد معامله به طور معمول با وزن کشی یا پیمانه گیری خرید و فروش شود (مکیل و موزون باشد). ثالثا: دو جنس به یک اندازه نباشند.[1] مثلا دو کیلو برنج تارم را با سه کیلو برنج تایلندی معاوضه و معامله نماید.
البته باید توجه داشت، ممکن است ظاهر بعضی از معاملات طوری باشد که جزو هیچکدام از دو نوع بالا شمرده نشود، اما با دقت در آن، میبینیم واقعیت آن چیزی جز ربا نبوده و چه بسا طرفین برای فرار از ربا آن را در قالب معاملات صوری ترتیب داده اند. که برای آگاهی بیشتر در این زمینه می توانید به نمایههای 14977: (معامله ربوی در قالب نقد و نسیه) و 17097 (ربا و مناقصه به نحو جعاله) مراجعه نمایید. [1] . رجوع کنید به رساله های توضیح المسائل بخش احکام خرید و فروش؛ اقتباس از نمایه 1275.
- [آیت الله مکارم شیرازی] انواع ربا و مفهوم آن چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا ژلاتینهای تهیه شده از اجزای حیوانات حلال گوشت که ذبح شرعی نشدهاند، حلال شمرده می‌شود؟
- [سایر] با سلام اگر ارث پدر از ربا بدست آمده باشد ، پس از مرگ پدر آن پول ها و دارایی ها حرام است یا حلال؟ با تشکر
- [آیت الله بهجت] اگر حدود شرط در ضمن بیع یا معاملات دیگر مشخّص نباشد، موجب غرر بوده و شرط باطل می شود؟ آیا غرر، به معامله هم سرایت می کند یا خیر؟ و آیا فرقی بین بیع و غیر آن است یا نه؟
- [سایر] چرا ربا حرام است؟
- [آیت الله سیستانی] غذایی که اشخاص مختلف به ما می دهند آیا خوردن آن ایرادی دارد در صورتیکه حلال و حرام بودن آن برای ما مشخص نیست و آیا روی باطن ما اثر خواهد گذاشت؟
- [آیت الله سبحانی] بانک مبلغی را به سپرده گذار به عنوان سود، به مبلغ مشخص مثلاً 15درصد، پرداخت می کند آیا این نوع معامله، ربا است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] من در کانادا زندگی می کنم. اولا می خواستم بدانم می توانم همه ماهی های فلس دار را بخورم با اینکه نحوه مردن آنها مشخص نست. ثانیا کدام یک از حیوانات دریایی حلال و کدامیک حرام است؟ متشکرم
- [سایر] علل حرمت ربا را نقد و بررسی فرمایید؟
- [آیت الله خوئی] آیا تمام انواع موسیقی از غنا شمرده شده که حرام باشد استماع آن به تمام انواع آن، یا آنکه بعض آن حرام است دون بعض دیگر؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسب مال باید از راه حلال و مشروع باشد و از راه های حرام، مثل قمار و دزدی و ربا و غنا و مسابقه های جدیده محرمه، حرام است.
- [آیت الله علوی گرگانی] بیع ومعامله وخرید وفروش از جهاتی با قرض ووام دادن فرق دارد وامتیاز پیدا میکند. اوّل: این که در بیع وفروش چیزی را به ملک دیگری در آوردن است، در عوض چیز دیگر نه بطور رایگان ومجانی و در قرض چیزی ومالی را به ملک کسی در آوردن است به این که آن مال در ذمّه گیرنده باشد و آنکس ضامن وعهدهدار مانند آن چیز ومال بوده باشد در صورتی که مانند داشته باشد و یا ضامن وعهدهدار قیمت آن چیز بوده باشد در صورتی که مانند نداشته باشد. دوم: این که در بیع وفروش آنچه فروخته می‌شود باید با آنچه به جای او گرفته می‌شود کالا و بها با هم فرق داشته باشند و نمیشود هر دو یک چیز بوده باشند در غیر این صورت بیع محقّق نمیشود ولی در قرض لازم نیست که مال و عوض آن یک چیز نباشد و اگر خود آنچه را قرض گرفتهاند و یا مانند آن را که هیچ فرقی با هم نداشته باشند به جای مال قرض بدهند، صحیح است ولی اگر صد عدد تخم مرغ را به صد و ده تخم مرغ در ذمّه بفروشند که هیچ فرقی بین آنها نباشد، صحیح نیست و این قرض است که به صورت بیع انجام شده و چون زیادی در آن به عمل آمده، ربا و حرام است. سوم: این که نوع ربا در بیع وفروش با نوع ربا در قرض فرق میکند در قرض هر نوع زیادی که شرط ورعایت شده باشد، ربا وحرام است بخلاف بیع که هر زیادی در آن حرام نیست مگر این که چیز فروخته شده وعوض آن از یک جنس و با کیل ووزن فروخته شوند که در اینصورت اگر زیادی بگیرند، حرام است ولی اگر از یک جنس نبودند و یا به صورت پیمانه وکشیمنی فروش نمیشوند زیادیگرفتندرآنحرام نیست مثلاً اگر صد عدد تخم مرغ را به صد وده عدد بمدّت دو ماه قرض دهند ربا وحرام است ولی اگر صد عدد را به صد وده عدد بمدّت دو ماه بفروشند و در صورتی که بین آنها یعنی عوض و معوّض از جهت حجم کوچکی و بزرگی و یا نوعیّت آنها فرق داشته باشد معاملیه صحیح است و اگر فرق نداشته باشند گفتیم قرض ربوی است که به صورت بیع انجام می‌شود. چهارم: این که ربا در معامله غیر از ربا در قرض است چنانچه معامله ربوی باشد، اصل معامله باطل است، نه فروشنده مالک وصاحب بها می‌شود ونه خریدار صاحب مال می‌شود، یعنی هیچیک از مال فروشنده ومال خریدار به آن دیگریشرعاً منتقل نشده است، ولی در قرض اینطور نیست چنانچه قرض ربویباشد فقط مقدار زیادی که بعنوان ربا گرفته می‌شود به پول دهنده منتقل نمیشود وقرض گیرنده میتواند در پول و یا مالی که به قرض گرفته تصرّف نماید.
- [آیت الله سبحانی] آشامیدن شراب حرام و از گناهان کبیره است، بلکه در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند در صورتی که متوجه باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیغمبر(صلی الله علیه وآله وسلم)می باشد کافر است.
- [امام خمینی] اگر کسی بخواهد پولی قرض کند و ربا بدهد یا قرض بدهد و ربا بگیرد و به یکی از راههایی که در بعض رسالههای عملیه ذکر شده بخواهد از ربا فرار کند جایز نیست، و زیادهای که می‌گیرد بر او حلال نمیشود، پس ربای قرضی به وجهی از وجوه حلال نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر لباسی را به ذمّه بخرد وبعداً از پولی که ربا گرفته ، یا از پول حلالی که که مخلوط با ربا است به صاحب لباس بدهد پوشیدن آن لباس ونماز خواندن با آن اشکالی ندارد . ولی اگر به فروشنده بگوید که این لباس را با این پول یعنی پول ربائی یا حلال مخلوط به حرام می خرم ، پوشیدن آن لباس حرام است واگر بداند پوشیدن آن حرام است ، نماز هم با آن باطل می باشد .
- [آیت الله جوادی آملی] .ربا گرفتن و دادن در چند مورد حرام نیست : 1 .بین پدر و فرزند؛ یعنی هر کدام می توانند از دیگری ربا بگیرند; خواه فرزند پسر باشد و خواه دختر و بین مادر و فرزند ربا حرام است . 2 .زن و شوهر می توانند از یکدیگر ربا بگیرند . 3 .مسلمان میتواند از کافری که در پناه اسلام نیست, ربا بگیرد و نمیتواند به او ربا بدهد. ربایی که در موارد یادشده حرام نیست, اعم از ربا در خرید و فروش و ربا در قرض است.
- [آیت الله سبحانی] در چند مورد ربا گرفتن حرام نیست: 1 ربا گرفتن مسلمان از کافر که در پناه اسلام نیستند. 2 ربا گرفتن پدر و فرزند از یکدیگر. 3 ربا گرفتن زن و شوهر از یکدیگر. شرایط خریدار و فروشنده
- [آیت الله مکارم شیرازی] در چند مورد ربا گرفتن حرام نیست: 1 ربا گرفتن مسلمانان از کفاری که در پناه اسلام نیستند. 2 ربا گرفتن پدر و فرزند از یکدیگر. 3 ربا گرفتن زن و شوهر از یکدیگر.
- [آیت الله سیستانی] ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است ، ولی خود قرض صحیح است ، و کسی که قرض ربائی گرفته است ، مالک می‌شود ، ولی قرض دهنده مالک زیادتی که می‌گیرد نمیشود ، و تصرف او در آن حرام است ، و اگر با عین آن چیزی را بخرد مالک آن چیز نمیشود ، و چنانچه طوری باشد که اگر قرار ربا را هم نگذاشته بودند ، قرض گیرنده راضی بود که قرض دهنده در آن پول تصرف کند ، تصرف او جایز است . و همچنین اگر از روی ندانستن مسأله ربا بگیرد ، و پس از اطلاع توبه کند که در این صورت آنچه را در زمان جهل گرفته ، برای او حلال است .
- [آیت الله اردبیلی] تخمِ پرندگان حلال گوشت، حلال و تخمِ پرندگان حرام گوشت، حرام است و اگر بین حلال و حرام مشتبه شود، تخمهایی که دو طرف آن مساوی باشد، حرام است و تخمهایی که یک طرف آن باریکتر باشد، حلال است.